Qumar Asılılığının Əlamətləri
Qumar Oynamağa Bağlı Daimi Düşüncələr:
Qumar oynamaq, qazanc əldə etmək və ya itirilən pulları geri qazanmaq barədə obsesiv düşüncələr.
Nəzarəti Itirmək:
Qumar oynamağı dayandıra bilməmək və ya məhdudiyyət qoymaqda uğursuzluq.
Getdikcə Daha Böyük Məbləğlər ilə Oynamaq:
İlk mərhələdə kiçik məbləğlər ilə başlanıb, daha çox həyəcan və qazanc arzusu ilə böyük məbləğlər risk etmək.
Pul Itkisindən Sonra Oynamaya Davam Etmək:
Itirilən pulları geri qazanmaq ümidi ilə qumara davam etmək.
Yalan Danışmaq:
Qumar oynama vərdişini ailə, dostlar və iş yoldaşlarından gizlətmək üçün yalanlar danışmaq.
İş, Ailə və Sosial Həyatda Problemlər:
Qumar asılılığı işdən çıxarılma, ailə münasibətlərinin pozulması və sosial təcridə səbəb ola bilər.
Borclanma və Maddi Çətinliklər:
Qumar oynamaq üçün borc almaq və ya maliyyə problemləri ilə üzləşmək.
Həyəcan Axtarışı:
Qumar oynamaqdan alınan həyəcan və ya adrenalinə bağlılıq.
Qumar Asılılığının Səbəbləri
Bioloji Faktorlar:
Beyində dopamin səviyyəsinin artması qumar oynamağa bağlı həzz hissini gücləndirə bilər.
Genetik meyllər.
Psixoloji Faktorlar:
Stress, depressiya, narahatlıq və ya travmalar qumara qaçış vasitəsi kimi baxılmasına səbəb ola bilər.
Ətraf Mühit və Sosial Təsirlər:
Qumar oynamağın normal qəbul edildiyi sosial mühitlər.
Qumar reklamları və asan əlçatanlıq.
Şəxsiyyət Xüsusiyyətləri:
İmpulsivlik, risk almaq arzusu və qərarvermədə zəiflik.
Maddi Təzyiqlər:
Maddi çətinliklərdən qurtulmaq ümidi ilə qumara yönəlmə.
Qumar Asılılığının Təsirləri
1. Fərdi Təsirlər
Psixoloji Zərər:
Depressiya, narahatlıq, stress və hətta intihar düşüncələri.
Sağlamlıq Problemləri:
Stress nəticəsində yüksək qan təzyiqi, yuxusuzluq və digər fiziki problemlər.
2. Ailə və Sosial Münasibətlər
Münasibətlərin pisləşməsi və ailə daxilində gərginlik.
Uşaqlar və digər ailə üzvlərində emosional travma.
3. Maddi Zərərlər
Borclanma, müflisləşmə və maliyyə çətinlikləri.
4. İş və Karyera
İşdə məhsuldarlığın azalması, işdən çıxarılma və karyera problemləri.
Qumar Asılılığının Diaqnozu
DSM-5 Mezonları:
Amerika Psixiatriya Assosiasiyasının Qumar Oynama Pozuntusu üçün müəyyən etdiyi kriteriyalar.
Şəxsin qumar oynamaqla bağlı davranışlarının qiymətləndirilməsi.
Mütəxəssis Məsləhəti:
Psixoloq və ya psixiatr tərəfindən dərin müsahibə və testlər.
Özünü Qiymətləndirmə Testləri:
Qumarla bağlı davranışların təsirini qiymətləndirən sorğular.
Qumar Asılılığının Müalicəsi
1. Psixoterapiya
Koqnitiv Davranışçı Terapiya (KDT):
Qumarla bağlı düşüncə və davranışları dəyişdirmək.
Məcburi İmpulsların İdarə Olunması:
Qumar oynamaq istəyinə qarşı davranış strategiyalarını öyrətmək.
2. Dərman Müalicəsi
Antidepresanlar və Antiansiyolitiklər:
Depressiya və narahatlığı idarə etmək.
Naltrekson:
Dopamin reseptorlarının bloklanması ilə həzz hissini azaltmaq.
3. Dəstək Qrupları
Qumar Oynayanlar üçün Anonim Qruplar (Gamblers Anonymous):
Qumar oynamaqdan uzaq qalmaq üçün dəstək icmaları.
4. Maddi Məsləhət
Borclanmanın idarə edilməsi və maliyyə problemlərindən qurtulmaq üçün məsləhətlər.
5. Sosial Dəstək
Ailə və dostların dəstəyi müalicə prosesində mühüm rol oynayır.
Qumar Asılılığının Qarşısını Alma Yolları
Riskli Davranışlardan Qaçınmaq:
Qumar oynamağa başlamamaq və ya təhlükəli hallarda məhdudiyyətlər qoymaq.
Həyat Tərzi Dəyişiklikləri:
Həyəcan və əyləncə üçün alternativ fəaliyyətlər tapmaq (məşq, hobbilər).
Maddi Planlaşdırma:
Maliyyə vəziyyətini düzgün idarə etmək.
Sosial Mühitdən Uzaqlaşma:
Qumar oynamağı təşviq edən insanlardan və ya mühitlərdən uzaq olmaq.
Stressin İdarə Olunması:
Meditasiya, yoga və psixoloji dəstək vasitələri ilə stresslə mübarizə aparmaq.
Nəticə
Qumar asılılığı ciddi psixoloji və sosial problemlərə səbəb ola bilən bir davranış pozuntusudur. Erkən müdaxilə və uyğun müalicə strategiyaları ilə bu problemdən qurtulmaq mümkündür. Müalicə prosesində ailə, dostlar və mütəxəssis dəstəyi vacibdir. Əlamətləri müşahidə etdikdə dərhal peşəkar yardım almaq tövsiyə olunur.
