Qan Təzyiqinin Növləri
1. Sistolik təzyiq:
Qanın ürəkdən damarlara vurulması zamanı (ürək yığılarkən) yaranan təzyiqdir.
Yuxarı dəyər olaraq göstərilir (məsələn, 120/80-də "120").
2. Diastolik təzyiq:
Ürək rahatlandıqda (qanın ürəyə dolması zamanı) yaranan təzyiqdir.
Aşağı dəyər olaraq göstərilir (məsələn, 120/80-də "80").
Qan Təzyiqi Dəyərləri
Qan Təzyiqi KateqoriyasıSistolik (mmHg)Diastolik (mmHg)
Normal<120<80
Yüksək-normal120-129<80
1-ci dərəcəli hipertoniya130-13980-89
2-ci dərəcəli hipertoniya≥140≥90
Hipotoniya (aşağı təzyiq)<90<60
Qan Təzyiqinin Normaldan Kənar Olmasının Nəticələri
Yüksək qan təzyiqi (hipertoniya):
Uzunmüddətli yüksəlmiş qan təzyiqi ürək-damar xəstəlikləri, insult, böyrək problemləri və görmə itkisinin riskini artırır.
Aşağı qan təzyiqi (hipotoniya):
Şüur itkisi, başgicəllənmə və həyati orqanlara qan axınının azalması ilə nəticələnə bilər.
Yüksək Qan Təzyiqinin Səbəbləri
Genetik faktorlar:
Ailədə hipertoniya xəstələrinin olması riski artırır.
Həyat tərzi faktorları:
Çoxlu duzlu qida qəbulu.
Piylənmə və ya fiziki aktivliyin azlığı.
Spirtli içkilərin və siqaretin həddindən artıq istifadəsi.
Stress:
Uzunmüddətli emosional stress.
Digər xəstəliklər:
Böyrək xəstəlikləri, hormonal pozuntular, yuxu apnesi.
Aşağı Qan Təzyiqinin Səbəbləri
Dehidrasiya:
Kifayət qədər maye qəbul edilməməsi.
Kəskin qan itkisi:
Travma və ya daxili qanaxma səbəbilə.
Hamiləlik:
Hamiləlik zamanı təbii olaraq təzyiqin azalması.
Ürək problemləri:
Ürək nasos funksiyasının zəifləməsi.
Dərmanların yan təsiri:
Diuretiklər, antidepresantlar və ya digər dərmanlar.
Qan Təzyiqinin Diaqnozu
1. Qan təzyiqi ölçümü:
Qan təzyiqi sfigmomanometr (qan təzyiqi ölçən cihaz) ilə ölçülür.
Müntəzəm olaraq təzyiq dəyərlərinin izlənməsi tövsiyə olunur.
2. Elektrokardioqrafiya (EKQ):
Ürək fəaliyyətindəki problemləri aşkarlamaq üçün.
3. Qan və sidik analizləri:
Böyrək funksiyası və elektrolit səviyyələrini qiymətləndirmək üçün.
4. Görüntüləmə müayinələri:
Ürək və damar problemlərini araşdırmaq üçün MRT və ya KT.
Qan Təzyiqinin Müalicəsi
1. Yüksək Qan Təzyiqinin Müalicəsi:
Həyat tərzi dəyişiklikləri:
Az duzlu pəhriz.
Fiziki fəaliyyətin artırılması.
Siqaret və spirt istifadəsinin məhdudlaşdırılması.
Dərman müalicəsi:
Diuretiklər, beta-blokerlər, kalsium kanal blokerləri, ACE inhibitorları.
Stressin idarə olunması:
Meditasiya, yoga və digər rahatlama texnikaları.
2. Aşağı Qan Təzyiqinin Müalicəsi:
Maye qəbulu:
Orqanizmin kifayət qədər nəmləndirilməsi.
Duz qəbulu:
Təzyiqi artırmaq üçün həkim məsləhəti ilə duzun artırılması.
Dərmanlar:
Təzyiqi normallaşdırmaq üçün dərmanlar (məsələn, fludrokortizon).
Başlanğıc səbəbin müalicəsi:
Dehidrasiya, qan itkisi və ya ürək problemləri.
Qan Təzyiqini İdarə Etmək Üçün Tövsiyələr
Sağlam qidalanma:
Meyvə, tərəvəz, tam taxıllar və az yağlı qidalar qəbul edin.
Duz və trans yağlardan uzaq durun.
Müntəzəm fiziki fəaliyyət:
Gündəlik 30 dəqiqəlik orta intensivlikdə idman (gəzinti, üzgüçülük, velosiped sürmək).
Stressin azaldılması:
Rahatlama texnikaları tətbiq edin.
Dərmanlarınızı düzgün qəbul edin:
Təzyiqinizi həkimin təyin etdiyi dərmanlarla nəzarətdə saxlayın.
Təzyiqinizi müntəzəm ölçün:
Evdə qan təzyiqi ölçmə cihazından istifadə edin və dəyərləri qeyd edin.
Hansı Hallarda Həkimə Müraciət Etmək Lazımdır?
Təzyiq çox yüksəkdir (≥180/120 mmHg) və ya qəfil qalxırsa.
Təzyiqin düşməsi nəticəsində başgicəllənmə, zəiflik və ya şüur itkisi yaranırsa.
Qan təzyiqi dərmanlarına baxmayaraq normallaşmırsa.
Sinədə ağrı, nəfəs darlığı və ya baş ağrısı müşahidə olunursa.
Qan təzyiqi, sağlam həyat tərzini qorumaq və xəstəlik riskini azaltmaq üçün mütəmadi izlənilməli olan vacib bir göstəricidir. Erkən diaqnoz və uyğun müalicə ağırlaşmaların qarşısını almaqda əhəmiyyətlidir.
