Səbəbləri
Hipopituitarizmin bir çox səbəbi ola bilər:
Hipofiz Şişləri: Hipofiz vəzindəki adenomlar və digər şişlər.
Cərrahi Müdaxilə və Radioterapiya: Beyin və ya hipofiz vəzində əməliyyatlar və ya radiasiya müalicəsi.
Baş Travması: Kəllə-beyin travmaları.
İnfeksiyalar və İltihablı Xəstəliklər: Məsələn, meningit, sarkoidoz və ya tüberküloz.
Qanaxma və İnfarkt: Hipofiz vəzi və ya ətrafındakı qan damarlarının zədələnməsi.
Genetik Anomalilər: Doğuşdan gələn hipofiz vəzi anomaliyaları və ya irsi xəstəliklər.
İdiopatik: Nadir hallarda, səbəb müəyyən edilə bilməz.
Simptomlar
Hipopituitarizmin simptomları hipofiz vəzinin istehsal etdiyi hansı hormonların çatışmazlığına bağlı olaraq dəyişə bilər:
Böyümə Hormonu (GH) Çatışmazlığı: Uşaqlarda boy qısalığı və yavaş böyümə, böyüklərdə əzələ kütləsinin azalması və yorğunluq.
Adrenokortikotropin Hormonu (ACTH) Çatışmazlığı: Yorğunluq, zəiflik, hipotenziya, qarın ağrısı və hipoglisemiya.
Tiroid Stimulyasiya Edici Hormon (TSH) Çatışmazlığı: Hipotiroidizm simptomları, məsələn, yorğunluq, kilo artımı, soyuğa həssaslıq, qəbizlik və quru dəri.
Lüteinləşdirici Hormon (LH) və Folikül Stimulyasiya Edici Hormon (FSH) Çatışmazlığı: Cinsi hormonların çatışmazlığı, cinsi funksiyanın azalması, menstrual dövrlərin pozulması və infertilite.
Prolaktin Çatışmazlığı: Süd ifrazının azalması (laktasiya pozğunluğu).
Diaqnoz
Hipopituitarizmin diaqnozu üçün bir neçə üsuldan istifadə edilir:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə: Xəstənin simptomları və tibbi tarixi haqqında məlumat.
Qan Testləri: Hipofiz hormonlarının (GH, ACTH, TSH, LH, FSH, prolaktin) və onların tənzimlədiyi hormonların (tiroid hormonları, kortizol, cinsi hormonlar) səviyyələrinin ölçülməsi.
Stimulasiya Testləri: Hipofiz hormonlarının səviyyələrini artırmaq üçün xüsusi stimulyatorlar verilərək reaksiyanın ölçülməsi.
Görüntüləmə Texnikaları: MRI və ya CT skan ilə hipofiz vəzinin strukturu və hər hansı bir anomaliyanın mövcudluğu yoxlanılır.
Müalicə
Hipopituitarizmin müalicəsi əsasən hormon əvəzetmə terapiyası ilə aparılır və çatışmayan hormonların yerinə qoyulmasına yönəldilmişdir:
Böyümə Hormonu Əvəzetmə Terapiyası: Sintetik böyümə hormonu (somatropin) injeksiyonları.
Kortikosteroidlər: Hidrokortizon və ya prednizolon, ACTH çatışmazlığını kompensasiya etmək üçün.
Tiroid Hormonları: Levotiroksin, TSH çatışmazlığını kompensasiya etmək üçün.
Cinsi Hormonlar: Estrogen və ya testosteron, LH və FSH çatışmazlığını kompensasiya etmək üçün.
Desmopressin: Antidiuretik hormon (ADH) çatışmazlığı olan xəstələrdə su balansını idarə etmək üçün.
Monitorinq və Profilaktika
Müntəzəm Tibbi Nəzarət: Hormon səviyyələrinin izlənməsi və müntəzəm tibbi nəzarət.
Yaşam Tərzi Dəyişiklikləri: Balanslı qidalanma, müntəzəm fiziki fəaliyyət və stressin idarə edilməsi.
Nəticə
Hipopituitarizm ciddi və kompleks bir vəziyyətdir, lakin düzgün diaqnoz və müalicə ilə xəstələrin həyat keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırıla bilər. Əgər hipofiz vəzi çatışmazlığı simptomları ilə qarşılaşırsınızsa və ya müalicə ilə bağlı suallarınız varsa, endokrinoloqa müraciət etmək vacibdir.
