1. Mövsümi Depressiya Nədir?
📌 Mövsümi depressiya ilin müəyyən fəsillərində yaranan və insanın psixoloji vəziyyətinə təsir edən depressiya növüdür.
✅ Ən çox payız və qış aylarında baş verir (Qış SAD).
✅ Bəzi hallarda yaz və yay aylarında da yarana bilər (Yay SAD).
✅ Əsas səbəb gün işığının azalması və bədən ritminin pozulmasıdır.
📌 Misal: Bir insan qış aylarında özünü həddindən artıq yorğun və depressiv hiss edə bilər, lakin yaz aylarında normal vəziyyətə qayıdar.
💡 Nəticə: Mövsümi depressiya müvəqqəti olsa da, düzgün müalicə edilmədikdə ciddi problemlərə yol aça bilər.
2. Mövsümi Depressiyanın Əsas Səbəbləri
📌 Mövsümi depressiyanın əsas səbəbi gün işığının azalmasıdır.
🔹 1. Gün İşığının Azalması və Bioloji Saatın Pozulması
✅ Gün işığının azalması beynin daxili saatını (circadian rhythm) pozur.
✅ Bu, insanın yuxu rejimini və əhvalını tənzimləyən sistemlərə təsir edir.
📌 Misal: Qış aylarında günlər qısaldıqca insanın enerjisi azalır və depressiya hissi güclənir.
🔹 2. Serotonin Səviyyəsinin Düşməsi
✅ Serotonin "xoşbəxtlik hormonu"dur və onun azalması depressiyaya səbəb ola bilər.
✅ Gün işığının azalması serotoninin istehsalını azaldır.
📌 Misal: Qışda daha az gün işığı alan insanlar özlərini daha depressiv hiss edə bilərlər.
🔹 3. Melatonin Səviyyəsinin Artması
✅ Melatonin yuxu hormonudur və qaranlıqda daha çox ifraz olunur.
✅ Qışda melatonin səviyyəsi artdığı üçün insan daha çox yorğun və enerjisiz hiss edə bilər.
📌 Misal: Payız və qış aylarında gün işığının azalması ilə birlikdə yuxululuq artır.
💡 Nəticə: Mövsümi depressiyanın əsas səbəbi bioloji ritmlərin pozulmasıdır.
3. Mövsümi Depressiyanın Əlamətləri
📌 Əgər aşağıdakı simptomları qış aylarında mütəmadi olaraq hiss edirsinizsə, bu mövsümi depressiya ola bilər.
🟠 Ümumi Depressiya Əlamətləri:
✅ Daimi kədər və ümidsizlik hissi.
✅ Maraqsızlıq və motivasiya itkisi.
✅ Enerji azlığı və daim yorğun hiss etmək.
✅ Konsentrasiya və diqqət problemləri.
✅ Sosial münasibətlərdən uzaqlaşma.
📌 Misal: Qış aylarında insan evdən çıxmaq istəmir və heç bir şeyə maraq göstərmir.
🟡 Qış SAD (Qış Depressiyası) Əlamətləri:
✅ Həddindən artıq yatmaq (hipersomniya).
✅ Şirniyyat və karbohidratlı qidaları həddindən artıq yemək.
✅ Çəki artımı və fiziki aktivliyin azalması.
✅ Evdən çıxmaq və insanlarla ünsiyyət qurmaq istəməmək.
📌 Misal: Bir insan qışda daim yorğun hiss edir və həddindən artıq şokolad və çörək məhsulları istehlak edir.
🔵 Yay SAD (Yay Depressiyası) Əlamətləri:
✅ Yuxusuzluq (insomniya).
✅ İştahın azalması və çəki itkisi.
✅ Artan həyəcan və əsəbilik.
✅ Sosial təzyiq və narahatlıq hissi.
📌 Misal: Yaz və yay aylarında insan yuxu problemləri yaşaya və daha əsəbi ola bilər.
💡 Nəticə: Qış və yay mövsümi depressiyaları fərqli simptomlarla ortaya çıxa bilər.
4. Mövsümi Depressiyanın Müalicəsi və İdarə Edilməsi
📌 Mövsümi depressiya müalicə edilə bilər və müxtəlif üsullarla idarə oluna bilər.
✅ 1. İşıq Terapiyası (Light Therapy – Fototerapiya)
🔹 Xüsusi işıq lampaları (10,000 lux) istifadə edilərək gün işığı imitasiyası yaradılır.
🔹 Gündə 30-60 dəqiqə işıq terapiyası depressiya simptomlarını azalda bilər.
📌 Misal: Hər səhər gün işığını əvəz edən xüsusi lampaların altında oturmaq əhvalı yaxşılaşdıra bilər.
✅ 2. Koqnitiv-Davranış Terapiyası (CBT)
🔹 Mənfi düşüncələri dəyişdirmək üçün psixoterapiya üsulu.
🔹 İnsan depressiya və stressi idarə etməyi öyrənir.
📌 Misal: CBT ilə insan qış depressiyasını tetikləyən düşüncələri dəyişdirə bilər.
✅ 3. Fiziki Aktivlik və Gün İşığı
🔹 Hər gün açıq havada vaxt keçirmək serotonin səviyyəsini artırır.
🔹 İdman depressiya əlamətlərini azaltmağa kömək edir.
📌 Misal: Gün ərzində açıq havada 30 dəqiqə gəzmək mövsümi depressiyanı azalda bilər.
✅ 4. Düzgün Qidalanma və Vitamin D
🔹 Vitamin D çatışmazlığı mövsümi depressiya ilə əlaqələndirilir.
🔹 Balıq, yumurta, süd məhsulları və qoz-fındıq serotonin və dopamin səviyyəsini artırır.
📌 Misal: Qışda Vitamin D əlavələri qəbul etmək və sağlam qidalanmaq əhvalı yaxşılaşdıra bilər.
✅ 5. Dərman Müalicəsi (Antidepresantlar)
🔹 Selektiv serotonin geri alım inhibitorları (SSRI) serotonin balansını normallaşdıra bilər.
🔹 Dərman müalicəsi yalnız həkim məsləhəti ilə istifadə olunmalıdır.
📌 Misal: Serotonin balansını tənzimləmək üçün antidepresantlar qış aylarında istifadə edilə bilər.
💡 Vacibdir: Əgər mövsümi depressiya həyat keyfiyyətinizi ciddi şəkildə pozursa, psixoloq və ya psixiatr məsləhəti almaq vacibdir.
5. Nəticə: Mövsümi Depressiyanı İdarə Etmək Mümkündür!
🎯 Mövsümi depressiya ilin müəyyən dövrlərində ortaya çıxan, lakin müalicə edilə bilən bir pozğunluqdur.
🎯 İşıq terapiyası, fiziki aktivlik və psixoloji dəstək əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdıra bilər.
🎯 Gün işığından daha çox yararlanmaq və balanslı qidalanmaq mövsümi depressiyanın təsirlərini azalda bilər.
💡 Unutmayın: Qış və ya yay depressiyası sizi idarə etməsin – siz onu idarə edə bilərsiniz! 🚀💪
