Arı Allergiyasının Səbəbləri
Arı allergiyası, arı sancması zamanı arının zəhərinin (apitoksin) dəriyə və qana daxil olması nəticəsində immun sistemin həddindən artıq reaksiyası ilə yaranır. Bu vəziyyət, immun sistemin arı zəhərindəki zülalları zərərli olaraq qəbul edərək, onlara qarşı IgE antikorları istehsal etməsi ilə əlaqədardır.
İmmun Sistemin Həssaslığı:
İlk arı sancmasından sonra bəzi insanlarda arı zəhərinə qarşı həssaslıq inkişaf edə bilər. Bu insanlar gələcəkdə arı sancdıqda, immun sistemləri allergik reaksiyaya səbəb ola biləcək çox miqdarda histamin və digər kimyəvi maddələr buraxır.
Genetik Yatkınlıq:
Ailəsində arı allergiyası olan insanlarda allergiyanın inkişaf riski daha yüksəkdir.
Daha Əvvəlki Reaksiyalar:
Daha əvvəl arı sancmasına ciddi allergik reaksiya vermiş şəxslərdə gələcəkdə arı sancmalarına qarşı daha ciddi reaksiyalar riski artmışdır.
Arı Allergiyasının Əlamətləri
Arı sancmasına qarşı allergik reaksiyalar müxtəlif şiddətdə ola bilər. Əlamətlər yüngüldən ağıra qədər dəyişə bilər:
Yüngül Reaksiyalar:
Sancılan bölgədə qızartı və şişkinlik.
Ağrı və yanma hissi.
Şişlik bir neçə saat davam edə bilər.
Orta Şiddətli Reaksiyalar:
Sancılan bölgənin ətrafında genişlənən şişlik (şişlik diametri 10 sm-dən böyük ola bilər).
Ağrı, qaşıntı və yanma hissi.
Şişlik və qızartı bir neçə gün davam edə bilər.
Ağır Reaksiyalar (Anafilaksi):
Nəfəs Darlığı və Xırıltılı Nəfəsalma: Hava yollarının daralması və dil, boğaz və ya dodaqların şişməsi.
Qan Təzyiqinin Düşməsi: Qəfil başgicəllənmə, zəiflik və ya bayılma.
Ürək Bulanması, Qusma və İshal: Həzm sistemində narahatlıq və ya ağrı.
Dəri Reaksiyaları: Yayılmış qızartı, qaşıntı və ya bədənin müxtəlif hissələrində ürtiker (ürtiker).
Şüur Bulanması və ya Bayılma: Ağızda metal dadı və ya ümumi narahatlıq hissi.
Anafilaksi təcili tibbi müdaxilə tələb edən həyati təhlükəli bir vəziyyətdir.
Arı Allergiyasının Diaqnostikası
Arı allergiyasının diaqnozu xəstənin tibbi tarixindən, fiziki müayinədən və allergiya testlərindən istifadə edilərək qoyulur:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə:
Həkim, xəstənin keçmişdə arı sancmasına qarşı reaksiyalarını, simptomlarını və mövcud allergiya şübhələrini öyrənir.
Allergiya Testləri:
Dəri Prik Testi: Arı zəhəri ilə hazırlanmış xüsusi allergenlər dərinin müəyyən nöqtələrinə tətbiq edilir və reaksiyalar müşahidə edilir.
Spesifik IgE Qan Testləri: Qanda arı zəhərinə qarşı spesifik IgE anticisimlərinin səviyyəsi ölçülür. Bu testlər allergiyanın mövcudluğunu təsdiq edə bilər.
Arı Allergiyasının Müalicəsi
Arı allergiyasının müalicəsi allergik reaksiyanın şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
Yüngül və Orta Şiddətli Reaksiyalar:
Sancılan Bölgənin Təmizlənməsi: Arı sancmasının olduğu bölgəni sabun və su ilə təmizləmək.
Soyuq Kompres: Şişlik və ağrını azaltmaq üçün sancılan bölgəyə soyuq kompres tətbiq etmək.
Antihistaminlər: Qaşıntı, qızartı və şişkinliyi azaltmaq üçün ağızdan qəbul edilən antihistaminlər (məsələn, difenhidramin, setirizin) istifadə edilə bilər.
Ağrı Kəsicilər: Ağrını azaltmaq üçün ağrı kəsicilər (məsələn, ibuprofen və ya parasetamol) istifadə edilə bilər.
Ağır Reaksiyalar (Anafilaksi):
Epinefrin İnyeksiyası (Adrenalin): Anafilaksi zamanı həyati təhlükəni aradan qaldırmaq üçün istifadə edilən ilk dərmandır. Bu inyeksiya əzələyə (adətən bud əzələsinə) tətbiq olunur və tənəffüs yollarının açılmasına, qan təzyiqinin yüksəlməsinə və həyati təhlükənin aradan qaldırılmasına kömək edir.
Təcili Tibbi Yardım: Anafilaksi halında, epinefrin inyeksiyasından sonra dərhal təcili tibbi yardıma müraciət etmək vacibdir.
Kortikosteroidlər və Antihistaminlər: Epinefrin inyeksiyasından sonra əlavə müalicə olaraq şiddətli allergik reaksiyanın qarşısını almaq üçün istifadə edilə bilər.
Allergen İmmunoterapiyası (AİT):
Arı zəhəri allergiyası olan xəstələrdə, allergik reaksiyaların gələcəkdə qarşısını almaq üçün arı zəhəri immunoterapiyası (VIT) təyin edilə bilər. Bu terapiya, arı zəhərinin kiçik miqdarlarının tədricən artırılaraq xəstəyə tətbiq edilməsini əhatə edir. Bu, bədənin arı zəhərinə qarşı həssaslığını azaltmağa kömək edir.
Arı Allergiyasının Qarşısını Alma Yolları
Arılardan Uzaq Durmaq: Açıq havada, xüsusən arılar çox olduqda ehtiyatla davranmaq və qəfildən hərəkətlərdən çəkinmək.
Əsas Qoruyucu Geyimlərdən İstifadə Etmək: Arıların olduğu yerlərdə uzun qollu geyimlər, uzun şalvarlar və ayaqqabılar geyinmək.
Tatlı Qidaların Üzərini Örtmək: Açıq havada meyvələr, şirniyyatlar və ya içkilər saxlanıldıqda, onların üzərini örtmək.
Arı İnhalerlərinin Hazırda Saxlanması: Əgər arı allergiyanız varsa, epinefrin inyeksiyası (adrenalin) hər zaman yanınızda olmalıdır.
Təhlükəli Bölgələrdən Uzaq Durmaq: Arı yuvalarının və ya çiçəklənən bitkilərin çox olduğu yerlərdən uzaq durmaq.
Ətirli Kosmetik Vasitələrdən Çəkinmək: Arıları cəlb edə biləcək ətirli kosmetik məhsullardan və ya sabunlardan istifadə etməmək.
Nəticə
Arı allergiyası ciddi və bəzən həyati təhlükə yarada biləcək allergik reaksiyalara səbəb ola biləcək bir vəziyyətdir. Arı sancması zamanı allergik reaksiya göstərən şəxslər, gələcəkdə ciddi reaksiyaların qarşısını almaq üçün uyğun müalicə üsullarını öyrənməli və arılardan uzaq durmaq üçün lazımi tədbirləri görməlidirlər. Bu vəziyyətdə olan şəxslər mütləq allerqoloqla məsləhətləşməlidir.
