Hipertiroidizm
Hipertiroidizm, tiroid vəzinin həddindən artıq tiroid hormonu (T3 və T4) istehsal etdiyi bir vəziyyətdir. Bu, bədənin maddələr mübadiləsinin sürətlənməsinə və müxtəlif simptomların meydana gəlməsinə səbəb olur.
Səbəbləri
Graves Xəstəliyi: Autoimmün bir xəstəlikdir və hipertiroidizmin ən yaygın səbəbidir. Bədənin immun sistemi tiroid vəzini stimullaşdıran antikorlar (TSI) istehsal edir, bu da hormonların artıq istehsalına səbəb olur.
Toksik Nodulyar Guatr: Tiroid vəzində bir və ya bir neçə nodülün həddindən artıq tiroid hormonu istehsal etməsi.
Tirodit (Tiroid İltihabı): Tiroid vəzinin iltihabı nəticəsində tiroid hormonlarının qan dövranına sürətlə sərbəst buraxılması.
Tiroid Hormonlarının Aşırı Qəbul Edilməsi: Tiroid hormon dərmanlarının artıq qəbulu.
Yodun Həddindən Artıq Qəbulu: Həddindən artıq yod qəbulu tiroid hormonlarının istehsalını stimullaşdıra bilər.
Əlamətləri
Hızlı və ya nizamsız ürək döyüntüsü
Əsəbilik və ya gərginlik
Arıqlama, normal və ya hətta artıq qida qəbuluna baxmayaraq
Tərləmə artımı və istilik hissiyyatının artması
Əl titrəməsi
Yuxusuzluq
Menstrual dövrün pozulması
İshal və ya bağırsaq hərəkətlərində artış
Gözlərin irəli çıxması (ekzoftalmiya), xüsusilə Graves xəstəliyində
Diaqnoz
Qan Testləri: TSH (Tiroid Stimulyasiyaedici Hormon) səviyyəsi aşağı, T3 və T4 səviyyələri yüksəkdir.
Tiroid Sintiqrafiyası: Tiroidin radioaktiv yod ilə görüntülənməsi və nodüllərin və ya diffuz böyümənin müəyyən edilməsi.
Tiroid Ultrasəsi: Tiroid vəzində nodüllərin və ya digər anormallıqların müəyyən edilməsi.
Müalicə
Antitiroid Dərmanlar: Methimazole (Tapazole) və Propylthiouracil (PTU) tiroid hormonlarının istehsalını azaltmaq üçün istifadə olunur.
Radioaktiv Yod Tedavisi: Tiroid hüceyrələrinin məhv edilməsi üçün radioaktiv yod verilir. Bu, bəzən hipotiroidizmə səbəb ola bilər, lakin daha çox nəzarət olunan bir vəziyyət yaradır.
Beta-Blokerlər: Hızlı ürək döyüntüsü, əsəbilik və titrəmələr kimi simptomların idarə edilməsinə kömək edir.
Cərrahi Müdaxilə (Tiroidektomiya): Tiroid vəzinin bir hissəsi və ya tamamının çıxarılması, xüsusilə digər müalicə üsulları uğursuz olduqda və ya böyük guatr varsa.
Hipotiroidizm
Hipotiroidizm, tiroid vəzinin kifayət qədər tiroid hormonu istehsal edə bilmədiyi bir vəziyyətdir. Bu, bədənin maddələr mübadiləsinin yavaşlamasına və müxtəlif simptomların meydana gəlməsinə səbəb olur.
Səbəbləri
Haşimoto Tiroiditi: Autoimmün bir xəstəlikdir və hipotiroidizmin ən yaygın səbəbidir. Bədənin immun sistemi tiroid hüceyrələrinə hücum edir və onların funksiyasını pozur.
Tiroidektomiya: Tiroid vəzinin cərrahi yolla tamamilə və ya qismən çıxarılması.
Radioaktiv Yod Tedavisi: Hipertiroidizm üçün istifadə olunan bu müalicə tiroid hüceyrələrini məhv edə bilər.
Yod Əskikliyi: Yod çatışmazlığı tiroid hormonlarının istehsalını azaldır.
Dərmanlar: Litium kimi bəzi dərmanlar tiroid funksiyasını poza bilər.
Doğuşdan Hipotiroidizm: Tiroid vəzinin inkişaf etmədiyi və ya düzgün işləmədiyi doğuşdan olan vəziyyət.
Əlamətləri
Yorğunluq və enerji azlığı
Kilo alışı və ya arıqlamaq çətinliyi
Soyuq hissiyyatının artması
Quru dəri və saç tökülməsi
Yavaş ürək döyüntüsü
Qəbizlik
Depressiya və ya yaddaş pozğunluqları
Səsin kobudlaşması
Menstrual pozğunluqlar və sonsuzluq
Diaqnoz
Qan Testləri: TSH səviyyəsi yüksək, T3 və T4 səviyyələri aşağıdır.
Antikor Testləri: Haşimoto tiroiditi kimi autoimmün xəstəliklərdə tiroid peroksidaz (TPO) antikorları müayinə edilə bilər.
Müalicə
Tiroid Hormon Əvəzedici Terapiya: Levotiroksin (Synthroid, Levoxyl) kimi dərmanlar tiroid hormonlarının əvəzini təmin etmək üçün istifadə olunur. Dərman dozası müntəzəm olaraq qan testləri ilə tənzimlənir.
Nəticə
Hipertiroidizm və hipotiroidizm tiroid vəzinin funksiyasının pozulması nəticəsində meydana gələn iki əsas xəstəlikdir və fərqli müalicə yanaşmaları tələb edir. Əgər bu vəziyyətlərin əlamətlərini hiss edirsinizsə, mütləq bir endokrinoloqa müraciət edərək müayinə və müalicə planı qurmanız vacibdir. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər.