Dermatit növləri:
Dermatit bir neçə fərqli növdə meydana gəlir, hər növün öz səbəbləri və simptomları ola bilər. Aşağıda ən yaygın dermatit növləri verilmişdir:
1. Atopik dermatit (ekzema):
Atopik dermatit, ən yaygın dermatit növüdür və tez-tez "ekzema" olaraq adlandırılır. Əsasən uşaqlarda baş verir, lakin böyüklərdə də görülə bilər. Atopik dermatit xroniki və iltihablı bir dəri xəstəliyidir.
Səbəblər: Bu vəziyyət allergiya, genetik faktorlar və immunitet sisteminin həddindən artıq reaksiyası ilə əlaqəli ola bilər.
Simptomlar: Qızartı, qaşıntı, quru və qabıqlanan dəri, xüsusilə də dirsəklər, dizlər, boyun və üz nahiyəsində.
Tetikleyicilər: Allergenlər, quru hava, stress, bəzi qidalar və deterjanlar atopik dermatiti pisləşdirə bilər.
2. Kontakt dermatit:
Kontakt dermatit, dərinin allergik və ya qıcıqlandırıcı maddələrlə təmasda olması nəticəsində yaranan dermatit növüdür. İki əsas növü vardır:
Allergik kontakt dermatit: Dərinin allergenlə (məsələn, nikel, lateks, kosmetik vasitələr) təması nəticəsində yaranır.
Qıcıqlandırıcı kontakt dermatit: Sabunlar, deterjanlar, kimyəvi maddələr və ya həddindən artıq su ilə təmasdan qaynaqlanan qıcıqlanma nəticəsində yaranır.
Simptomlar: Təmastan sonra dəridə qızartı, qaşıntı, şişkinlik və bəzən qabarcıqların yaranması.
3. Seboreik dermatit:
Seboreik dermatit, bədənin yağ vəzilərinin çox olduğu yerlərində (məsələn, saç dərisi, üz, qulaq arxası və sinə) yaranan xroniki bir dermatit növüdür.
Səbəblər: Hormonal dəyişikliklər, stress, genetik faktorlar və Malassezia adlı göbələklə əlaqəli ola bilər.
Simptomlar: Yağlı, sarımtıl pullanma, qızartı və qaşıntı. Körpələrdə "beşik qapağı" olaraq adlandırılan hal şəklində başın dərisində sıx yağlı təbəqə şəklində də görülə bilər.
4. Staz dermatit:
Staz dermatit, qan dövranı problemi nəticəsində ayaqlarda yaranan bir dermatit növüdür. Xüsusilə varikoz damarlarla əlaqədar olaraq ayaq nahiyəsində iltihab meydana gəlir.
Səbəblər: Qan dövranının pozulması (xüsusilə alt ətraflarda), varikoz damarlar və ya venoz çatışmazlıq səbəb olur.
Simptomlar: Ayaqlarda şişkinlik, qızartı, qaşıntı, yara və ya qabarma.
5. Numulyar dermatit:
Numulyar dermatit, dəridə dairəvi və pullu ləkələrlə xarakterizə olunan bir dermatit növüdür.
Səbəblər: Dərinin quru olması, kimyəvi maddələrlə təmas və bəzi allergenlər.
Simptomlar: Dəridə dairəvi, qırmızı və ya çəhrayı rəngdə qabarıqlıqlar və pullanma.
Dermatit simptomları:
Dermatit növləri fərqli simptomlarla müşahidə oluna bilər, lakin ümumi simptomlar bunlardır:
Qaşıntı: Dermatit olan nahiyədə güclü qaşıntı hissi.
Qızartı: Dərinin zədələnmiş bölgəsində qızartı və iltihab.
Şişkinlik: Dəridə şişkinlik və bəzən su ilə dolu qabarcıqların əmələ gəlməsi.
Quru və qabıqlanan dəri: Dəri quruyur və qabıqlanır, bəzən dəri çatlayır və qanayır.
Suluqlu yaralar: Dəridə iltihablı suluqlar və ya qabarcıqların yaranması.
Dermatit səbəbləri:
Dermatit çox müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər. Bunlar arasında:
Allergenlər:
Kimyəvi maddələr, nikel, bəzi bitkilər, bəzi kosmetik vasitələr, lateks və digər allergenlər kontakt dermatitə səbəb ola bilər.
Dəriyə təsir edən qıcıqlandırıcı maddələr:
Sabunlar, deterjanlar, kimyəvi maddələr, bəzi şampunlar və ya həlledicilər dəriyə toxunduqda qıcıqlandırıcı dermatitə səbəb ola bilər.
Genetik faktorlar:
Atopik dermatit genetik meylliklə əlaqəli ola bilər. Ailəsində ekzema, astma və ya allergiya olan şəxslərdə atopik dermatit riski daha yüksəkdir.
İmmunitet sisteminin reaksiyası:
Bəzi dermatit növləri, xüsusilə atopik dermatit, immun sistemin həddindən artıq reaksiyası nəticəsində yaranır.
İqlim və ətraf mühit faktorları:
Quru hava, həddindən artıq soyuq və ya isti şərait dərini qurudaraq dermatitin yaranmasına səbəb ola bilər.
Dermatit müalicəsi:
Dermatit növündən və şiddətindən asılı olaraq müalicə fərqli ola bilər. Dermatit üçün istifadə edilən müalicə metodları aşağıdakılardır:
1. Topikal kortikosteroidlər:
Kortikosteroid kremləri və ya məlhəmləri iltihabı azaltmaq və qaşıntını yüngülləşdirmək üçün geniş istifadə olunur. Bu kremlər xüsusilə atopik dermatit və kontakt dermatitin müalicəsində effektivdir.
2. Antihistaminlər:
Antihistamin dərmanları qaşıntını azaltmaq və allergik reaksiyaları idarə etmək üçün istifadə edilə bilər. Xüsusilə allergik kontakt dermatitdə faydalıdır.
3. Nəmləndirici kremlər və losyonlar:
Dərinin quruluğunu və qaşıntını azaltmaq üçün nəmləndirici kremlər və losyonlar istifadə edilməlidir. Xüsusilə atopik dermatit və numulyar dermatitdə dərinin quru olması vəziyyəti daha da ağırlaşdırdığı üçün nəmləndirici kremlərin istifadəsi vacibdir.
4. Antibiotiklər və ya antifungal dərmanlar:
İnfeksiyalı dermatitlər üçün (məsələn, seboreik dermatit) antibakterial və ya antifungal dərmanlar istifadə edilə bilər. Məsələn, seboreik dermatitdə göbələk əleyhinə kremlər və ya şampunlar təyin edilə bilər.
5. İmmunosupressantlar:
İmmunosupressant dərmanlar atopik dermatit kimi ağır formalı dermatitlərdə istifadə edilə bilər. Bu dərmanlar immun sistemin fəaliyyətini azaldaraq iltihabı və allergik reaksiyanı yüngülləşdirir.
6. Fototerapiya (işıq terapiyası):
Uzun müddət davam edən və ağır dermatit hallarında UV işıq terapiyası (fototerapiya) istifadə edilə bilər. Bu müalicə, dəridəki iltihabı azaltmağa kömək edir və qaşıntını yüngülləşdirir.
7. Həyat tərzi dəyişiklikləri və profilaktika:
Qaşıntını azaldan tədbirlər: Qaşıntını idarə etmək üçün dərini cızmaqdan qaçınmaq, dərini quru saxlamaq və dərini yumşaltmaq üçün nəmləndiricilər istifadə etmək vacibdir.
Tetikleyicilərdən qaçınmaq: Kontakt dermatitdə tetikleyici maddələrdən uzaq durmaq müalicənin vacib hissəsidir. Allergenlər və ya qıcıqlandırıcı maddələrdən uzaq durmaq dermatitin təkrar yaranmasının qarşısını alır.
Dermatitə qarşı qorunma yolları:
Dərini nəmli saxlamaq: Dərini hər zaman nəmləndirmək quru dəriyə bağlı dermatitin qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.
Allergen və qıcıqlandırıcı maddələrdən qaçınmaq: Kimyəvi maddələrdən, deterjanlardan, kosmetik məhsullardan və allergen maddələrdən uzaq durmaq vacibdir.
Dərinin zədələnməsinin qarşısını almaq: Dərini cızmaqdan qaçınmaq, çünki qaşımaq dərini daha çox qıcıqlandıra və infeksiyalara yol aça bilər.
Müntəzəm olaraq nəmləndiricilərdən istifadə etmək: Atopik dermatiti olan insanlarda dərinin yumşaq və nəmli qalması çox vacibdir.
Nəticə:
Dermatit, müxtəlif səbəblərdən yaranan və dəridə iltihaba, qaşıntıya və qızartıya səbəb olan geniş yayılmış dəri xəstəliyidir. Düzgün diaqnoz və müalicə ilə dermatitin simptomları idarə oluna bilər və həyat keyfiyyəti yaxşılaşdırıla bilər. Əgər dermatit əlamətləri uzun müddət davam edirsə və ya şiddətlidirsə, bir dermatoloqa müraciət etmək vacibdir.
