Böyümə Hormonu Terapiyasının İstifadə Sahələri
Böyümə Hormonu Yetərsizliyi (GHD):
Böyümə hormonu terapiyası ən çox böyümə hormonu yetərsizliyi olan uşaqlar və böyüklər üçün istifadə olunur. Bu vəziyyət hipofiz vəzin normaldan az böyümə hormonu istehsal etməsi nəticəsində yaranır.
Simptomlar: Uşaqlarda boy qısalığı, inkişaf gecikmələri, böyüklərdə isə əzələ kütləsinin itirilməsi, yağlanma, yorğunluq və s.
Turner Sindromu:
Xromosom anormallığı səbəbilə yalnız qızlarda rast gəlinən bir vəziyyətdir. Turner sindromunda boy qısalığı və inkişaf geriliyi müşahidə olunur.
Böyümə hormonu terapiyası Turner sindromu olan qızlarda boy uzanmasını təşviq etmək üçün istifadə olunur.
Prader-Willi Sindromu:
Genetik bir xəstəlik olan Prader-Willi sindromu, əzələ zəifliyi, çəki artımı və boy qısalığına səbəb ola bilər. Böyümə hormonu terapiyası bu uşaqlarda böyüməni artırmaq və əzələ kütləsini yaxşılaşdırmaq üçün təsirlidir.
Xroniki Böyrək Xəstəliyi:
Xroniki böyrək xəstəliyi olan uşaqlarda böyümə geriliyi ola bilər. Böyümə hormonu terapiyası böyrək xəstəliyi ilə əlaqədar böyümə problemlərini həll etməyə kömək edə bilər.
Kiçik Doğum Çəkisi və Boyu ilə Doğulmuş Uşaqlar:
Doğuş zamanı həddindən artıq kiçik çəkidə doğulmuş və ya intrauterin inkişafın ləngiməsi olan uşaqlar, təbii böyümə prosesində çatışmazlıq göstərə bilər. Böyümə hormonu terapiyası bu uşaqların boyunu artırmağa kömək edə bilər.
İdmançılar və Yaşlılarda İstifadəsi:
Bəzi hallarda böyümə hormonu terapiyası idmançılar tərəfindən əzələ kütləsini artırmaq üçün və yaşlı insanlarda yaşla bağlı əzələ itkisini və yağlanmanı azaltmaq məqsədilə istifadə oluna bilər. Lakin bu cür istifadə tibbi cəhətdən təsdiqlənməyib və ciddi yan təsirlər daşıyır.
Böyümə Hormonu Terapiyası Proseduru
Diaqnoz və Hazırlıq:
Böyümə hormonu yetərsizliyinin diaqnozu üçün bir endokrinoloq tərəfindən müayinə olunmaq və müəyyən testlər (GH stimulyasiya testi, tiroid funksiyası testləri, xromosom analizi və s.) aparmaq vacibdir.
Tibb mütəxəssisi xəstənin vəziyyətinə görə böyümə hormonu terapiyasının uyğunluğunu təyin edər.
Terapiya Tətbiqi:
Böyümə hormonu enjeksiyon şəklində tətbiq olunur və adətən gündəlik olaraq dəri altına (subkutan) vurulur.
Müalicə uzunmüddətli bir prosesdir və bir neçə ay və ya il ərzində davam edə bilər. Müalicə müddəti və dozası fərdin yaşına, çəkisinə, boyuna və diaqnozuna bağlı olaraq fərdiləşdirilir.
Monitorinq və Tənzimləmə:
Müalicə müddətində mütəmadi olaraq qan testləri və böyümə nisbəti izlənir. Böyümə hormonunun dozaları ehtiyac olduqda tənzimlənir.
Həkim həmçinin yan təsirləri izləyir və lazım olduqda terapiyanı dəyişdirir.
Faydaları və Riskləri
Faydaları:
Boyun Artırılması: Uşaqlarda normal böyümə sürətini bərpa edir və böyümə çatışmazlığı olan insanlarda boyun artmasına kömək edir.
Əzələ Kütləsinin Artırılması: Əzələ kütləsini artırır və piylənməni azaldır, xüsusilə yetkinlərdə.
Metabolizmanın Dəstəklənməsi: Lipid və karbohidrat metabolizmasını tənzimləməyə kömək edir.
Sümük Sağlamlığı: Sümük sıxlığını artırır və osteoporozun qarşısını almağa kömək edir.
Riskləri və Yan Təsirləri:
Müvəqqəti Yan Təsirlər: Baş ağrısı, oynaq ağrısı, əzələ ağrısı, şişkinlik və ya iynə vurulan yerlərdə qızarıqlıq kimi müvəqqəti yan təsirlər ola bilər.
Daha Ciddi Yan Təsirlər: Karpal tunel sindromu, insulin müqaviməti, şəkərli diabet riskinin artması, hipotiroidizm və ya intrakraniyal təzyiq artışı kimi yan təsirlər baş verə bilər.
Damar və Ürək-damar Problemləri: Böyümə hormonu istifadəsi bəzi hallarda ürək-damar problemləri və hipertoniya riskini artıra bilər.
Xərçəng Riskinin Artması: Böyümə hormonu terapiyasının uzunmüddətli istifadəsi ilə bağlı müəyyən risklər olsa da, xərçəng riskini artırdığına dair kifayət qədər sübut yoxdur. Lakin, diqqətli monitorinq tələb olunur.
Kimlər Üçün Uyğundur və Uyğun Deyil?
Uyğun olanlar:
Böyümə hormonu çatışmazlığı olan uşaqlar və böyüklər.
Genetik sindromlardan (Turner sindromu, Prader-Willi sindromu) əziyyət çəkən uşaqlar.
Xroniki böyrək xəstəliyi və ya digər endokrinoloji xəstəliklər nəticəsində böyümə problemi olanlar.
Uyğun olmayanlar:
Xərçəng tarixi olan və ya aktiv xərçəng xəstələri.
Nəticəsiz qapalı epifiz xətti olan yaşlılar.
Müəyyən tibbi vəziyyətləri (şiddətli infeksiya, ağır diabet və s.) olan şəxslər.
