1. Ülserativ Kolit
Ülserativ kolit yalnız yoğun bağırsağı (kolon) təsir edən bir xroniki iltihabi bağırsaq xəstəliyidir. Bu xəstəlikdə yoğun bağırsağın daxili mukozasında davamlı iltihab və ülserlər (yaralar) yaranır. Ülserativ kolit adətən qəbizlik, diareya və qarın ağrısı kimi simptomlarla müşayiət olunur.
Ülserativ Kolitin Əlamətləri
Qanlı və Selikli Diareya: Ülserlər nəticəsində qanaxma baş verir və bu, qanlı və ya selikli diareya ilə müşayiət olunur.
Qarın Ağrısı və Kramp: Xüsusilə aşağı qarın bölgəsində ağrı və kramp.
Tez-tez Tualetə Getmə Ehtiyacı: Defekasiya ehtiyacını təcili hiss etmək və tez-tez tualetə getmək.
Çəki İtirilməsi və İştahsızlıq: Xəstəliyin təsiri ilə iştahsızlıq və çəki itkisi.
Halsızlıq və Yorğunluq: Bədəndə qida maddələrinin və mayenin azlığı nəticəsində yaranan ümumi zəiflik və yorğunluq.
Aşağı Qızdırma: Xroniki iltihaba cavab olaraq yüngül temperatur artımı.
Ülserativ Kolitin Səbəbləri
Ülserativ kolitin dəqiq səbəbi məlum olmasa da, bir sıra faktorların bu xəstəliyin yaranmasında rolu olduğu düşünülür:
Otoimmün Reaksiya: Bədəndəki immun sistemi yanlış olaraq bağırsaq mukozasını hədəf alır və iltihaba səbəb olur.
Genetik Yatkınlıq: Ailə üzvlərində Ülserativ kolit tarixi olan insanlar daha yüksək risk daşıyır.
Ətraf Mühit Faktorları: Qidalanma, siqaret və bəzi infeksiyalar kimi faktorlar xəstəliyin inkişafını sürətləndirə bilər.
Ülserativ Kolitin Müalicəsi
Müalicə, xəstəliyin şiddətinə və xəstənin vəziyyətinə görə dəyişə bilər. Əsas müalicə üsulları bunlardır:
İltihab Əleyhinə Dərmanlar: 5-aminosalisilik turşu (5-ASA) və kortikosteroidlər kimi dərmanlar iltihabı azaldır.
İmmunosupressiv Dərmanlar: Azatioprin, 6-merkaptopurin və ya bioloji agentlər (məsələn, TNF inhibitorları) kimi dərmanlar immun sistemi reaksiya verən xəstələr üçün istifadə olunur.
Cərrahi Müdaxilə: Xəstəliyin çox ağırlaşdığı və ya dərmanlarla idarə edilməyən hallarda yoğun bağırsağın cərrahi yolla çıxarılması tələb oluna bilər.
Qidalanma Dəyişiklikləri: Müalicə zamanı həkim nəzarətində xüsusi pəhriz təyin edilə bilər.
2. Kron Xəstəliyi
Kron xəstəliyi həzm sisteminin hər hansı bir hissəsini təsir edə bilən, lakin əsasən nazik bağırsaq və kolon bölgəsində iltihab yaradan xroniki bir iltihabi bağırsaq xəstəliyidir. Bu xəstəlik mədə-bağırsaq traktının bütün təbəqələrini təsir edə bilər və ağırlaşmalarla nəticələnə bilər.
Kron Xəstəliyinin Əlamətləri
Qarın Ağrısı və Kramp: Xüsusilə sağ alt qarın bölgəsində şiddətli ağrı və kramp.
Diareya: Tez-tez və bəzən qanlı diareya.
İştahsızlıq və Çəki İtirilməsi: Uzun müddətli iltihab və malabsorbsiya səbəbiylə iştahsızlıq və çəki itkisi.
Halsızlıq və Yorğunluq: Uzun müddət davam edən xəstəlik hallarında ümumi yorğunluq və zəiflik.
Qızdırma və İltihab Əlamətləri: Xəstəliyin kəskinləşdiyi dövrlərdə qızdırma və iltihab əlamətləri.
Dəri, Göz və Ekstraintestinal Problemlər: Kron xəstəliyi olan insanlarda artrit, dəri problemləri, göz iltihabı kimi bağırsaqdan kənar əlamətlər də ola bilər.
Kron Xəstəliyinin Səbəbləri
Kron xəstəliyinin dəqiq səbəbi məlum deyil, lakin bəzi əsas faktorlar bu xəstəliyin yaranmasına təsir göstərə bilər:
Genetik Yatkınlıq: Xəstəlik ailədəki digər insanlarda da varsa, bu, genetik bir əlaqənin olduğunu göstərir.
Otoimmün Reaksiya: Bədəndəki immun sistemi bağırsağın sağlam toxumalarına hücum edərək iltihaba səbəb olur.
Ətraf Mühit Faktorları: Siqaret çəkmək, bəzi infeksiyalar, qeyri-sağlam qidalanma və stress xəstəliyin inkişafını sürətləndirə bilər.
Kron Xəstəliyinin Müalicəsi
Kron xəstəliyinin müalicəsi xəstəliyin yayılma sahəsinə, şiddətinə və ağırlaşmalarına görə dəyişir. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
İltihab Əleyhinə Dərmanlar: Kortikosteroidlər və 5-ASA preparatları iltihabı azaldır.
İmmunosupressiv Dərmanlar: Azatioprin, metotreksat və bioloji agentlər immun sistemi fəaliyyətini tənzimləmək üçün istifadə olunur.
Antibiotiklər: Bağırsaq infeksiyaları və ya digər komplikasiyaların qarşısını almaq üçün istifadə edilə bilər.
Cərrahi Müdaxilə: Xəstəliyin dərmanlarla idarə edilə bilməyən hallarında bağırsaq hissələrinin çıxarılması və ya düzəltilməsi üçün cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Qidalanma Dəyişiklikləri: Kron xəstəliyinin simptomlarını idarə etmək üçün xüsusi pəhriz və ya qida əlavələri tövsiyə edilə bilər.
Bağırsaq İltihabi Xəstəliklərinin Qarşısını Alma Yolları
Sağlam Qidalanma Vərdişləri: Liflə zəngin, az yağlı və balanslı bir pəhriz qəbul edin.
Stressin İdarə Edilməsi: Stress menecmenti texnikalarını öyrənin və gündəlik həyatınıza tətbiq edin.
Müntəzəm Fiziki Aktivlik: Fiziki aktivlik həm həzm sistemini yaxşılaşdırmağa, həm də stressi azaltmağa kömək edir.
Siqaret Çəkməmək: Xüsusilə Kron xəstəliyi olanlar üçün siqaret çəkməmək çox vacibdir, çünki siqaret bu xəstəliyin gedişatını daha da ağırlaşdıra bilər.
Düzenli Həkim Müayinəsi: Xəstəliyin erkən diaqnozu və müalicəsi üçün müntəzəm həkim müayinəsindən keçmək vacibdir.
Nəticə
Bağırsaq iltihabi xəstəlikləri, müalicəsi və idarə olunması vacib olan ciddi xroniki xəstəliklərdir. Düzgün diaqnoz, müalicə və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə Ülserativ kolit və Kron xəstəliyi olan xəstələr həyat keyfiyyətini artırmaq və simptomları idarə etmək mümkündür. Bu xəstəliklərin simptomlarını hiss etdiyiniz təqdirdə mütləq bir həkimə müraciət edin.
