Disleksiyanın Əsas Əlamətləri
Disleksiyanın simptomları yaşa görə dəyişə bilər, lakin ümumi olaraq aşağıdakı xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunur:
1. Erkən Yaşlarda (Məktəbəqədər Dövr)
Danışmağı gec öyrənmə.
Yeni sözlər öyrənməkdə çətinlik.
Qafiyəli sözləri tanımaqda və ya yaratmaqda çətinlik.
Əlifba hərflərini və səsləri əlaqələndirməkdə çətinlik.
2. Məktəb Yaşında
Hərfləri və səsləri qarışdırmaq (məsələn, "b" və "d", "p" və "q").
Sözləri düzgün tələffüz etməmək və ya onları səhv yazmaq.
Oxuma sürətinin yavaş olması və mətnləri anlamqda çətinlik.
Diktə yazarkən sözlərdə səhvlər etmək.
Rəqəmləri və hərfləri tərs yazmaq (məsələn, "15" yerinə "51").
3. Yeniyetməlik və Yetkinlik Dövrü
Daha yavaş oxuma və yazma bacarıqları.
Uzun sözləri tələffüz etməkdə çətinlik.
Yazılı məzmunu təşkil etməkdə və ifadə etməkdə çətinlik.
İmtahanlarda vaxt idarəsi problemləri.
Təlimatları başa düşmək və icra etməkdə gecikmə.
Disleksiyanın Səbəbləri
Disleksiya nevroloji bir pozğunluqdur və beyindəki bəzi bölgələrin məlumatı necə emal etdiyindən qaynaqlanır. Səbəbləri arasında:
1. Genetik Faktorlar
Disleksiyanın ailədə genetik olaraq ötürülə biləcəyi müşahidə edilmişdir.
2. Beyin Strukturundakı Fərqlər
Beynin dil emalı ilə əlaqəli bölgələrində fəaliyyətin fərqli olduğu müşahidə edilmişdir.
3. Sensor İnkişaf Problemləri
Görmə və ya eşitmə məlumatlarının beyində düzgün emal edilməməsi disleksiyanın yaranmasına təsir edə bilər.
Disleksiyanın Təsiri
1. Təhsil
Disleksiyası olan uşaqlar oxuma və yazma çətinlikləri səbəbindən dərslərdə çətinlik çəkə bilərlər.
Çətinliklərə baxmayaraq, onlar digər sahələrdə (məsələn, riyaziyyat, yaradıcılıq) üstün performans göstərə bilərlər.
2. Emosional və Sosial Təsir
Özünə inamın azalması və sosial əlaqələrdə çətinlik.
Özlərini sinif yoldaşları ilə müqayisə edərək narahatlıq hissi keçirmə.
3. Peşəkar Həyat
Disleksiyası olan insanlar oxuma və yazı tələb edən işlərdə çətinlik çəkə bilər, lakin analitik düşüncə, yaradıcılıq və problemlərin həlli kimi sahələrdə üstün performans göstərə bilərlər.
Disleksiyanın Diaqnozu
Disleksiya diaqnozu üçün xüsusi mütəxəssislər (psixoloq, xüsusi təhsil üzrə mütəxəssis) tərəfindən bir sıra testlər və müşahidələr aparılır. Diaqnoz adətən aşağıdakı üsullarla qoyulur:
Koqnitiv Testlər: Zəka və yaddaş bacarıqları ölçülür.
Dil Bacarıqları Testləri: Söz tanıma, tələffüz və yazı bacarıqları qiymətləndirilir.
Təhsil Bacarıqları Qiymətləndirməsi: Oxuma sürəti, məntiq və riyazi bacarıqlar yoxlanılır.
Disleksiyanın Müalicəsi və İdarə Edilməsi
Disleksiyanın müalicəsi yoxdur, lakin doğru yanaşma və dəstək ilə disleksiyası olan insanlar öz bacarıqlarını inkişaf etdirə və çətinliklərini idarə edə bilərlər.
1. Təhsil Dəstəyi
Xüsusi Təhsil Proqramları:
Oxuma və yazı bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün fərdi təhsil proqramları.
Multisensor Təhsil Yanaşmaları:
Eşitmə, görmə və toxunma vasitəsilə məlumatı öyrənmək.
Texnologiyadan İstifadə:
Disleksiyası olan insanlar üçün hazırlanmış tətbiqlər və proqramlar (məsələn, oxuma proqramları).
2. Valideyn Dəstəyi
Uşağın çətinliklərini qəbul edin və ona emosional dəstək göstərin.
Onun bacarıqlarını tərifləyərək özünə inamını artırın.
3. Müəllimlər Üçün Yanaşmalar
Daha çox vaxt vermək və yazılı işləri sadələşdirmək.
Sözlü ifadələrə üstünlük verərək qiymətləndirmə metodlarını uyğunlaşdırmaq.
4. Dəstək Qrupları
Disleksiya ilə mübarizə aparan insanların təcrübələrini paylaşdığı dəstək qrupları faydalı ola bilər.
Disleksiya ilə Yaşamaq
Disleksiya olan insanlar bir çox sahədə uğurlar əldə edə bilərlər. Bu insanlar çox vaxt yaratıcı düşüncə və unikal yanaşma tərzi ilə seçilirlər. Dünyada disleksiya ilə yaşayan və uğur qazanan bir çox məşhur insan mövcuddur, məsələn:
Albert Einstein (elm adamı),
Walt Disney (animator və rejissor),
Richard Branson (iş adamı).
Disleksiya ilə Başa Çıxmaq Üçün Məsləhətlər
Güclü Tərəflərinizi Kəşf Edin:
Disleksiya təkcə bir çətinlik deyil, həm də fərqli düşünmə qabiliyyətidir.
Davamlı Dəstək Axtarın:
Müəllimlər, ailə üzvləri və dostlardan dəstək alın.
Texnologiyadan İstifadə Edin:
Səsli kitablar, diktə proqramları və oxuma texnologiyaları gündəlik həyatınızı asanlaşdıra bilər.
Səbirli Olun:
Disleksiya ilə bağlı inkişaf vaxt tələb edir. Kiçik addımlarla irəliləyin.
Nəticə
Disleksiya, fərqli düşüncə tərzinin və bacarıqların bir göstəricisi olaraq qəbul edilə bilər. Doğru dəstək və metodlarla disleksiya ilə yaşayan insanlar öz potensiallarını tam şəkildə reallaşdıra bilərlər.
