Döş Xərçənginin Növləri
Duktal Karsinoma İn Situ (DCIS): DCIS döşün süd kanallarında başlayan və hələ yayılmayan qeyri-invaziv xərçəng növüdür. Erkən mərhələdə aşkar edildikdə çox yaxşı proqnoza malikdir.
İnvaziv Duktal Karsinoma (IDC): IDC, döş xərçənginin ən çox rast gəlinən növüdür. Bu növ xərçəng, süd kanallarının xaricinə çıxaraq döşdəki digər toxumalara və bədənə yayılma potensialına malikdir.
İnvaziv Lobulyar Karsinoma (ILC): ILC, döşdə süd istehsal edən lobullarda başlayan və döşün digər hissələrinə yayıla bilən xərçəngdir. Bu növ xərçəng, digər növlərə nisbətən daha az yayılmışdır və bəzən döşdə bir yumru hiss edilmədən inkişaf edə bilər.
İltihablı Döş Xərçəngi: Nadir, lakin aqressiv bir döş xərçəngi növüdür. Dəridə qızartı, şişlik və döş dərisinin qalınlaşması kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Bu növ xərçəng, məmə dərisinin altında olan limfa damarlarını bloklayaraq döşdə iltihab və şişkinliyə səbəb olur.
Paget Xəstəliyi: Nadir bir döş xərçəngi növüdür və məmə ucları və ya ətrafı dəridə ekzema bənzəri dəyişikliklərə səbəb olur. Bu xəstəlik adətən məmə kanallarında başlayır və daha sonra məmə uclarına yayılır.
Metastatik Döş Xərçəngi: Metastatik döş xərçəngi (IV mərhələ), xərçəngin döşdən bədənin digər hissələrinə (məsələn, sümüklər, ağciyərlər, qaraciyər və ya beyin) yayılmasıdır. Bu mərhələ xərçəng müalicə edilə bilməz, lakin müxtəlif terapiyalarla idarə oluna bilər.
Döş Xərçənginin Risk Faktorları
Yaş: Yaşlandıqca risk artır.
Cinsiyyət: Qadınlar kişilərə nisbətən daha çox təsirlənir.
Genetik faktorlar: BRCA1 və BRCA2 kimi gen mutasiyaları riski artırır.
Ailə anamnezi: Döş xərçəngi olan birinci dərəcəli qohumların varlığı riski yüksəldir.
Şəxsi anamnez: Daha əvvəl döş xərçəngi keçirmiş olmaq riski artırır.
Radioterapiya: Döş və ya döş qəfəsi nahiyəsinə gənc yaşlarda radioterapiya qəbul etmiş olmaq.
Hormon terapiyası: Uzun müddət hormon əvəzedici terapiyadan istifadə risk faktorudur.
Obezlik və ya artıq çəki: Xüsusilə menopoz sonrası.
Alkoqol qəbulu: Alkoqol istifadəsi risk artırıcı faktordur.
Əlamətləri
Döşdə və ya qoltuqaltı nahiyədə bərk, ağrısız bir kütlə və ya yumru
Döşün formasında və ya ölçüsündə dəyişiklik
Məmə uclarından axıntı (xüsusilə qanlı)
Döş və ya məmə uclarının dərisində dəyişikliklər (qızartı, qalınlaşma, qabıq, çuxurlaşma)
Məmə ucunun içəriyə çəkilməsi və ya asimmetriya
Döşdə və ya məmə ətrafında qızartı və ya şişkinlik
Döşdə davamlı ağrı və ya diskomfort
Diaqnoz
Fiziki müayinə: Döş və qoltuqaltı nahiyələrdə hər hansı bir kütlə və ya anormallığın yoxlanılması.
Mammoqrafiya: Döşdəki hər hansı bir dəyişiklikləri və ya anormallıqları aşkar etmək üçün istifadə olunan rentgen müayinəsi.
Ultrasəs: Kütlələrin bərk və ya maye ilə dolu olduğunu müəyyən etmək üçün istifadə edilir.
MRT (Maqnit Rezonans Tomoqrafiya): Xüsusilə yüksək risk qrupunda olanlar üçün istifadə edilə bilər.
Biopsiya: Şübhəli toxumadan nümunə götürərək hüceyrələrin mikroskop altında müayinəsi.
Müalicə
Döş xərçənginin müalicəsi xərçəngin növü, mərhələsi, xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyəti və fərdi üstünlüklərə görə dəyişir. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
Cərrahiyyə:
Lumpektomiya: Xərçəngli toxuma və onun ətrafındakı kiçik bir normal toxumanın çıxarılması.
Mastektomiya: Döşün tamamilə çıxarılması.
Sentinel limfa düyünü biopsiyası: Xərçəngin limfa düyünlərinə yayılıb-yayılmadığını müəyyən etmək üçün ən yaxın limfa düyünlərinin çıxarılması.
Radioterapiya: Döşdə qalan xərçəng hüceyrələrini öldürmək üçün yüksək enerjili şüalar istifadə edilir.
Kimyaterapiya: Xərçəng hüceyrələrini öldürmək üçün dərmanlardan istifadə edilir. Adətən əməliyyatdan əvvəl və ya sonra təyin edilir.
Hormonal Terapiya: Xərçəngin hormonlardan (östrogen və ya progesteron) təsirləndiyi hallarda istifadə olunur. Bu terapiya xərçəng hüceyrələrinin böyüməsini dayandırır və ya yavaşladır.
Hədəflənmiş Terapiya: Xərçəng hüceyrələrindəki xüsusi gen və ya zülalları hədəf alan dərmanlar. Məsələn, HER2 pozitiv xərçənglərdə istifadə olunan trastuzumab (Herceptin).
İmmunoterapiya: Bədənin immun sisteminin xərçəng hüceyrələrinə qarşı mübarizə aparmasına kömək edən dərmanlar.
Profilaktika və Erkən Diaqnoz
Mammoqrafiya skrininqi: Erkən mərhələdə aşkar etmək üçün tövsiyə olunan müntəzəm mammoqrafiyalar.
Fiziki müayinə: Döş və qoltuqaltı nahiyələrdə hər hansı bir dəyişiklikləri müntəzəm yoxlamaq.
Sağlam həyat tərzi: Çəkini qorumaq, fiziki aktiv olmaq, spirtli içki qəbulunu məhdudlaşdırmaq və sağlam qidalanmaq riskləri azalda bilər.
Döş xərçəngindən şübhələndiyiniz halda və ya ailənizdə belə hallar varsa, həkimə müraciət edib müayinə və məsləhət almalısınız. Erkən diaqnoz və müalicə döş xərçənginin müalicəsində uğur şansını artırır.
