Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklərin Əsas Növləri
Bakterial Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklər
Xlamidiya (Chlamydia trachomatis):
Ən çox rast gəlinən CYKX-lərdən biridir və çox vaxt simptomsuz keçir.
Simptomları:
Kişilərdə: Yanma hissi ilə sidik ifrazı, penisdən axıntı.
Qadınlarda: Anormal vaginal axıntı, qarın ağrısı və cinsi əlaqə zamanı ağrı.
Müalicəsi: Antibiotiklər (doksisiklin, azitromisin).
Qonoreya (Neisseria gonorrhoeae):
Vaginal, oral və anal cinsi əlaqə zamanı keçə bilər.
Simptomları:
Kişilərdə: Ağrılı sidik ifrazı, sarı və ya yaşıl axıntı.
Qadınlarda: Anormal vaginal axıntı, qarın ağrısı.
Müalicəsi: Antibiotiklər (seftriakson və azitromisin).
Sifilis (Treponema pallidum):
Çox mərhələli bir infeksiyadır və müalicə olunmadıqda ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.
Simptomları:
İlkin mərhələdə: Ağrısız yaralar (şankr) cinsiyyət orqanlarında və ya ağızda.
İkinci mərhələdə: Dəri döküntüləri, limfa düyünlərinin şişməsi.
Son mərhələdə: Sinir sistemi və ürək-damar problemləri.
Müalicəsi: Penicillin antibiotiklər.
Viral Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklər
İnsan Papillomavirusu (HPV):
HPV-nin bəzi tipləri genital siğillərə, digərləri isə uşaqlıq boynu, boğaz və anus xərçənginə səbəb ola bilər.
Simptomları:
Genital bölgədə siğillər.
Xərçəng növləri adətən simptomsuz başlayır.
Müalicəsi: HPV-nin spesifik müalicəsi yoxdur, ancaq genital siğillər və xərçəng müalicə oluna bilər. Peyvənd mövcuddur.
Genital Herpes (Herpes Simplex Virus – HSV):
HSV-1 və HSV-2 genital və ya oral herpes infeksiyalarına səbəb ola bilər.
Simptomları:
Ağrılı veziküllər (köpüklər) genital bölgədə və ya ağızda.
Qaşıntı, yanma və ümumi narahatlıq.
Müalicəsi: Antiviral dərmanlar (asiklovir, valasiklovir), tam müalicə yoxdur, ancaq simptomlar idarə oluna bilər.
Hepatit B və C:
Qan və bədən mayeləri vasitəsilə keçir, cinsi əlaqə yolu ilə də keçə bilər.
Simptomları:
Qarında ağrı, sarılıq (dərinin və gözlərin sarımtıl rəng alması), yorğunluq.
Müalicəsi: Hepatit B peyvəndi mövcuddur. Hepatit C üçün antiviral dərmanlar.
İnsan İmmunçatışmazlığı Virusu (HİV):
HİV immun sistemə hücum edir və müalicə olunmadıqda QİÇS-ə səbəb olur.
Simptomları:
Erkən mərhələdə: Gribəbənzər simptomlar (qızdırma, boğaz ağrısı).
İrəliləmiş mərhələdə: İmmunitet sisteminin zəifləməsi, tez-tez infeksiyalar.
Müalicəsi: Antiretroviral terapiya (ART) HİV-in yayılmasını və QİÇS-in inkişafını ləngidə bilər.
Parazitar və Göbələk Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklər
Trichomoniasis (Trichomonas vaginalis):
Parazitar infeksiya olub, həm kişilərdə, həm də qadınlarda vaginit və uretritə səbəb ola bilər.
Simptomları:
Kişilərdə: Adətən simptomsuzdur, bəzən yanma hissi ilə sidik ifrazı.
Qadınlarda: Yaşıl-sarı rəngli, xoşagəlməz qoxulu axıntı, qaşıntı.
Müalicəsi: Antiparazitar dərmanlar (metronidazol və ya tinidazol).
Kandidiaz (Candida albicans):
Göbələk infeksiyası olub, vaginal kandidiaz və ya penis kandidiazı şəklində özünü göstərə bilər.
Simptomları:
Kişilərdə: Penisdə qızartı, qaşıntı və axıntı.
Qadınlarda: Ağ, qatı axıntı, vaginal qaşıntı.
Müalicəsi: Antifungal dərmanlar (klotrimazol, mikonazol, flukonazol).
Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklərin Simptomları
CYKX-lərin simptomları xəstəliyin növünə görə dəyişə bilər, lakin ümumi simptomlar aşağıdakılar ola bilər:
Kişilərdə:
Penisdən qeyri-adi axıntı (sarı, yaşıl və ya şəffaf)
Sidik ifrazı zamanı yanma və ağrı
Cinsiyyət orqanlarında yaralar, veziküllər və ya siğillər
Testislərdə ağrı və ya şişlik
Qadınlarda:
Vaginal axıntının dəyişməsi (rəng, qoxu və ya miqdarın artması)
Cinsi əlaqə zamanı ağrı
Sidik ifrazı zamanı ağrı və yanma
Qarın altı və ya çanaq bölgəsində ağrı
Genital bölgədə qaşıntı və ya yara
Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklərin Ağırlaşmaları
Müalicə olunmamış cinsi yolla keçən xəstəliklər ciddi fəsadlara səbəb ola bilər:
Pelvik İltihabi Xəstəlik (PID): Xlamidiya və qonoreya kimi infeksiyaların müalicə olunmaması qadınlarda fallop borularında iltihaba səbəb ola bilər. Bu, sonsuzluq və ektopik hamiləlik riskini artırır.
Sonsuzluq: Həm kişilərdə, həm də qadınlarda müalicə olunmamış infeksiyalar reproduktiv sistemə ciddi ziyan vura bilər.
Xərçəng: HPV uşaqlıq boynu, anus və ya boğaz xərçənginə səbəb ola bilər.
Yeni Doğulmuş Körpələrdə Problemlər: CYKX olan qadınlar infeksiyanı doğuş zamanı körpələrinə ötürə bilər, bu da körpənin sağlamlığında ciddi problemlərə səbəb ola bilər.
İmmunitet Sisteminin Zəifləməsi: HİV infeksiyası immun sistemin zəifləməsinə və digər infeksiyalara qarşı həssaslığın artmasına səbəb ola bilər.
Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklərin Diaqnostikası
Fiziki Müayinə:
Həkim cinsi orqanları, limfa düyünlərini və ümumi sağlamlıq vəziyyətini yoxlayaraq infeksiya əlamətlərini axtarar.
Laboratoriya Testləri:
Qan Testləri: HİV, sifilis, hepatit kimi infeksiyaları aşkarlamaq üçün.
Sürüntü Testləri (Vaginal, Uretral, Rektal): Xlamidiya, qonoreya və digər infeksiyaları yoxlamaq üçün.
İdrar Testləri: CYKX-lərin bəzi növlərini aşkar etmək üçün.
Pap Sınağı və HPV Testi:
Qadınlarda uşaqlıq boynu xərçəngini aşkarlamaq üçün Pap testi, HPV varlığını aşkar etmək üçün xüsusi testlər aparıla bilər.
Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklərin Müalicəsi
Antibiotik Müalicəsi:
Bakterial CYKX-lər (xlamidiya, qonoreya, sifilis) antibiotiklərlə müalicə oluna bilər. Dərman kursu tam olaraq bitirilməlidir.
Antiviral Dərmanlar:
Viral infeksiyaların (HİV, herpes, hepatit) tam müalicəsi yoxdur, lakin antiviral dərmanlarla bu xəstəliklər idarə oluna bilər.
Antiparazitar və Antifungal Dərmanlar:
Trichomoniasis və kandidiaz kimi infeksiyalar antiparazitar və ya antifungal dərmanlarla müalicə olunur.
Vaksinasiya:
HPV və Hepatit B üçün peyvənd mövcuddur və bu peyvəndlər xəstəliyin qarşısını almaqda təsirli olur.
Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklərdən Qorunma
Prezervativ İstifadəsi: Cinsi əlaqə zamanı prezervativdən istifadə CYKX-lərdən qorunmaq üçün ən effektiv üsullardan biridir.
Müntəzəm Tibbi Yoxlanışlar: Cinsi aktiv olan insanlar müntəzəm olaraq CYKX üçün testlərdən keçməlidirlər, xüsusən də bir neçə cinsi partnyor varsa.
Peyvəndlər: HPV və Hepatit B kimi infeksiyalara qarşı peyvəndlər CYKX-lərdən qorunmanın vacib bir hissəsidir.
Cinsi Partnyorlarla Açıq Ünsiyyət: Cinsi tərəfdaşlarla sağlamlıq vəziyyəti haqqında açıq danışmaq və bir-birinin xəstəlik tarixi haqqında məlumatlı olmaq vacibdir.
Cinsi Partnyorların Sayının Azaldılması: Cinsi partnyor sayını məhdudlaşdırmaq CYKX-lərin yayılma riskini azaldır.
