Dərman Allergiyasının Səbəbləri
Dərman allergiyası, dərmana qarşı həssas insanların immun sisteminin dərmanı və ya onun metabolitlərini təhlükəli bir maddə olaraq tanıması nəticəsində yaranır. Əsas səbəblər aşağıdakılardır:
Dərmanın Tərkibi:
Dərmanların aktiv tərkib hissələri (məsələn, penisilin, sulfa dərmanları) və ya köməkçi maddələr (konservantlar, boyalar) immun sistemi tərəfindən antigen (allergen) kimi tanına bilər.
Genetik Yatkınlıq:
Ailədə dərman allergiyası və ya digər allergik xəstəliklər olan insanlarda dərman allergiyasının inkişaf riski daha yüksəkdir.
Əvvəlki Dərman İstifadəsi:
Müəyyən bir dərmana qarşı daha əvvəl həssaslıq yaranmışsa, həmin dərmanı gələcəkdə qəbul etdikdə daha ciddi bir allergik reaksiya meydana gələ bilər.
Digər Allergik Şərtlər və Xəstəliklər:
Allergik rinit, astma, atopik dermatit kimi digər allergik xəstəlikləri olan şəxslərdə dərman allergiyası riski artmış ola bilər.
Dərman Allergiyasının Əlamətləri
Dərman allergiyasının əlamətləri müxtəlif şiddətlərdə və formalarda ola bilər. Əlamətlər dərmanı qəbul etdikdən bir neçə dəqiqə, saat və ya hətta günlər sonra meydana gələ bilər. Əsas əlamətlər bunlardır:
Yüngül Reaksiyalar:
Qaşıntı və Qızartı: Dərinin müxtəlif yerlərində yayılmış qaşıntı və qızartı.
Ürtiker (Qabar): Dərinin səthində əmələ gələn qaşıntılı, qırmızı kabarcıklar.
Angioödem: Dərinin altında dərinin şişməsi (xüsusilə göz ətrafı, dodaqlar, dil və boğaz).
Orta Şiddətli Reaksiyalar:
Ateş və Eklemlerde Ağrı: Dərmana qarşı reaksiya olaraq bədəndə temperatur yüksəlməsi və oynaq ağrısı.
Dərinin Soyulması və Qızartı: Dərinin soyulması və qızarması ilə müşayiət olunan Stevens-Johnson sindromu kimi ciddi dəri reaksiyaları.
Serum Xəstəliyi: Dərman qəbulundan sonra ateş, oynaq ağrısı, şişkinlik və ürtiker ilə xarakterizə olunan vəziyyət.
Ağır Reaksiyalar (Anafilaksi):
Nəfəs Darlığı və Xırıltılı Nəfəsalma: Hava yollarının daralması və ya dil, boğaz və ya dodaqların şişməsi.
Qan Təzyiqinin Düşməsi: Qəfil başgicəllənmə, zəiflik və ya bayılma.
Ürək Bulanması, Qusma və İshal: Həzm sistemində narahatlıq və ya ağrı.
Yayılmış Dəri Reaksiyaları: Bədənin müxtəlif hissələrində qızartı, ürtiker (qabar) və ya qaşıntı.
Şüur Bulanması və ya Bayılma: Ağızda metal dadı və ya ümumi narahatlıq hissi.
Anafilaksi təcili tibbi müdaxilə tələb edən həyati təhlükəli bir vəziyyətdir.
Dərman Allergiyasının Diaqnostikası
Dərman allergiyasının diaqnozu xəstənin tibbi tarixindən, fiziki müayinədən və allergiya testlərindən istifadə edilərək qoyulur:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə:
Həkim, xəstənin keçmişdə dərman istifadəsinə qarşı reaksiyalarını, simptomlarını və mövcud allergiya şübhələrini öyrənir.
Allergiya Testləri:
Dəri Prik Testi: Dərmanın aktiv tərkib hissəsi ilə hazırlanmış xüsusi allergenlər dərinin müəyyən nöqtələrinə tətbiq edilir və reaksiyalar müşahidə edilir.
İntradermal Test: Dərmanın kiçik miqdarı dərinin altına yeridilir və allergik reaksiya olub olmadığı yoxlanılır.
Spesifik IgE Qan Testləri: Qanda dərmanlara qarşı spesifik IgE anticisimlərinin səviyyəsi ölçülür. Bu testlər bəzi dərman allergiyalarını təsdiq edə bilər.
Provokasiya Testləri (Doz Provoke Testi):
Dərman allergiyasını təsdiqləmək üçün çox diqqətlə tibbi nəzarət altında aparılır. Dərman çox kiçik miqdarlardan başlayaraq xəstəyə verilir və allergik reaksiya müşahidə olunur.
Dərman Allergiyasının Müalicəsi
Dərman allergiyasının müalicəsi allergik reaksiyanın şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
Yüngül və Orta Şiddətli Reaksiyalar:
Dərmanın Dayandırılması: Reaksiya verən dərmanın dərhal dayandırılması.
Antihistaminlər: Qaşıntı, qızartı və ürtiker kimi simptomları azaltmaq üçün ağızdan qəbul edilən antihistaminlər (məsələn, difenhidramin, setirizin) istifadə edilə bilər.
Kortikosteroidlər: Ağır dəri reaksiyalarını və iltihabı azaltmaq üçün ağızdan və ya yerli olaraq istifadə edilə bilər.
Ağrı Kəsicilər: Ateş və ya oynaq ağrısını azaltmaq üçün ağrı kəsicilər (məsələn, ibuprofen və ya parasetamol) istifadə edilə bilər.
Ağır Reaksiyalar (Anafilaksi):
Epinefrin İnyeksiyası (Adrenalin): Anafilaksi zamanı həyati təhlükəni aradan qaldırmaq üçün istifadə edilən ilk dərmandır. Bu inyeksiya əzələyə (adətən bud əzələsinə) tətbiq olunur və tənəffüs yollarının açılmasına, qan təzyiqinin yüksəlməsinə və həyati təhlükənin aradan qaldırılmasına kömək edir.
Təcili Tibbi Yardım: Anafilaksi halında, epinefrin inyeksiyasından sonra dərhal təcili tibbi yardıma müraciət etmək vacibdir.
Kortikosteroidlər və Antihistaminlər: Epinefrin inyeksiyasından sonra əlavə müalicə olaraq şiddətli allergik reaksiyanın qarşısını almaq üçün istifadə edilə bilər.
Desensitizasiya Müalicəsi:
Xüsusilə, penicillin və ya digər dərmanlara qarşı desensitizasiya müalicəsi (həssaslığın azaldılması) aparıla bilər. Bu metod, dərmanların çox kiçik dozalardan başlayaraq xəstəyə tədricən verilməsi ilə həyata keçirilir. Lakin bu metod yalnız tibbi nəzarət altında aparılır.
Dərman Allergiyasının Qarşısını Alma Yolları
Dərmanlardan Uzaq Durmaq: Əvvəllər allergik reaksiya verdiyiniz dərmanları həkiminizə bildirin və onlardan uzaq durun.
Allergik Olduğunuz Dərmanları Bütün Sağlamlıq Mütəxəssislərinə Bildirmək: Həkimlərə, diş həkimlərinə və əczaçılara allergik olduğunuz dərmanlar barədə məlumat verin.
