Allergiya Testinin Növləri
Allergiya testləri müxtəlif üsullarla aparılır və hər bir üsulun öz üstünlükləri və tətbiq sahələri var. Əsas allergiya testləri aşağıdakılardır:
Dəri Testləri:
Prik Test (Dəri Prik Testi): Ən çox istifadə olunan və etibarlı allergiya testlərindən biridir. Dəridə kiçik bir ponksiyon vasitəsilə müxtəlif allergenlər tətbiq edilir. Reaksiya olaraq dəridə qızartı və şişlik yaranarsa, bu, həmin allergenə qarşı həssaslığı göstərir.
İntradermal Test: Prik testindən daha həssas olan bu testdə allergenlər incə bir iynə vasitəsilə dərinin altına yeridilir. Test daha çox iynə tətbiq etməyin lazım olduğu dərman allergiyaları və ya həşərat zəhəri allergiyalarında istifadə edilir.
Dəri Yamaq Testi (Patch Test): Kontakt dermatit kimi gecikmiş tip allergik reaksiyaların diaqnozu üçün istifadə olunur. Bir neçə növ allergenlərin olduğu yamaqlar xəstənin dərisinə yapışdırılır və 48-72 saat sonra reaksiya yoxlanılır.
Qan Testləri:
Spesifik IgE Testləri (RAST və ya ImmunoCAP): Qanda spesifik IgE anticisimlərinin səviyyəsini ölçən bir testdir. Bu test allergik rinit, astma, qida allergiyaları və bəzi dərman allergiyalarını müəyyən etmək üçün istifadə edilir. Qan testləri, dərinin ağır allergik reaksiyalara meylli olduğu hallarda daha çox istifadə olunur.
Provokasiya Testləri:
Nazal, Konjonktival və ya Bronxial Provokasiya Testi: Allergenlərin birbaşa buruna, gözdəki konjonktivaya və ya bronxlara tətbiq edildiyi testlərdir. Bu testlər yalnız tibbi nəzarət altında həyata keçirilir və potensial təhlükəli reaksiyalara səbəb ola biləcəyi üçün xüsusi ehtiyatla istifadə edilir.
Eliminasiya Diyeti və Provokasiya:
Eliminasiya Diyeti: Xüsusilə qida allergiyalarının müəyyən edilməsi üçün istifadə edilən bir üsuldur. Şübhə olunan qidalar pəhrizdən çıxarılır və sonra tədricən yenidən pəhrizə əlavə edilir. Qida allergiyasının varlığı simptomların müşahidəsi əsasında təsdiq olunur.
Allergiya Testinin İstifadə Olunduğu Hallar
Allergiya testləri müxtəlif allergik xəstəliklərin diaqnostikası və müalicə planının qurulmasında istifadə olunur. Aşağıdakı hallarda allergiya testləri tətbiq edilə bilər:
Allergik Rinit: Polen, toz gənələri, heyvan tükü kimi allergenlərin səbəb olduğu burun axıntısı, asqırma, burun tutulması kimi simptomlarla xarakterizə olunan vəziyyət.
Allergik Astma: Hava yollarının daralması ilə müşayiət olunan nəfəs darlığı, xırıltılı nəfəsalma və öskürəklə xarakterizə olunan vəziyyət.
Qida Allergiyaları: Bəzi qidaların (məsələn, süd, fıstıq, yumurta) istehlakı nəticəsində yaranan allergik reaksiyalar.
Kontakt Dermatiti: Dəri ilə təmasda olan maddələrə (məsələn, nikel, lateks, bəzi kimyəvi maddələr) qarşı yaranan allergik reaksiyalar.
Dərman Allergiyaları: Müəyyən dərmanlara qarşı həssaslıq və allergik reaksiyalar.
Həşərat Allergiyaları: Arı və ya digər həşərat sancmalarına qarşı yaranan allergik reaksiyalar.
Allergiya Testinin Hazırlığı
Allergiya testindən əvvəl xəstənin həkimə aşağıdakı məlumatları verməsi vacibdir:
Dərmanların İstifadəsi: Antihistaminlər və bəzi digər dərmanlar allergiya testinin nəticələrini təsir edə bilər. Həkim testdən əvvəl müəyyən dərmanların qəbulunu dayandırmağı tövsiyə edə bilər.
Mövcud Sağlamlıq Vəziyyətləri: Xüsusilə ürək xəstəliyi, astma və ya digər ciddi xəstəlikləri olanlar haqqında məlumat verilməlidir.
Əvvəlki Allergik Reaksiyalar: Hər hansı bir allergik reaksiyalar və ya anafilaksi tarixi varsa, bu barədə həkimə məlumat vermək vacibdir.
Allergiya Testinin Riskləri və Əks Göstərişləri
Allergiya testləri ümumiyyətlə təhlükəsizdir, lakin bəzi hallarda müəyyən risklər və əks göstərişlər mövcuddur:
Anafilaksi Riski: Nadir hallarda dəridə və ya qan testləri zamanı ağır allergik reaksiyalar (anafilaksi) meydana gələ bilər. Buna görə testlər həkim nəzarətində aparılmalıdır.
Dərmanların Təsiri: Testlər zamanı müəyyən dərmanlar nəticələri dəyişdirə bilər.
Hamiləlik: Hamilə qadınlarda allergiya testləri xüsusi diqqətlə həyata keçirilməlidir.
Aktiv Dəri İnfeksiyaları: Dəri testləri zamanı infeksiyanın yayılması riski var.
Allergiya Testinin Nəticələri və Təfsiri
Allergiya testlərinin nəticələri dəridə yaranan şişkinlik, qızartı və ya qan testlərində IgE səviyyələrinə əsasən təfsir edilir:
Müsbət Nəticə: Əgər dəri testində allergen tətbiq edilən yerdə şişkinlik və qızartı yaranarsa və ya qan testində IgE səviyyəsi yüksələrsə, bu, həmin allergenə qarşı həssaslığı göstərir.
Mənfi Nəticə: Əgər test zamanı heç bir reaksiya yaranmazsa, bu, adətən həmin allergenə qarşı həssaslığın olmadığını göstərir.
Allergiya Testinin Nəticələrinə Əsasən Müalicə
Allergiya testlərinin nəticələrinə əsasən həkim tərəfindən fərdi müalicə planı qurulur. Müalicə əsasən aşağıdakılardan ibarət ola bilər:
Allergiyadan Qaçınma: Mümkün olduqca müəyyən edilmiş allergenlərdən uzaq durmaq.
Dərman Müalicəsi: Antihistaminlər, nazal kortikosteroidlər, bronxodilatorlar və ya mast hüceyrə stabilizatorları kimi dərmanların istifadəsi.
Allergen İmmunoterapiyası (AİT): Spesifik allergenlərə qarşı desensitizasiya (həssaslığı azaltmaq) üçün uzunmüddətli müalicə.
Eliminasiya Diyeti: Qida allergiyalarında, şübhəli qidaların pəhrizdən çıxarılması.
Nəticə
Allergiya testləri, allergik xəstəliklərin dəqiq diaqnozu və uyğun müalicə planının qurulması üçün çox vacibdir. Əgər allergik simptomlarınız varsa və ya allergiya şübhəniz varsa, mütləq bir allerqoloqla məsləhətləşməlisiniz.
