Bipolyar Pozuntunun Növləri:
Bipolyar pozuntunun bir neçə əsas növü var:
Bipolyar I Pozuntu:
Maniya Epizodları: Bu növ bipolyar pozuntu, ən azı bir maniya epizodunun olması ilə xarakterizə olunur. Bu epizodlar kifayət qədər şiddətlidir ki, şəxsin xəstəxanaya yerləşdirilməsi və ya normal fəaliyyətini dayandırması lazım ola bilər.
Depressiya Epizodları: Manik epizodlardan sonra dərin depressiya epizodları da ola bilər, lakin bunlar bipolyar I pozuntunun diaqnozu üçün tələb olunmur.
Bipolyar II Pozuntu:
Hipomaniya Epizodları: Bu növ, daha yüngül manik epizodlar (hipomaniya) ilə xarakterizə olunur. Hipomaniya, maniyadan daha az şiddətli olur və şəxsin gündəlik funksiyalarını adətən o qədər də ciddi təsir etmir.
Depressiya Epizodları: Bipolyar II pozuntusu olan şəxslər, eyni zamanda, dərin və uzunmüddətli depressiya epizodları yaşayırlar. Bu epizodlar daha çox təkrarlana bilər.
Siklotimiya:
Davamlı Hipomaniya və Depressiya Simptomları: Siklotimiya, bipolyar pozuntunun daha yüngül formasıdır. Şəxs yüngül manik və yüngül depressiv simptomlar yaşasa da, bu simptomlar tam bir maniya və ya böyük depressiya epizodlarına çatmır.
Dəyişkən Ruh Halları: Siklotimiyalı şəxslər davamlı olaraq dəyişən əhval-ruhiyyələr yaşayırlar və bu dəyişikliklər bir neçə gün və ya həftə ərzində baş verə bilər.
Bipolyar Pozuntunun Əlamətləri:
1. Maniya və ya Hipomaniya Əlamətləri:
Yüksəlmiş Əhval-Ruhiyyə: Şəxs özünü çox enerjili, hədsiz dərəcədə xoşbəxt və ya həddindən artıq optimist hiss edə bilər.
Azaldılmış Yuxu Ehtiyacı: Şəxs çox az yatmaqla kifayətlənir və enerjili qalır.
Sürətli Danışıq: Sözlərin çox sürətlə çıxması və ya digərləri ilə söhbətdə qısa cümlələrlə və sürətlə danışmaq.
Fikirlərin Sürətli Dəyişməsi: Zihnin çox sürətlə işləməsi və bir fikirdən digərinə sürətli keçid.
Riskli Davranışlar: Şəxs düşünülməmiş və riskli hərəkətlər edə bilər (məsələn, məsuliyyətsiz pul xərcləmək, təhlükəli sürücülük, qorunmasız cinsi əlaqə).
Reallıqdan Uzaqlaşma: Daha şiddətli hallarda, şəxs həddindən artıq özünəinam və reallıqla əlaqəsini itirmə kimi halüsinasiyalar və ya illüziyalara sahib ola bilər.
2. Depressiya Əlamətləri:
Davamsız Əhval-Ruhiyyə: Davamlı kədər, ümidsizlik və ya boşluq hissi.
Enerji Əskikliyi: Şəxs özünü davamlı olaraq yorğun hiss edə bilər və gündəlik fəaliyyətləri yerinə yetirmək üçün motivasiya tapa bilməz.
Yuxu Problemləri: Həddindən artıq yuxulama və ya yuxusuzluq.
İştah Dəyişiklikləri: Kilo itkisinə və ya artmasına səbəb ola bilən iştah artması və ya azalması.
Özünə Dəyərsiz Baxış: Özünü dəyərsiz və ya günahkar hiss etmək.
Ölüm və ya İntihar Düşüncələri: Depressiv epizodlar zamanı şəxsin ölüm və ya intihar barədə düşünməyə başlaması.
Bipolyar Pozuntunun Səbəbləri:
Bipolyar pozuntunun dəqiq səbəbləri tam olaraq bilinmir, lakin bir neçə amilin bu vəziyyətin inkişafında rol oynadığı düşünülür:
Genetik Faktörlər: Bipolyar pozuntunun genetik bir əsasının olduğu düşünülür. Ailədə bipolyar pozuntusu olan insanlarda bu pozuntuya sahib olma ehtimalı daha yüksəkdir.
Beyin Kimyası və Funksiyası: Beyindəki kimyəvi maddələrin, xüsusən də serotonin, dopamin və norepinefrin kimi nörotransmitterlərin qeyri-düzgün işləməsi bipolyar pozuntuya səbəb ola bilər.
Ətraf Mühit Faktörləri: Travmatik hadisələr, böyük streslər, maddə istifadəsi və həyat dəyişiklikləri bipolyar pozuntunun başlamasına və ya mövcud simptomların şiddətlənməsinə səbəb ola bilər.
Bipolyar Pozuntunun Müalicəsi:
Bipolyar pozuntunun müalicəsi uzun müddətli və çox yönlü bir yanaşma tələb edir. Müalicə, şəxsin simptomlarını idarə etməsinə və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmasına kömək edə bilər.
1. Dərman Müalicəsi:
Stabilizatorlar: Litium kimi duyğu vəziyyətini sabitləşdirən dərmanlar maniya və depressiya epizodlarının qarşısını almağa kömək edir.
Antidepresanlar: Depressiya epizodlarını idarə etmək üçün istifadə oluna bilər, lakin bu dərmanlar maniya riskini artırmamaq üçün çox diqqətlə təyin edilməlidir.
Antipsikotiklər: Daha şiddətli maniya epizodlarını idarə etmək üçün istifadə edilə bilər.
Anksiyolitiklər: Narahatlığı azaltmaq və yuxu problemlərini idarə etmək üçün istifadə edilə bilər.
2. Psixoterapiya:
Koqnitiv-Davranışçı Terapiya (KDT): Şəxsə duyğu vəziyyətini və davranışlarını idarə etmək üçün strateji yollar öyrədir. Bu terapiya, şəxsin düşüncə tərzini dəyişdirməsinə və daha sağlam davranışlar inkişaf etdirməsinə kömək edir.
Ailə Terapiyası: Ailə üzvləri ilə birlikdə edilən terapiya, ailə içindəki dinamikaları yaxşılaşdırmağa və dəstəyi artırmağa kömək edə bilər.
Psychoeducation (Psixoeğitim): Şəxs və ailəsi, bipolyar pozuntunun əlamətləri, müalicəsi və simptomları idarə etmək yolları haqqında məlumatlandırılır.
3. Həyat Tərzi Dəyişiklikləri:
Müntəzəm Fiziki Aktivlik: Fiziki aktivlik, ruh halını sabitləşdirməyə kömək edə bilər.
Sağlam Yuxu Rejimi: Mütəmadi və kifayət qədər yuxu almaq, bipolyar pozuntu simptomlarını idarə etmək üçün vacibdir.
Stressin İdarə Edilməsi: Meditasiya, yoga və ya digər relaksasiya texnikaları stressi azalda bilər.
4. Sosial Dəstək:
Dəstək Qrupları: Bipolyar pozuntu ilə mübarizə aparan digər insanlarla təcrübə paylaşmaq və emosional dəstək almaq faydalı ola bilər.
Ailə və Dost Dəstəyi: Şəxsin ailəsi və dostları ilə sağlam əlaqələri, müalicə prosesində dəstəyi artırır.
Bipolyar pozuntu ciddi bir ruh sağlığı vəziyyətidir, lakin müvafiq müalicə və dəstəklə şəxslər bu pozuntunu idarə edə və məhsuldar bir həyat sürə bilərlər. Şübhə hallarında bir psixoloq, psixiatr və ya psixoterapevtlə əlaqə qurmaq vacibdir.
