Hipertansif Nefropatiyanın Səbəbləri
Yüksək qan təzyiqi böyrək damarlarına əlavə yük gətirərək zərər verir. Damarların divarlarına təzyiq artdıqca damarların elastikliyi azalır və qan axını zəifləyir. Bu vəziyyət böyrəklərin qanı süzmə funksiyasını pozur. Hipertansif nefropatiyanın əsas səbəbləri aşağıdakılardır:
Yüksək qan təzyiqi (hipertoniya): Qan təzyiqinin uzunmüddətli yüksək səviyyədə qalması böyrəklərə zərər verə bilər.
Ailədə hipertansiya və ya böyrək xəstəliyi olması: Genetik meyillilik yüksək qan təzyiqinin və böyrək xəstəliklərinin inkişaf riskini artırır.
Yaş: Yüksək qan təzyiqi və böyrək xəstəlikləri daha çox yaşlı şəxslərdə görülür.
Diabet: Diabetli şəxslərdə həm qan təzyiqinin yüksək olması, həm də böyrək xəstəlikləri riski artmışdır.
Hipertansif Nefropatiyanın Əlamətləri
Hipertansif nefropatiyanın əlamətləri, hipertoniya və böyrək funksiyasının azalması ilə əlaqədardır. Əlamətlər tədricən inkişaf edə bilər və aşağıdakıları əhatə edə bilər:
Yüksək qan təzyiqi
Yüksək qan təzyiqi böyrəklərdə zədələnməyə səbəb ola bilər və xəstəliyin həm səbəbi, həm də nəticəsi olaraq görülür.
Sidikdə protein (proteinüriya)
Böyrəklər zədələndikcə protein sidiklə xaric olur, bu da sidikdə köpüklənmə şəklində özünü göstərə bilər.
Sidikdə qan (hematüriya)
Böyrəklərdəki zədələnməyə görə sidikdə qan görünə bilər.
Şişkinlik (ödem)
Bədəndə maye yığılması səbəbindən əllərdə, üz və ayaqlarda şişkinlik ola bilər.
Yorğunluq və zəiflik
Böyrək funksiyasının azalması bədəndə toksinlərin yığılmasına səbəb olur, bu da yorğunluq və zəiflik hissinə gətirib çıxarır.
Nəfəs darlığı
Bədəndə yığılan maye ağciyərlərə təzyiq göstərə bilər və nəfəs darlığı yarana bilər.
Hipertansif Nefropatiyanın Diaqnozu
Hipertansif nefropatiyanın diaqnozu üçün bir neçə diaqnostik üsuldan istifadə edilir:
Qan təzyiqi ölçülməsi: Qan təzyiqinin müntəzəm olaraq yoxlanması və uzun müddət yüksək olub-olmamasının təqib edilməsi vacibdir.
Sidik testi: Sidikdə protein və qan kimi anormal maddələrin miqdarı yoxlanılır.
Qan testi: Böyrəklərin funksiyasını qiymətləndirmək üçün kreatinin və qan üre azotu (BUN) səviyyələri ölçülür.
Ultrasəs və ya MRT: Böyrəklərin ölçüsünü və strukturunu qiymətləndirmək üçün görüntüləmə testlərindən istifadə edilir.
Hipertansif Nefropatiyanın Müalicəsi
Hipertansif nefropatiyanın müalicəsi, əsasən qan təzyiqinin idarə olunmasına yönəlmişdir. Bu xəstəliyin müalicəsində məqsəd böyrəklərdə yaranan zədələnməni azaltmaq və böyrək funksiyasını qorumaqdır.
Dərman müalicəsi
ACE inhibitorları və ARB dərmanları: Qan təzyiqini aşağı salmaq və böyrəkləri qorumaq üçün istifadə edilir.
Diüretiklər: Artıq maye və natriumun xaric olmasını təmin edərək qan təzyiqini azaltmağa kömək edir.
Beta-blokerlər və kalsium kanal blokatorları: Qan təzyiqini idarə etmək üçün əlavə olaraq istifadə edilə bilər.
Sağlam pəhriz
Duz məhdudiyyəti: Qan təzyiqini azaltmaq və maye yığılmasını önləmək üçün duz qəbulu məhdudlaşdırılmalıdır.
Az proteinli qidalar: Böyrəklərin üzərindəki yükü azaltmaq üçün protein istehlakı azaldılmalıdır.
Kalium və fosfor məhdudiyyəti: Böyrək funksiyasının azalması ilə bədəndə kalium və fosfor səviyyələri artdığı üçün bu mineralları ehtiva edən qidalar azaldılmalıdır.
Sağlam həyat tərzi
Fiziki fəaliyyət: Nizamlı fiziki fəaliyyət qan təzyiqini tənzimləməyə kömək edir.
Siqareti buraxmaq: Siqaret çəkməmək qan təzyiqini aşağı saxlamağa və damar sağlamlığını qorumağa kömək edir.
Kifayət qədər su içmək: Böyrəkləri qorumaq üçün su balansını təmin etmək vacibdir, lakin böyrək funksiyası azalmışsa, su istehlakına diqqət yetirilməlidir.
Dializ və Böyrək Transplantasiyası
Hipertansif nefropatiyanın irəliləmiş mərhələsində böyrəklər funksiyalarını tamamilə itirə bilər. Bu vəziyyətdə, xəstələr üçün dializ və ya böyrək transplantasiyası ehtiyacı yaranır.
Hipertansif Nefropatiyadan Qorunma Yolları
Qan təzyiqinə nəzarət etmək: Qan təzyiqinin müntəzəm olaraq ölçülməsi və yüksək olduqda həkimə müraciət etmək vacibdir.
Sağlam çəki saxlamaq: İdeal bədən çəkisini qorumaq qan təzyiqini aşağı saxlamağa kömək edir.
Az duzlu pəhriz: Duz qəbulu azaldılaraq qan təzyiqinin normal səviyyədə qalmasına dəstək olmaq mümkündür.
Fiziki aktivlik: Nizamlı idmanla məşğul olmaq damar sağlamlığını qoruyur və qan təzyiqini azaldır.
Siqaret və alkoqoldan uzaq durmaq: Siqaret və alkoqol böyrəklər və damarlar üçün zərərlidir, buna görə bu vərdişlərdən qaçmaq tövsiyə edilir.
Daimi tibbi yoxlamalar: Risk altında olan şəxslərin (hipertoniya və ya ailəvi böyrək xəstəliyi tarixi olanlar) müntəzəm olaraq böyrək və qan təzyiqi yoxlamalarından keçməsi vacibdir.
Hipertansif nefropatiya ciddi bir xəstəlikdir, lakin erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə böyrəklərin funksiyası qoruna bilər. Qan təzyiqinə və həyat tərzinə diqqət etmək, bu xəstəlikdən qorunmaq üçün ən təsirli yollardan biridir.
