Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklərin Əsas Növləri
Bakterial CYKX-lər:
Xlamidiya (Chlamydia trachomatis):
Ən çox yayılmış cinsi yolla keçən xəstəliklərdən biridir.
Tez-tez simptomsuz keçir, lakin müalicə olunmazsa, qadınlarda pelvik iltihabi xəstəlik (PID) və sonsuzluğa səbəb ola bilər.
Simptomlar: Yanma hissi ilə sidik ifrazı, qeyri-adi vaginal və ya penisdən axıntı, cinsi əlaqə zamanı ağrı.
Qonoreya (Neisseria gonorrhoeae):
Əsasən cinsi orqanlarda, ancaq ağız və rektumda da infeksiya yarada bilər.
Çox vaxt simptomsuzdur, ancaq müalicə olunmazsa, PID, sonsuzluq və ya dissimine (yayılmış) infeksiyaya səbəb ola bilər.
Simptomlar: Ağrılı sidik ifrazı, yaşıl və ya sarı rəngli axıntı, genital bölgədə şişlik.
Sifilis (Treponema pallidum):
Dörd mərhələli (ilkin, ikinci, gizli və son) bir infeksiyadır və düzgün müalicə olunmadıqda ürək, beyin və digər orqanları zədələyə bilər.
İlkin mərhələdə ağrısız yaralar (şankr) meydana gəlir, ikincil mərhələdə dəri döküntüləri və gribəbənzər simptomlar ola bilər.
Gizli və son mərhələlərdə ciddi fəsadlar (sinir sisteminin və ya ürəyin zədələnməsi) baş verə bilər.
Viral CYKX-lər:
İnsan İmmunçatışmazlığı Virusu (HİV) və Qazanılmış İmmunçatışmazlığı Sindromu (QİÇS):
HİV bədən immunitet sisteminə hücum edir və müdafiə sistemini zəiflədir. Zamanla müalicə olunmazsa, QİÇS-ə səbəb ola bilər.
HİV qan, sperma, vajinal maye və ya anal maye vasitəsilə keçə bilər.
Simptomlar: Yorğunluq, qızdırma, limfa düyünlərinin şişməsi, gecə tərləmələri, sürətlə arıqlama.
İnsan Papillomavirusu (HPV):
Qadınlarda uşaqlıq boynu xərçənginə səbəb ola bilən onkogen (xərçəng yaradan) tipləri mövcuddur.
Bəzi HPV tipləri genital siğillərə səbəb ola bilər.
Simptomlar: Genital bölgədə siğillər, adətən simptomsuz keçir.
Genital Herpes (Herpes Simplex Virus – HSV):
HSV-1 və HSV-2 tipli viruslar tərəfindən törədilir və ağız (oral herpes) və ya genital bölgədə infeksiyaya səbəb ola bilər.
Simptomlar: Ağrılı yaralar və ya veziküllər (köpüklər) genital bölgədə, yanma, qaşıntı və ümumi narahatlıq.
Hepatit B və C:
Qan və bədən mayeləri vasitəsilə keçən və qaraciyər xəstəliklərinə səbəb ola bilən viruslar.
Simptomlar: Sarılıq (dərinin və gözlərin sarımtıl rəng alması), qaraciyərdə ağrı, yorğunluq, iştahsızlıq.
Parazitar və Göbələk CYKX-ləri:
Trichomoniasis (Trichomonas vaginalis):
Parazitar infeksiya olub, qadınlarda və kişilərdə vaginit və uretritə səbəb ola bilər.
Simptomlar: Yaşıl-sarı rəngli, xoşagəlməz qoxulu axıntı, cinsi əlaqə zamanı ağrı, sidik ifrazı zamanı yanma.
Kandidiaz (Candida albicans):
Göbələk infeksiyası olub, çox vaxt ağızda, dəri və genital bölgədə inkişaf edə bilər.
Simptomlar: Qaşıntı, ağrılı cinsi əlaqə, ağ rəngli, kəsmik kimi axıntı.
Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklərin Diaqnostikası
CYKX-lərin diaqnozu üçün bir neçə üsul mövcuddur:
Fiziki Müayinə:
Həkim cinsi orqanlarda, rektumda və ağızda yaraların, siğillərin və ya infeksiya əlamətlərinin olub-olmamasını yoxlaya bilər.
Laboratoriya Testləri:
Qan Testləri: HİV, sifilis, hepatit B və C, herpes kimi virus infeksiyalarını aşkar etmək üçün.
Sürüntü Testləri (Vaginal, Uretral, Rektal): Xlamidiya, qonoreya, trixomoniaz və ya digər bakterial infeksiyaları yoxlamaq üçün.
İdrar Testləri: Bakterial infeksiyaları və digər cinsi yolla keçən xəstəlikləri yoxlamaq üçün.
Biopsiya: Dəri üzərində siğillərin və ya yaraların təhlili üçün.
İmage Testləri:
Əgər infeksiya və ya xəstəlik daxili orqanlara təsir edibsə, ultrasəs, MRT və ya CT skan kimi görüntüləmə metodları istifadə edilə bilər.
Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklərin Müalicəsi
Bakterial CYKX-lərin Müalicəsi:
Antibiotiklər: Xlamidiya, qonoreya və sifilis kimi bakterial infeksiyalar antibiotiklərlə müalicə olunur.
Müalicə kursunun tam olaraq tamamlanması vacibdir, hətta simptomlar tez bir zamanda yaxşılaşsa belə.
Viral CYKX-lərin Müalicəsi:
Antiviral Dərmanlar: HİV, herpes və hepatit kimi viral infeksiyaların idarə olunması üçün istifadə olunur. HİV infeksiyasının müalicəsi üçün antiretroviral terapiya (ART) tətbiq edilir.
HPV Peyvəndi: HPV infeksiyasının qarşısını almaq üçün qadınlar və kişilər üçün mövcuddur.
Parazitar və Göbələk CYKX-lərin Müalicəsi:
Antiparazitar Dərmanlar: Trixomoniaz kimi infeksiyalar üçün metronidazol və ya tinidazol.
Antifungal Dərmanlar: Kandidiaz üçün klotrimazol, mikonazol və ya flukonazol kimi dərmanlar.
Dəstək Müalicə və Məsləhət:
Psixoloji Dəstək: CYKX-lərlə yaşayan insanlar üçün psixoloji dəstək və məsləhət vacibdir.
Təlim və Maarifləndirmə: Cinsi təhsil və CYKX-lər haqqında məlumatlılıq infeksiya riskini azaltmağa kömək edə bilər.
CYKX-lərin Qarşısının Alınması
Prezervativ İstifadəsi: Cinsi əlaqə zamanı prezervativlərdən istifadə CYKX-lərin yayılma riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Müntəzəm Tibbi Yoxlanışlar: Cinsi aktiv insanlar müntəzəm olaraq CYKX-lər üçün yoxlanmalıdır.
Partnyorla Açıq Kommunikasiya: Cinsi partnyorlarla sağlamlıq vəziyyəti haqqında açıq danışmaq və bir-birinizin sağlamlıq tarixinə bələd olmaq.
Cinsi Partnyorların Sayının Azaldılması: Cinsi partnyorların sayını məhdudlaşdırmaq və cinsi partnyorların sağlamlıq vəziyyətini bilməklə CYKX-lərin yayılma riskini azaltmaq olar.
