Böcək Allergiyasının Səbəbləri
Böcək allergiyası, bəzi böcəklərin sancması və ya dişləməsi zamanı onların zəhərinin (və ya tüpürcək, ifrazat maddələri) dəriyə və ya qan dövranına daxil olması ilə meydana gəlir. Bu vəziyyət immun sistemin həddindən artıq reaksiya verməsinə və allergik reaksiyaların baş verməsinə səbəb ola bilər.
Böcək Sancması və ya Dişləməsi:
Arılar və Eşşək Arıları: Arılar və eşşək arıları allergik reaksiyalara ən çox səbəb olan həşəratlardır. Onların sancmaları dərhal reaksiya verən allergenlər (zəhər) ehtiva edir.
Qırmızı Qarışqalar: Qırmızı qarışqa sancmaları da ciddi allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Bu sancmalar qaşıntılı qırmızı ləkələr və ya qabarlar yarada bilər.
Sivrisinek, Gənə və Yataq Taxtası: Sivrisinek dişləmələri və yataq taxtası gənələri (bedbug) bəzi insanlarda lokal allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Gənə dişləmələri bəzən daha ciddi allergik reaksiyalara və ya xəstəliklərə (məsələn, Lyme xəstəliyi) yol aça bilər.
İmmun Sistem Reaksiyası:
Böcək sancmasına və ya dişləməsinə məruz qaldıqdan sonra immun sistem allergenləri tanıyır və həssaslıq inkişaf edə bilər. Gələcəkdə eyni böcəklə təmasda olduqda, immun sistem IgE anticisimləri istehsal edərək, allergik reaksiyaya səbəb ola bilər.
Genetik Yatkınlıq:
Ailədə böcək allergiyası və ya digər allergik xəstəlikləri olan insanlarda böcək allergiyası inkişaf riski daha yüksəkdir.
Böcək Allergiyasının Əlamətləri
Böcək allergiyasının əlamətləri reaksiyanın şiddətindən və böcək növündən asılı olaraq dəyişə bilər. Əlamətlər aşağıdakılardır:
Yüngül Reaksiyalar:
Sancılan və ya dişlənilən bölgədə qızartı və şişlik.
Ağrı və yanma hissi.
Şişlik bir neçə saat və ya gün davam edə bilər.
Orta Şiddətli Reaksiyalar:
Sancılan bölgənin ətrafında daha genişlənən şişlik (diametri 10 sm-dən böyük ola bilər).
Geniş yayılmış qızartı, qaşıntı və yanma hissi.
Sancılan bölgənin ətrafında şişlik və qızartı bir neçə gün davam edə bilər.
Ağır Reaksiyalar (Anafilaksi):
Nəfəs Darlığı və Xırıltılı Nəfəsalma: Hava yollarının daralması və ya dil, boğaz və ya dodaqların şişməsi.
Qan Təzyiqinin Düşməsi: Qəfil başgicəllənmə, zəiflik və ya bayılma.
Ürək Bulanması, Qusma və İshal: Həzm sistemində narahatlıq və ya ağrı.
Yayılmış Dəri Reaksiyaları: Bədənin müxtəlif hissələrində qızartı, ürtiker (qabar) və ya qaşıntı.
Şüur Bulanması və ya Bayılma: Ağızda metal dadı və ya ümumi narahatlıq hissi.
Anafilaksi, təcili tibbi müdaxilə tələb edən həyati təhlükəli bir vəziyyətdir və dərhal epinefrin (adrenalin) inyeksiyası tələb olunur.
Böcək Allergiyasının Diaqnostikası
Böcək allergiyasının diaqnozu xəstənin tibbi tarixindən, fiziki müayinədən və allergiya testlərindən istifadə edilərək qoyulur:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə:
Həkim, xəstənin keçmişdə böcək sancmasına və ya dişləməsinə qarşı reaksiyalarını, simptomlarını və mövcud allergiya şübhələrini öyrənir.
Allergiya Testləri:
Dəri Prik Testi: Böcək zəhəri ilə hazırlanmış xüsusi allergenlər dərinin müəyyən nöqtələrinə tətbiq edilir və reaksiyalar müşahidə edilir.
Spesifik IgE Qan Testləri: Qanda böcək zəhərinə qarşı spesifik IgE anticisimlərinin səviyyəsi ölçülür. Bu testlər allergiyanın mövcudluğunu təsdiq edə bilər.
Böcək Allergiyasının Müalicəsi
Böcək allergiyasının müalicəsi allergik reaksiyanın şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
Yüngül və Orta Şiddətli Reaksiyalar:
Sancılan və ya Dişlənilən Bölgənin Təmizlənməsi: Sancmanın və ya dişləmənin olduğu bölgəni sabun və su ilə təmizləmək.
Soyuq Kompres: Şişlik və ağrını azaltmaq üçün sancılan və ya dişlənilən bölgəyə soyuq kompres tətbiq etmək.
Antihistaminlər: Qaşıntı, qızartı və şişkinliyi azaltmaq üçün ağızdan qəbul edilən antihistaminlər (məsələn, difenhidramin, setirizin) istifadə edilə bilər.
Ağrı Kəsicilər: Ağrını azaltmaq üçün ağrı kəsicilər (məsələn, ibuprofen və ya parasetamol) istifadə edilə bilər.
Ağır Reaksiyalar (Anafilaksi):
Epinefrin İnyeksiyası (Adrenalin): Anafilaksi zamanı həyati təhlükəni aradan qaldırmaq üçün istifadə edilən ilk dərmandır. Bu inyeksiya əzələyə (adətən bud əzələsinə) tətbiq olunur və tənəffüs yollarının açılmasına, qan təzyiqinin yüksəlməsinə və həyati təhlükənin aradan qaldırılmasına kömək edir.
Təcili Tibbi Yardım: Anafilaksi halında, epinefrin inyeksiyasından sonra dərhal təcili tibbi yardıma müraciət etmək vacibdir.
Kortikosteroidlər və Antihistaminlər: Epinefrin inyeksiyasından sonra əlavə müalicə olaraq şiddətli allergik reaksiyanın qarşısını almaq üçün istifadə edilə bilər.
Allergen İmmunoterapiyası (AİT):
Böcək allergiyası olan xəstələrdə, allergik reaksiyaların gələcəkdə qarşısını almaq üçün böcək zəhəri immunoterapiyası (VIT) təyin edilə bilər. Bu terapiya, böcək zəhərinin kiçik miqdarlarının tədricən artırılaraq xəstəyə tətbiq edilməsini əhatə edir. Bu, bədənin böcək zəhərinə qarşı həssaslığını azaltmağa kömək edir.
Böcək Allergiyasının Qarşısını Alma Yolları
Böcəklərdən Uzaq Durmaq: Açıq havada, xüsusən böcəklərin çox olduğu yerlərdə ehtiyatla davranmaq və qəfildən hərəkətlərdən çəkinmək.
Əsas Qoruyucu Geyimlərdən İstifadə Etmək: Böcəklərin olduğu yerlərdə uzun qollu geyimlər, uzun şalvarlar və ayaqqabılar geyinmək.
Qoxulu Kosmetik Vasitələrdən Çəkinmək: Böcəkləri cəlb edə biləcək ətirli kosmetik məhsullardan və ya sabunlardan istifadə etməmək.
Evin Ətrafında Tədbirlər Görmək: Evin ətrafında arı yuvalarının və ya böcək koloniyalarının olub-olmamasını yoxlamaq və onları aradan qaldırmaq.
Böcək Inhalerlərinin Hazırda Saxlanması: Əgər böcək allergiyanız varsa, epinefrin inyeksiyası (adrenalin) hər zaman yanınızda olmalıdır.
Nəticə
Böcək allergiyası ciddi və bəzən həyati təhlükə yarada biləcək allergik reaksiyalara səbəb ola biləcək bir vəziyyətdir. Böcək sancmasına və ya dişləməsinə qarşı allergik reaksiya göstərən şəxslər, gələcəkdə ciddi reaksiyaların qarşısını almaq üçün uyğun müalicə üsullarını öyrənməli və böcəklərdən uzaq durmaq üçün lazımi tədbirləri görməlidirlər. Bu vəziyyətdə olan şəxslər mütləq allerqoloqla məsləhətləşməlidir.
