Hipofiz Vəzi Xəstəlikləri və Anomaliləri
1. Hipofiz Adenomları
Hipofiz adenomları, hipofiz vəzində yaranan xoşxassəli şişlərdir. Bu şişlər hormon istehsalını artıra və ya azalda bilər.
Prolaktinoma: Prolaktin hormonunun həddindən artıq ifrazı ilə xarakterizə olunur. Bu vəziyyət qadınlarda süd ifrazı, menstrual dövrlərin pozulması və kişilərdə cinsi funksiyanın azalması kimi simptomlarla özünü göstərə bilər.
Akromeqaliya: Həddindən artıq böyümə hormonu ifrazı ilə xarakterizə olunur. Yetkinlərdə sümük və toxumaların anormal böyüməsi ilə özünü göstərir.
Cushing Xəstəliyi: Hipofiz vəzində kortikotropin (ACTH) ifraz edən adenom səbəbindən meydana gəlir. Bu, adrenal bezlərin həddindən artıq kortizol ifraz etməsinə səbəb olur və Cushing sindromuna səbəb ola bilər.
Tirotropinoma: TSH (tiroid stimulyasiya edən hormon) ifraz edən adenomdur və tiroid vəzinin həddindən artıq aktivləşməsinə səbəb ola bilər.
2. Hipopituitarizm
Hipofiz vəzinin kifayət qədər hormon istehsal etməməsi vəziyyətidir və bir və ya daha çox hormonun çatışmazlığı ilə xarakterizə olunur.
GTH çatışmazlığı: Böyümə hormonu çatışmazlığı uşaq yaşlarında boy qısalığına, böyüklərdə isə əzələ və sümük kütləsinin azalmasına səbəb ola bilər.
ACTH çatışmazlığı: Adrenal bezlərin kifayət qədər kortizol istehsal etməməsi ilə nəticələnə bilər və yorğunluq, zəiflik, hipotenziya kimi simptomlara səbəb ola bilər.
TSH çatışmazlığı: Tiroid vəzinin kifayət qədər hormon istehsal etməməsi ilə nəticələnə bilər və hipotiroidizm simptomlarına səbəb ola bilər.
LH və FSH çatışmazlığı: Cinsi hormonların çatışmazlığına səbəb ola bilər və cinsi funksiyanın azalması, infertilite kimi problemlərə yol açar.
Prolaktin çatışmazlığı: Doğuşdan sonra süd ifrazının azalmasına səbəb ola bilər.
3. Diabetes Insipidus
ADH (antidiuretik hormon) ifrazının və ya fəaliyyətinin çatışmazlığı nəticəsində yaranır və həddindən artıq sidik ifrazı və susuzluqla xarakterizə olunur.
Simptomlar
Hipofiz vəzi xəstəliklərinin simptomları müxtəlif ola bilər və xəstəliyin növünə və şiddətinə bağlıdır. Əsas simptomlar:
Yorğunluq və zəiflik
Baş ağrıları və görmə problemləri
Əzələ və sümük ağrıları
Qadınlarda menstrual dövrlərin pozulması və süd ifrazı
Kişilərdə cinsi funksiyanın azalması
Boy qısalığı və ya anormal boy artımı
Hipotenziya və hipertenziya
Həddindən artıq susuzluq və sidik ifrazı
Diaqnoz
Hipofiz vəzi xəstəliklərinin diaqnozu üçün bir neçə üsuldan istifadə edilir:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə: Xəstənin simptomları və tibbi tarixi haqqında məlumat.
Qan Testləri: Hormon səviyyələrini ölçmək üçün qan testləri.
Görüntüləmə Texnikaları: MRI və ya CT skan ilə hipofiz vəzinin strukturu və hər hansı bir anomaliyanın mövcudluğu yoxlanılır.
Vizual Sahə Testləri: Görmə sahəsinin təsirlənməsini yoxlamaq üçün oftalmoloji testlər.
Müalicə
Hipofiz vəzi xəstəliklərinin müalicəsi xəstəliyin növünə və şiddətinə bağlıdır:
Dərmanlar: Hormon əvəzetmə terapiyası, hormon ifrazını azaltmaq üçün dərmanlar və ya şişlərin böyüməsini idarə edən dərmanlar.
Cərrahi Müdaxilə: Hipofiz adenomlarının çıxarılması üçün cərrahi əməliyyat.
Radioterapiya: Cərrahi müdaxilənin mümkün olmadığı hallarda şişləri müalicə etmək üçün.
Monitorinq və Profilaktika
Müntəzəm Tibbi Nəzarət: Hormon səviyyələrinin izlənməsi və müntəzəm tibbi nəzarət.
Sağlam Yaşam Tərzi: Balanslı qidalanma, müntəzəm fiziki fəaliyyət və stressin idarə edilməsi.
Hipofiz vəzi xəstəlikləri ciddi və kompleks ola bilər, lakin düzgün diaqnoz və müalicə ilə xəstələrin həyat keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırıla bilər. Əgər hipofiz vəzi xəstəliklərinin simptomları ilə qarşılaşırsınızsa və ya müalicə ilə bağlı suallarınız varsa, endokrinoloqa müraciət etmək vacibdir.
