Depressiyanın Əsas Əlamətləri
Depressiya müxtəlif formalarda özünü göstərə bilər və bu əlamətlər hər insanda fərqli şəkildə təzahür edə bilər:
1. Emosional Əlamətlər
Daimi kədər, ümidsizlik və ya boşluq hissi.
Maraqların və zövqlərin itirilməsi (hətta sevdiyiniz fəaliyyətlərdən).
Özünə qarşı tənqid və günahkarlıq hissi.
Özünə dəyərsiz və ya əhəmiyyətsiz hiss etmək.
2. Fiziki Əlamətlər
Enerji çatışmazlığı və həddindən artıq yorğunluq.
Yuxu problemləri (həddindən artıq yuxu və ya yuxusuzluq).
İştahanın dəyişməsi (həddindən artıq yemək və ya iştahasızlıq).
Baş ağrısı, mədə narahatlığı və ya digər fiziki simptomlar.
3. Düşüncə və Davranış Əlamətləri
Gündəlik işlərdə diqqət və konsentrasiya problemləri.
Həyatın ümumi mənasına dair pessimist düşüncələr.
Sosial münasibətlərdən uzaqlaşma.
Çarəsizlik və intihar düşüncələri (ağır hallarda).
Depressiyanın Əsas Səbəbləri
1. Bioloji Faktorlar
Beyində serotonin, dopamin və norepinefrin kimi kimyəvi maddələrin balanssızlığı.
Genetik meyillilik: Ailədə depressiya tarixi olan insanlarda risk daha yüksəkdir.
2. Psixoloji Faktorlar
Travmatik hadisələr: Məsələn, yaxın birinin itirilməsi, zorakılıq və ya münasibət problemləri.
Mənfi düşüncə tərzləri və özünütənqid.
3. Ətraf Mühit Faktorları
İş stressi, maddi çətinliklər və ya ailə problemləri.
Sosial təcrid və ya münasibətlərin qırılması.
4. Sağlamlıq Problemləri
Xroniki xəstəliklər (məsələn, şəkərli diabet, ürək xəstəlikləri).
Hormonal dəyişikliklər (məsələn, doğuş sonrası depressiya).
Depressiyanın Növləri
1. Böyük Depressiv Pozğunluq
Ən ciddi formasıdır və gündəlik funksionallığa ciddi təsir göstərir.
2. Distimiya (Xroniki Depressiya)
Daha yüngül simptomlarla uzun müddət davam edən depressiya formasıdır.
3. Doğuş Sonrası Depressiya
Doğuşdan sonra anaların yaşadığı depressiv əlamətlər.
4. Mövsümi Depressiya (SAD)
Əsasən qış və payız aylarında yaranır, günəş işığının azlığı ilə əlaqələndirilir.
Depressiyanın Müalicəsi
1. Psixoterapiya
Koqnitiv-Davranışçı Terapiya (CBT):
Mənfi düşüncə tərzlərini tanımaq və dəyişdirmək üzərində işləyir.
İnterpersonal Terapiya (IPT):
Münasibət problemlərinə fokuslanır və onları həll etməyə kömək edir.
Psixodinamik Terapiya:
Keçmiş təcrübələrdən qaynaqlanan duyğuları anlamaq və emal etmək üçün istifadə olunur.
2. Dərman Müalicəsi
Antidepresanlar:
SSRİ (Serotonin Seçici Geri Alım İnhibitorları) və ya digər antidepresan dərmanlar beynin kimyəvi balansını bərpa etməyə kömək edir.
Dərman müalicəsi mütləq həkim nəzarətində həyata keçirilməlidir.
3. Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
Fiziki Aktivlik:
İdman beynin serotonin və endorfin səviyyələrini artıraraq əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır.
Balanslı Qidalanma:
Omega-3 yağ turşuları və vitaminlərlə zəngin qidalar qəbul edin.
Daimi Yuxu Rejimi:
Yuxu keyfiyyətini artırmaq üçün sabit rejim tətbiq edin.
4. Dəstək Qrupları
Depressiya ilə mübarizə aparan insanlarla təcrübələrin paylaşılması, tənhalıq hissini azalda bilər.
Depressiyadan Çıxmaq Üçün Özünüzə Necə Kömək Edə Bilərsiniz?
1. Kiçik Addımlarla Başlayın
Gündəlik kiçik məqsədlər qoyaraq onlara nail olun. Bu, özünüzə olan güvəni artıracaq.
2. Duyğularınızı İfadə Edin
Hisslərinizi yazmaq, rəsm çəkmək və ya musiqi ilə ifadə etmək rahatlıq gətirə bilər.
3. Sosial Dəstəyi Qəbul Edin
Dostlarınız və ailənizlə vaxt keçirin. Təklik depressiyanı daha da ağırlaşdıra bilər.
4. Mənfi Düşüncələri Sorğulayın
Mənfi fikirlərinizi kağıza yazın və daha real alternativ fikirlər tapmağa çalışın.
5. Dəyişikliyə Açıq Olun
Yeni bir fəaliyyətə başlamaq (məsələn, könüllülük, hobbi) həyatınıza müsbət enerji gətirə bilər.
Peşəkar Yardım Nə Zaman Lazımdır?
Aşağıdakı vəziyyətlərdə mütləq peşəkar psixoloq və ya psixiatra müraciət edin:
Depressiya simptomları gündəlik həyatınıza ciddi təsir göstərirsə.
İntihar düşüncələri hiss edirsinizsə.
Öz-özünə kömək üsulları vəziyyətinizi yaxşılaşdırmırsa.
Depressiya Haqqında Yayğın Miflər
1. "Depressiya Sadəcə Üzülməkdir."
Depressiya sadəcə kədər deyil, beyin kimyasına təsir edən ciddi bir pozğunluqdur.
2. "Depressiya Zəiflikdir."
Depressiya psixoloji və bioloji səbəblərə bağlıdır. Bu, zəifliklə əlaqəli deyil.
3. "Depressiya Özü-özünə Yox Olacaq."
Müalicə olunmadıqda depressiya daha da pisləşə bilər.
Nəticə
Depressiya müalicə edilə bilən bir pozğunluqdur. Doğru müalicə, dəstək və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə həyat keyfiyyətinizi bərpa edə bilərsiniz.
