Başgicəllənmənin (Vertigonun) Əsas Səbəbləri
Daxili Qulaq Problemləri
Benign Paroksismal Pozisyonal Vertigo (BPPV): BPPV ən yaygın vertigo səbəblərindən biridir və daxili qulaqdakı kristalların (otokoniyalar) yer dəyişdirməsi nəticəsində meydana gəlir. Başın müəyyən bir mövqeyə gəlməsi ilə qısa müddətli, şiddətli başgicəllənmə epizodlarına səbəb olur.
Meniere Xəstəliyi: Daxili qulaqda maye yığılması ilə xarakterizə olunan bu vəziyyət ani başgicəllənmə hücumlarına, qulaqda uğultuya (tinnitus), qulaqda dolğunluq hissinə və eşitmə itkisinə səbəb ola bilər.
Vestibulyar Neyronit və ya Labirintit: Daxili qulağın və ya vestibular sinirin iltihabı nəticəsində meydana gələn bu vəziyyət viral infeksiya ilə əlaqəli ola bilər. Şiddətli başgicəllənmə, balanssızlıq, ürəkbulanma və qusma ilə müşayiət edilir.
Baş və Boyun Yaralanmaları
Kəllə və ya boyun nahiyəsinə travma vertigoya səbəb ola bilər. Baş yaralanmaları daxili qulaq strukturlarına və ya beyinə təsir edə bilər.
Sinir Sistemi Problemləri
Vestibulyar Migren: Migren tutmaları ilə əlaqəli başgicəllənmə vertigoya səbəb ola bilər. Bu vəziyyət migren baş ağrısı ilə yanaşı vertigo epizodları ilə də özünü göstərir.
Multipl Skleroz (MS): Sinir sisteminin zədələnməsi və ya pozulması vertigoya səbəb ola bilər.
Beyin Damar Xəstəlikləri və ya Beyin Şişləri: Beyin sapı və ya beyincikdəki qan dövranı pozğunluqları (məsələn, insult) və ya şişlər vertigoya səbəb ola bilər.
Dərmanların Yan Təsirləri
Bəzi dərmanlar (məsələn, antibiotiklər, sedativlər, antihipertenzivlər və antidepresanlar) başgicəllənmə kimi yan təsirə malik ola bilər.
Qan Təzyiqi Problemləri
Orhostatik Hipotoniya: Oturmuş və ya uzanmış vəziyyətdən qəfil qalxarkən qan təzyiqinin düşməsi ilə əlaqəli başgicəllənmə hissi.
Hipertoniya və ya Hipotoniya: Qan təzyiqinin həddindən artıq yüksəlməsi və ya düşməsi başgicəllənməyə səbəb ola bilər.
Hamiləlik və Hormon Dəyişiklikləri
Hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər, qan həcminin artması və qan təzyiqində dəyişikliklər başgicəllənməyə səbəb ola bilər.
Başgicəllənmənin (Vertigonun) Simptomları
Ətrafda hər şeyin fırlandığı hissi
Ürəkbulanma və qusma
Balanssızlıq və koordinasiya problemi
Göz hərəkətləri (nistagmus)
Qulaqda dolğunluq hissi və uğultu (tinnitus)
Eşitmə itkisi
Tərləmə
Boyun ağrısı və ya baş ağrısı
Başgicəllənmənin Diaqnostikası
Vertigonun diaqnozu və səbəbinin müəyyənləşdirilməsi üçün bir neçə diaqnostik üsuldan istifadə edilir:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə
Xəstənin əlamətləri, başgicəllənmə epizodlarının tezliyi, müddəti və mövqeyi haqqında məlumat toplanır. Həkimlər xəstənin baş hərəkətləri, göz hərəkətləri və balansını qiymətləndirir.
Dix-Hallpike Testi
BPPV-nin diaqnozu üçün istifadə olunan bir testdir. Başın və bədənin müəyyən bir mövqeyə gətirilməsi ilə başgicəllənmə və göz hərəkətləri (nistagmus) yaranır.
Görmə və Eşitmə Testləri
Audiometriya: Eşitmə itkisinin dərəcəsini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur.
Elektronistagmografi (ENG) və Videonistagmografi (VNG): Göz hərəkətlərinin qeydi ilə vestibular funksiyaları qiymətləndirir.
Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası (MRT) və Kompüter Tomoqrafiyası (CT)
Beyin və daxili qulaq strukturlarını daha yaxşı qiymətləndirmək üçün istifadə edilir. Şişlər, damar problemləri və ya digər beyin pozğunluqlarını aşkar etməyə kömək edir.
Qan Testləri
Anemiya, qan şəkəri, vitamin çatışmazlıqları və ya elektrolit balanssızlıqları kimi digər potensial səbəbləri müəyyən etmək üçün.
Başgicəllənmənin (Vertigonun) Müalicəsi
Vertigonun müalicəsi səbəbə görə dəyişir və bir neçə yanaşmanı əhatə edə bilər:
BPPV Müalicəsi
Epley Manevrası və ya Semont Manevrası: BPPV olan xəstələr üçün bu manevralar daxili qulaqda yer dəyişən kristalları yenidən yerləşdirmək üçün istifadə olunur.
Fiziki Terapiya (Vestibular Reabilitasiya Terapiyası - VRT): Denge və koordinasiyanı yaxşılaşdırmaq üçün xüsusi məşqlərdən ibarətdir.
Meniere Xəstəliyi Müalicəsi
Düşük Duzlu Diyet və Diuretiklər: Bədəndəki və daxili qulaqdaki maye miqdarını azaltmağa kömək edir.
Antivertigo Dərmanları: Meclizine, Betahistine və ya Diazepam kimi dərmanlar başgicəllənmə simptomlarını idarə etmək üçün istifadə olunur.
Cərrahi Müalicə: Şiddətli hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Vestibulyar Neyronit və ya Labirintit Müalicəsi
Kortikosteroidlər və Antiviral Dərmanlar: İltihabı azaltmaq və viral infeksiyaları idarə etmək üçün istifadə edilir.
Vestibular Reabilitasiya Terapiyası (VRT): Bərpa müddətini sürətləndirmək və başgicəllənməni azaltmaq üçün.
Vestibulyar Migren Müalicəsi
Migren Dərmanları: Triptofan, beta-blokatorlar və antidepresanlar kimi dərmanlar migren simptomlarını idarə etməyə kömək edə bilər.
Migreni Tətikləyən Faktorların İdarə Olunması: Pəhriz, stress idarəsi və həyat tərzi dəyişiklikləri.
Sinir Sistemi və Beyin Problemləri Müalicəsi
Dərman Müalicəsi və ya Cərrahi Müdaxilə: Beyin şişləri və ya damarsal problemlərin müalicəsi.
Orhostatik Hipotoniya Müalicəsi
Duz və Su Qəbulunun Artırılması: Qan təzyiqini tənzimləmək üçün.
Dərman Müalicəsi: Hipotoniya səbəblərini hədəf alan dərmanlar.
Evdə Qulluq və Özünü İdarəetmə
Başın Yavaş Hərəkət Ettirilməsi: Ani baş hərəkətlərindən qaçınmaq və tədricən dəyişikliklər etmək.
Fiziki Terapiya: Vestibular məşqlər evdə də tətbiq edilə bilər.
Kifayət Qədər Su İçmək: Hidrasiya başgicəllənmənin bəzi səbəblərinin qarşısını ala bilər.
Stressin İdarə Olunması: Meditasiya, yoga və digər rahatlama texnikaları faydalı ola bilər.
Nəticə
Vertigo ciddi sağlamlıq problemlərinə işarə edə biləcək bir simptomdur və təsirli müalicə üçün səbəbin düzgün müəyyənləşdirilməsi vacibdir. Başgicəllənmə ilə bağlı narahatlıqlarınız varsa, bir tibb mütəxəssisi ilə məsləhətləşmək tövsiyə olunur.
