1. Ağlama Böhranlarının Səbəbləri
✅ Bioloji və İnkişaf Etapları
Beyin inkişafı – Kiçik yaşlarda prefrontal korteks (emosiya nəzarəti mərkəzi) hələ tam inkişaf etmədiyi üçün uşaqlar emosiyalarını tənzimləməkdə çətinlik çəkirlər.
Yorğunluq və aclıq – Fiziki ehtiyaclar ödənilmədikdə uşaqlar daha həssas olur.
Qızğın hisslər – Qəzəb, məyusluq, qorxu və həyəcan uşaqlar üçün idarə olunması çətin duyğulardır.
Hərəkət azadlığının məhdudlaşdırılması – Uşaqlar özlərini sərbəst ifadə edə bilməyəndə reaksiya olaraq ağlama böhranına girə bilərlər.
✅ Psixoloji və Sosial Səbəblər
Öz fikrini ifadə etməkdə çətinlik – 2-3 yaşlı uşaqlar dil qabiliyyətləri hələ tam inkişaf etmədiyi üçün hisslərini sözlə deyil, ağlama ilə ifadə edirlər.
Diqqət çəkmək istəyi – Bəzi hallarda uşaq valideynlərinin diqqətini çəkmək üçün ağlayır.
Sərhədlərin yoxlanılması – Uşaq böyüklərin nə dərəcədə möhkəm və ardıcıl qaydalara sahib olduğunu yoxlamaq üçün tantrum keçirə bilər.
Dəyişikliklərə uyğunlaşmaqda çətinlik – Yeni uşaq baxıcısı, yeni mühit, ev dəyişiklikləri uşağın narahatlığını artıraraq emosional böhranlara səbəb ola bilər.
2. Ağlama Böhranları Zamanı Valideynlər Nə Etməlidir?
✔ 1. Sakit Qalın
Valideynin emosional reaksiyası uşağın tantrumunun müddətini və intensivliyini artıra bilər. Sakit və nəzarətli bir tonla danışmaq uşağa təhlükəsizlik hissi verəcəkdir.
✔ 2. Uşağı Dərk Edin və Duyğularını Anladığını Göstərin
"Sən indi çox əsəbisən, çünki oyuncağını istədiyin kimi ala bilmədin." kimi cümlələrlə uşağın hisslərini başa düşdüyünüzü göstərmək vacibdir.
✔ 3. Ağlama Böhranına Səbəb Olan Faktoru Tapın
Aclıq və ya yorğunluq səbəbdirsə, uşağı sakitləşdirdikdən sonra qidalandırmaq və ya dincəlməsinə şərait yaratmaq yaxşı olar.
Qayda və məhdudiyyətlər səbəbdirsə, onların aydın və sərhədli olduğunu uşağa uyğun şəkildə izah etmək vacibdir.
✔ 4. Alternativlər Təklif Edin
Uşaq seçim edə bilmədiyi üçün əsəbiləşirsə, iki sadə seçim təqdim edin: "Bu oyuncağı indi götürə bilməzsən, amma istəyirsənsə, başqa bir oyuncağınla oynaya bilərsən."
✔ 5. Fiziki və Emosional Dəstək Verin
Uşağın emosiyalarını yaşamasına icazə verin, amma eyni zamanda fiziki rahatlıq (qucaqlamaq, əlini tutmaq) və sakit danışıq ilə ona dəstək olun.
✔ 6. Nəzarətçi Olun, Amma Ağlama Böhranına Güc Verməyin
Əgər uşaq hər dəfə ağlayaraq istədiyini əldə edirsə, bu vərdiş halına gələ bilər. Valideynlər sərhədləri qorumalı və uşağa uyğun davranış öyrətməlidir.
✔ 7. Sakitlik Küncü Yaradın
Uşağın sakitləşməsi üçün bir künc və ya rahat bir yer yaradaraq ona sakitləşmək üçün zaman verə bilərsiniz.
3. Ağlama Böhranlarının Qarşısını Almaq Üçün Məsləhətlər
🔹 Günlük rutini sabit saxlayın – Qidalanma və yatma saatları stabil olduqda uşaqlar daha az tantrum keçirir.
🔹 Ön xəbərdarlıq edin – “10 dəqiqəyə parkdan çıxmalıyıq” kimi xəbərdarlıqlar uşağın gözlənilməz vəziyyətlərə daha rahat adaptasiya olmasına kömək edir.
🔹 Uşağa müstəqillik verin – Məsələn, “Mavi köynək, yoxsa qırmızı köynək geyinmək istəyirsən?” kimi sadə seçimlər təqdim edin.
🔹 Sözlü bacarıqlarını inkişaf etdirməyə kömək edin – Uşaq hisslərini sözlə ifadə edə bilməyəndə tantrumlar azalacaq.
🔹 Səbr və müsbət mövqe nümayiş etdirin – Uşaqlar valideynlərin reaksiyalarını təqlid edirlər.
4. Nə Zaman Həkimə Müraciət Etmək Lazımdır?
Ağlama böhranları normal inkişafın bir hissəsidir. Lakin aşağıdakı hallarda mütəxəssisə müraciət etmək tövsiyə olunur:
Uşaq 5 yaşdan sonra da tez-tez və şiddətli tantrumlar keçirirsə
Özünə və başqalarına zərər verməyə çalışırsa
Nitq və ünsiyyət bacarıqlarında ciddi gerilik varsa
Sosial əlaqələrdə çətinlik çəkirsə
Nəticə
Ağlama böhranları uşağın duyğularını ifadə etmək formalarından biridir və müəyyən yaş dövründə normaldır. Valideynlərin sakit və dəstəkçi yanaşması, sərhədləri qoruması və uşağın duyğularını başa düşməsi tantrumları idarə etməyə və zamanla onların azalmasına kömək edəcək.
