Baş və Boyun Şişlərinin Əsas Növləri
Dəri Şişləri: Bazal hüceyrəli karsinoma, skuamoz hüceyrəli karsinoma, melanoma.
Tüpürcək Vəzləri Şişləri: Parotid, submandibular və sublingual tüpürcək vəzlərinin xoşxassəli və bədxassəli şişləri.
Farinks və Larenks Şişləri: Boğaz və səs tellərinin şişləri.
Burun və Sinus Şişləri: Burun boşluğu və paranazal sinusların şişləri.
Tiroid və Paratiroid Şişləri: Tiroid vəzinin xoşxassəli və bədxassəli şişləri.
Limfa Düyünləri Şişləri: Limfoma (Hodgkin və qeyri-Hodgkin) və digər limfa düyünü şişləri.
Baş və Boyun Şişlərinin Cərrahi Əməliyyat Növləri
Eksizyon Biopsiyası:
Təsviri: Kiçik və ya səthi şişlərin diaqnozunu qoymaq və ya tamamilə çıxarmaq üçün tətbiq olunan bir prosedurdur. Şişin bir hissəsi və ya tamamilə çıxarılaraq patoloji laboratoriyada araşdırılır.
Faydalı olduqda: Kiçik dəri və ya səthi şişlər üçün.
Risklər: Qanaxma, infeksiya, yara izi və ya hissiyat itkisi.
Radikal və ya Qismən Boyun Disseksiyası:
Təsviri: Boyun bölgəsindəki limfa düyünlərinin və ətraf toxumaların çıxarılması əməliyyatıdır. Radikal boyun disseksiyası ənənəvi olaraq boyun boyunca böyük damarlar, sinirlər və əzələlərin çıxarılmasını ehtiva edir, qismən boyun disseksiyasında isə yalnız təsirli limfa düyünləri və toxumalar çıxarılır.
Faydalı olduqda: Bədxassəli şişlərin yayılmasının qarşısını almaq və ya metastazları aradan qaldırmaq üçün.
Risklər: Sinir zədələnməsi (üz siniri, aksesuar sinir və s.), qanaxma, infeksiya və çiyin hərəkətliliyində məhdudiyyətlər.
Laringektomiya:
Təsviri: Gırtlağın (larenks) qismən və ya tamamilə çıxarılması əməliyyatıdır. Qismən laringektomiya səs tellərinin bir hissəsinin və ya tamamının çıxarılmasıdır, tam laringektomiya isə bütün gırtlağın çıxarılmasını əhatə edir.
Faydalı olduqda: Gırtlaq xərçəngi (larenks karsinoması) hallarında.
Risklər: Səs itkisi, traxeostomiya tələb olunması, yutma və qidalanma çətinliyi, infeksiya və qanaxma.
Tiroidektomiya və Paratiroidektomiya:
Təsviri: Tiroid vəzinin bir hissəsinin (qismən tiroidektomiya) və ya tamamının (total tiroidektomiya) çıxarılması əməliyyatıdır. Paratiroidektomiya isə paratiroid vəzlərinin çıxarılmasını əhatə edir.
Faydalı olduqda: Tiroid karsinoması, tiroid düyünləri, paratiroid adenoması və ya hiperparatiroidizm hallarında.
Risklər: Hipokalsemiya (qan kalsium səviyyəsinin düşməsi), səs tellərinin zədələnməsi, qanaxma və infeksiya.
Parotidektomiya:
Təsviri: Parotid tüpürcək vəzinin çıxarılması əməliyyatıdır. Qismən parotidektomiyada yalnız şiş olan hissə çıxarılır, total parotidektomiyada isə bütün vəz çıxarılır.
Faydalı olduqda: Parotid vəzindəki xoşxassəli və bədxassəli şişlər üçün.
Risklər: Üz sinirinin zədələnməsi, üz əzələlərində zəiflik və ya iflic, qanaxma, infeksiya və tüpürcək fistulaları.
Sinus Cərrahiyyəsi:
Təsviri: Burun və sinuslarda olan şişlərin çıxarılması əməliyyatıdır. Bu əməliyyat burun daxilindən (endonazal endoskopik üsul) və ya açıq yanaşma ilə edilə bilər.
Faydalı olduqda: Burun və paranazal sinuslarda yaranan xərçənglər və ya xoşxassəli şişlər üçün.
Risklər: Göz ətrafında şişkinlik, infeksiya, qanaxma, göz və ya beyin strukturlarına zədə.
Transoral Robotik Cərrahiyyə (TORS):
Təsviri: Robotik texnologiya vasitəsilə ağız və boğaz bölgəsindəki şişlərin çıxarılması. Bu üsul daha dəqiq və minimal invazivdir.
Faydalı olduqda: Ağız boşluğu, orofarenks və ya gırtlaqda olan kiçik və orta ölçülü şişlər üçün.
Risklər: Qanaxma, infeksiya, boğazda narahatlıq və çətinliklərlə əlaqəli digər problemlər.
Rekonstruktiv Cərrahiyyə:
Təsviri: Baş və boyun bölgəsindəki şişlərin çıxarılmasından sonra yaranan qüsurları düzəltmək üçün aparılan cərrahiyyə. Bu əməliyyatlar dəri, sümük, əzələ və ya sinir köçürülməsini (qraftlar) və ya başqa texnikaları əhatə edə bilər.
Faydalı olduqda: Geniş yayılmış və ya ağır cərrahi müdaxilələrdən sonra xəstənin funksional və estetik görünüşünü bərpa etmək üçün.
Risklər: Qanaxma, infeksiya, qraftın uğursuzluğu, yara izi və digər komplikasiyalar.
Cərrahi Müdaxilə Seçimlərinin Təyini
Diaqnostik Proses:
Baş və boyun şişlərinin diaqnozu müayinə, görüntüləmə (CT, MRI, PET) və biopsiya ilə təsdiqlənir. Şişin növü, dərəcəsi və yayılma səviyyəsi müəyyən edilir.
Multidissiplinar Yanaşma:
Baş və boyun şişlərinin müalicəsində cərrahlar, onkoloqlar, radioterapistlər, patoloqlar, rekonstruktiv cərrahlar və danışma/dil terapevtləri kimi müxtəlif mütəxəssislərin iştirakı vacibdir.
Əməliyyatdan Sonra Baxım və Reabilitasiya:
Postoperativ Baxım: Əməliyyatdan sonra xəstənin bərpa müddəti boyunca infeksiya, qanaxma və ya digər ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün mütəmadi nəzarət aparılır.
Reabilitasiya: Dil və udma funksiyasının bərpası, nitqin bərpası, fiziki terapiya və psixososial dəstək kimi reabilitasiya tədbirləri cərrahi müdaxilələrdən sonra mütləqdir.
Alternativ və Yardımçı Müalicələr
Radioterapiya və Kimyaterapiya: Bəzi hallarda cərrahiyyədən əvvəl və ya sonra, əlavə müalicə olaraq şişin yayılmasını idarə etmək və ya aradan qaldırmaq üçün radioterapiya və ya kimyaterapiya istifadə oluna bilər.
İmmunoterapiya və Hədəfli Terapiyalar: Bəzi baş və boyun xərçəng növlərində, xüsusilə daha inkişaf etmiş mərhələlərdə, immunoterapiya və ya hədəfli dərmanlar da tətbiq oluna bilər.
