İnsülin Hormonu ilə Əlaqəli Əsas Xəstəliklər
Şəkərli Diabet (Diabetes Mellitus)
Şəkərli diabet, bədənin qlükozanı düzgün istifadə edə bilmədiyi bir metabolik xəstəlikdir. Əsasən iki növü vardır:
Tip 1 Diabet:
Autoimmün xəstəlikdir; immun sistemin hücum etməsi nəticəsində mədəaltı vəzinin insülin istehsal edən beta hüceyrələri məhv edilir. Bu vəziyyətdə bədən kifayət qədər insülin istehsal edə bilmir.
Səbəbləri: Genetik faktorlar və autoimmün reaksiyalar. Ətraf mühit faktorlarının da rolu olduğu düşünülür.
Simptomları:
Həddindən artıq susuzluq və tez-tez sidik ifrazı
Çəki itkisi
Həddindən artıq aclıq hissi
Yorğunluq və zəiflik
Bulanıq görmə
Müalicəsi: İnsülin inyeksiyaları və ya insülin pompası, qan şəkərinin müntəzəm monitorinqi və balanslı pəhriz.
Tip 2 Diabet:
Bədənin hüceyrələri insulinin təsirinə qarşı həssaslığını itirir (insulin müqaviməti) və ya mədəaltı vəzi kifayət qədər insülin istehsal edə bilmir. Bu vəziyyət daha çox yetkin yaşlarda və artıq çəkili insanlarda inkişaf edir, lakin son illərdə uşaqlarda və gənclərdə də rast gəlinir.
Səbəbləri: Piylənmə, oturaq həyat tərzi, genetik meyllilik, yüksək qan təzyiqi və qeyri-sağlam qidalanma.
Simptomları:
Susuzluq və tez-tez sidik ifrazı
Yorğunluq və zəiflik
Çəki itkisi və ya artması
Yavaş sağalan yaralar
Əl və ayaqlarda uyuşma və ya sancı
Müalicəsi: Pəhriz və məşq, qlükofaj və digər oral antidiabetiklər, bəzən də insülin inyeksiyaları.
Gestational Diabet (Hamiləlik Diabeti)
Hamiləlik dövründə inkişaf edən və ümumiyyətlə doğumdan sonra keçən bir diabet növüdür. Lakin gestational diabeti olan qadınlarda gələcəkdə Tip 2 diabet inkişaf riski daha yüksəkdir.
Səbəbləri: Hamiləlik hormonlarının insulinin fəaliyyətinə təsir göstərməsi və insulin müqavimətinə səbəb olması.
Simptomları:
Susuzluq və tez-tez sidik ifrazı
Yorğunluq
Gözlərdə bulanıqlıq
Əksər hallarda simptomsuzdur və prenatal yoxlamalar zamanı aşkarlanır.
Müalicəsi: Pəhriz, fiziki aktivlik və lazım olduqda insülin və ya oral dərmanlar.
Metabolik Sindrom
Metabolik sindrom, bir neçə metabolik xəstəliyin (insulin müqaviməti, hipertoniya, dislipidemiya, abdominal piylənmə) birləşməsidir və Tip 2 diabet və ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır.
Səbəbləri: İnsulin müqaviməti, artıq çəki, xüsusən qarın bölgəsində piylənmə, yüksək qan təzyiqi, anormal lipid səviyyələri.
Simptomları:
Qarın bölgəsində piylənmə (göbək ətrafında genişlik)
Yüksək qan təzyiqi
Yüksək qan şəkəri səviyyəsi (qlyukoza dözümsüzlüyü)
Anormal lipid səviyyələri (yüksək trigliseridlər, aşağı HDL)
Müalicəsi: Pəhriz və məşq, qan təzyiqi və xolesterol dərmanları, insulin müqavimətini azaltmaq üçün dərmanlar.
Hiperinsulinemiya
Qanda həddindən artıq yüksək miqdarda insulinin mövcud olduğu bir vəziyyətdir. Bu, adətən insulin müqaviməti nəticəsində baş verir və Tip 2 diabetin başlanğıc mərhələsi ola bilər.
Səbəbləri: İnsulin müqaviməti (hüceyrələr insulinin təsirinə həssaslığını itirir), metabolik sindrom, insulinoma (insulin ifraz edən şiş).
Simptomları:
Hipoglisemiya (aşağı qan şəkəri): aclıq, titrəmə, narahatlıq, tərləmə
Çəki artımı
Xroniki yorğunluq və baş ağrıları
Müalicəsi: Pəhriz, məşq, metformin kimi insulin həssaslığını artıran dərmanlar.
Hipoglisemiya (Aşağı Qan Şəkəri)
Hipoglisemiya, qanda qlükoza səviyyəsinin çox aşağı olmasıdır və çox vaxt diabet xəstələrinin insulini və ya digər qan şəkəri səviyyəsini salan dərmanlarını həddindən artıq qəbul etməsi nəticəsində baş verir.
Səbəbləri:
İnsulin və ya antidiabetik dərmanların həddindən artıq dozası
Uzun müddət aclıq və ya qeyri-kafi qidalanma
Həddindən artıq fiziki fəaliyyət
İnsulinoma (insulin ifraz edən nadir şiş)
Simptomları:
Titrəmə, tərləmə, narahatlıq və ürək döyüntüsünün artması
Bulanıq görmə
Zəiflik və yorğunluq
Qarışıqlıq, yuxululuq və huşun itməsi
Müalicəsi: Tez-tez şəkərli qidaların qəbulu, qlükoza tabletləri, ciddi hallarda qlükaqon inyeksiyaları.
İnsulinoma
Mədəaltı vəzidə insulin ifraz edən nadir xoşxassəli şişdir. Həddindən artıq insulinin ifrazı hipoglisemiyaya səbəb olur.
Səbəbləri: Nadir xoşxassəli və ya bədxassəli şişlər, MEN1 sindromu kimi irsi xəstəliklər.
Simptomları:
Hipoglisemiya epizodları
Qarışıqlıq, qıcolmalar və huşun itməsi
Bulanıq görmə və baş ağrıları
Müalicəsi: Cərrahi müdaxilə ilə şişin çıxarılması, dərman müalicəsi ilə simptomların idarə edilməsi.
İnsulin Hormonu ilə Əlaqəli Xəstəliklərin Diaqnostikası
Qan Testləri:
Qan Qlükoza Testi: Açlıq qan qlükozası, HbA1c, OGTT (oral qlükoza dözümlülük testi) şəkərli diabet və insulin müqavimətini aşkar etmək üçün.
İnsulin Səviyyəsinin Ölçülməsi: Hiperinsulinemiya və insulinoma diaqnozunda istifadə olunur.
Şəkər Monitorinqi:
Müntəzəm Qan Şəkərinin İzlənməsi: Diabet xəstələri üçün müntəzəm monitorinq vacibdir.
İmage Testləri:
CT və ya MRT Skanı: İnsulinoma və ya pankreasdakı digər anormallıqları müəyyən etmək üçün.
Genetik Testlər:
MEN sindromu və ya digər genetik vəziyyətlərdən şübhələnildikdə genetik testlər tövsiyə edilə bilər.
İnsulin Hormonu ilə Əlaqəli Xəstəliklərin Müalicəsi
Pəhriz və Həyat Tərzi Dəyişiklikləri: Sağlam və balanslı qidalanma, nizamlı fiziki fəaliyyət və stressin idarə edilməsi.
Dərman Müalicəsi: Oral antidiabetik dərmanlar (metformin, sulfonilüre), insulin inyeksiyaları, hipoglisemiya üçün qlükaqon preparatları.
Cərrahi Müdaxilə: İnsulinoma və ya pankreasda digər şişlər olduqda.
Hormonal Müalicə və Dəstək: İnsulin müalicəsi və hormon balansını qorumaq üçün digər dərmanlar.
