Çətin Uşaqların Xüsusiyyətləri
Çətin uşaqların davranışları bir çox formada özünü göstərə bilər:
1. İnadkarlıq
Qaydaları və tələbləri qəbul etməkdə çətinlik çəkirlər.
"Xeyr" deməyi daha çox üstün tuturlar və tez-tez mübahisə edirlər.
2. Aqressiv və İdarəolunmaz Davranışlar
Aşırı qəzəb reaksiyaları, aqressiya və ya digər insanlara qarşı sərt davranışlar göstərə bilərlər.
Duyğularını tənzimləməkdə çətinlik çəkirlər.
3. Həssaslıq və Əsəbilik
Həddindən artıq emosional reaksiya verirlər.
Tənqid və ya nizam-intizam qaydalarına qarşı çox həssasdırlar.
4. Konsentrasiya Problemləri
Diqqətlərini bir fəaliyyətə və ya dərsə yönəltməkdə çətinlik çəkə bilərlər.
Diqqət dağınıqlığı və hiperaktivlik müşahidə oluna bilər.
5. Sosial Çətinliklər
Digər uşaqlarla ünsiyyətdə çətinlik çəkir və tez-tez münaqişələrə səbəb olurlar.
Empatiya göstərməkdə və ya başqalarının hisslərini anlamada çətinlik çəkə bilərlər.
Çətin Davranışların Səbəbləri
1. Bioloji Faktorlar
Sinir Sistemi Həssaslığı: Bəzi uşaqlar daha həssas sinir sisteminə sahib ola bilərlər.
Genetik Miras: Ailədə davranış problemləri olan insanlar varsa, uşağın risk altında olması mümkündür.
2. Ətraf Mühit
Ailə Stressi: Maliyyə problemləri, ailə münaqişələri və ya boşanma kimi hallar uşağın davranışlarına təsir göstərə bilər.
Nəzarət çatışmazlığı və ya həddindən artıq sərtlik: Qaydaların çox sərt və ya tamamilə yox olduğu mühitlərdə uşaqlar davranış problemləri göstərə bilərlər.
3. Psixoloji və Emosional Faktorlar
Özünü İfadə Çətinliyi: Uşaqlar sözlə öz hisslərini ifadə edə bilmədikdə, bu davranış problemləri ilə nəticələnə bilər.
Travmatik Təcrübələr: Məsələn, yaxınını itirmək, zorakılığa məruz qalmaq və ya təhlükəsiz mühitin olmaması.
Çətin Uşaqlarla Münasibəti Necə Yaxşılaşdırmaq Olar?
1. Səbirli Olun
Uşaqlarla davranış zamanı səbr və təmkin çox vacibdir.
Qəzəbli reaksiya vermək əvəzinə sakit qalmağa çalışın. Çünki sizin reaksiyanız uşağa nümunə olacaq.
2. Aydın Qaydalar Təyin Edin
Uşaqların hansı davranışların qəbul edilə biləcəyini anlaması üçün sadə və aydın qaydalar yaradın.
Məsələn, "Bağırmaq yox, sakit danışırıq" kimi konkret ifadələrdən istifadə edin.
3. Müsbət Gücləndirmə Tətbiq Edin
Yaxşı davranışlarını qeyd edin və mükafatlandırın.
"Sən bu gün çox sakit davrandın, bu məni çox sevindirdi" kimi təriflər verin.
4. Emosiyalarını Anlayın
Uşağın hisslərini anlamağa çalışın və ona bu hisslərini ifadə etməsi üçün şərait yaradın.
"Sən qəzəblisən, bunu başa düşürəm. Ancaq bunu sakit bir şəkildə danışa bilərik" deyərək ona dəstək olun.
5. Alternativlər Təklif Edin
Uşağın çətinlik çəkdiyi davranış üçün alternativ yollar təklif edin.
Məsələn, qəzəbli olduqda "Sən yastığa vuraraq qəzəbini göstərə bilərsən" kimi.
6. Fiziki Cəzanı Tətbiq Etməyin
Fiziki cəza uşağın davranış problemlərini artırır və onunla aranızdakı emosional bağa zərər verir.
Əvəzində sakit izahatlar və nəticə əsaslı yanaşmalar tətbiq edin.
7. Həddindən Artıq Təzyiq Etməyin
Uşağı çox yüksək gözləntilərlə yükləməyin. Hər uşağın fərqli xüsusiyyətlərə malik olduğunu qəbul edin.
Dəstək Üçün Əlavə Məsləhətlər
1. Rutinlər Qurun
Uşağın həyatında sabit bir rejim yaradın. Sabit gündəlik rejim uşağın özünü daha təhlükəsiz hiss etməsinə kömək edir.
2. Stressi Azaldın
Uşağın həyatında mümkün qədər stressli vəziyyətləri aradan qaldırmağa çalışın.
3. Oyunlar və Yaradıcılıq
Uşaqlarla oyun oynamaq onların hisslərini ifadə etməsi və sizinlə yaxınlaşması üçün mükəmməl bir vasitədir.
4. Özünüzə Qayğı Göstərin
Öz emosional sağlamlığınızı qorumaq üçün özünüzə də vaxt ayırın. Bu, uşağınıza daha yaxşı dəstək olmağınıza kömək edəcək.
Çətin Davranışlar Nə Zaman Peşəkar Yardım Tələb Edir?
Uşağın davranışları aşağıdakı vəziyyətlərdə peşəkar dəstək tələb edə bilər:
Digər uşaqlara və ya özünə fiziki zərər verməyə başlayırsa.
Davranış problemləri ailənin gündəlik həyatını ciddi şəkildə çətinləşdirirsə.
Uşaq məktəb və ya sosial mühitdə çətinlik çəkirsə.
Travmatik bir hadisədən sonra davranış dəyişiklikləri müşahidə olunursa.
Peşəkar Yardım:
Uşaq Psixoloqu: Uşağın davranışlarının səbəblərini müəyyənləşdirə və müvafiq terapiya tətbiq edə bilər.
Davranışçı Terapiya: Uşağın mənfi davranışlarını müsbət davranışlarla əvəz etmək üçün tətbiq olunan terapevtik metod.
Nəticə
Çətin uşaqlar, sevgi, səbr və düzgün istiqamətləndirmə ilə müsbət və sağlam fərdlərə çevrilə bilərlər. Hər bir çətin davranışın arxasında bir səbəb yatdığını unutmayın və onu anlamaq üçün səy göstərin. Uşağın duyğusal və sosial ehtiyaclarını qəbul edərək, ona sağlam bir mühit təqdim etmək ən vacib addımdır.
