İşemik İnsult
Səbəbləri
Tromboz: Beyindəki qan damarının bir tromb (qan laxtası) ilə tıxanması.
Emboliya: Bədən digər hissəsindən (məsələn, ürəkdən) qopmuş bir trombun beyindəki qan damarına düşməsi.
Ateroskleroz: Qan damarlarının iç divarlarında yağlı yığılmalar (plakalar) səbəbindən daralması və qan axınının kəsilməsi.
Risk Faktorları
Yüksək Qan Təzyiqi: Hipertoniya işemik insult riskini artırır.
Siqaret Çəkmək: Qan damarlarını daraldır və qan laxtalanmasını artırır.
Diabet: Qan damarlarının zədələnməsinə səbəb olur.
Yüksək Xolesterol: Ateroskleroza və qan damarlarının daralmasına səbəb ola bilər.
Obezlik və Fiziki Aktivliyin Azlığı: Çox çəkili olmaq və aktiv olmamaq da işemik insult riskini artırır.
Ürək Xəstəlikləri: Atrial fibrilasiya və digər ürək problemləri embolik insult riskini artırır.
Simptomları
Birdən Görünən: Simptomlar qəfil başlayır.
Üz, Qol və ya Ayaqda Zəiflik və ya Uyuşma: Xüsusilə bədənin bir tərəfində.
Danışmaq və Anlamaqda Çətinlik: Qəfil qarışıq nitq və ya sözləri anlamaqda çətinlik.
Görmə Problemləri: Bir və ya hər iki gözdə qəfil görmə itkisi və ya bulanıq görmə.
Başgicəllənmə və Tarazlıq Problemləri: Qəfil başgicəllənmə, koordinasiya itkisi və ya tarazlıq problemi.
Şiddətli Baş Ağrısı: Xüsusilə səbəbsiz və qəfil başlayan baş ağrısı.
Müalicə
Trombolitik Müalicə: İlk saatlarda qan laxtasını həll etmək üçün (məsələn, tPA - toxuma plazminogen aktivatoru).
Antiplatelet və Antikoaqulyantlar: Aspirin və ya digər qan durulaşdırıcılar gələcək insultların qarşısını almaq üçün.
Endovaskulyar Prosedurlar: Qan laxtasının çıxarılması və ya damarların genişləndirilməsi üçün kateter istifadə edilməsi.
Davamlı Rehabilitasiya: Fiziki terapiya, iş terapiyası və danışma terapiyası.
Hemorragik İnsult
Səbəbləri
Anevrizma Partlaması: Beyində qan damarının zəif bir yerinin partlaması və qanaxma.
Arteriyovenoz Malformasiya (AVM): Anormal damar əlaqələrinin partlaması və qanaxma.
Yüksək Qan Təzyiqi: Hipertoniya qan damarlarını zəiflədərək qanaxma riskini artırır.
Travma: Baş zədəsi səbəbindən beyin qanaması.
Qan Laxtalanma Bozuklukları və Antikoagulyantlar: Qanın laxtalanmasının pozulması və ya qan durulaşdırıcı dərmanların istifadəsi.
Risk Faktorları
Yüksək Qan Təzyiqi: Hipertoniya hemorragik insult riskini artırır.
Siqaret Çəkmək və Alkoqol İstifadəsi: Damarları zəiflədir və qanaxma riskini artırır.
Qan Laxtalanma Problemləri: Hemofiliya və digər qan laxtalanma bozuklukları.
Yaşlılıq: Yaş artdıqca damarlar zəifləyir və hemorragik insult riski artır.
Simptomları
Birdən Görünən: Simptomlar qəfil başlayır.
Üz, Qol və ya Ayaqda Zəiflik və ya Uyuşma: Xüsusilə bədənin bir tərəfində.
Danışmaq və Anlamaqda Çətinlik: Qəfil qarışıq nitq və ya sözləri anlamaqda çətinlik.
Görmə Problemləri: Bir və ya hər iki gözdə qəfil görmə itkisi və ya bulanıq görmə.
Başgicəllənmə və Tarazlıq Problemləri: Qəfil başgicəllənmə, koordinasiya itkisi və ya tarazlıq problemi.
Şiddətli Baş Ağrısı: Xüsusilə səbəbsiz və qəfil başlayan baş ağrısı.
Bulantı və Qusma: Beyin qanaması səbəbiylə.
Müalicə
Təcili Tibbi Yardım: Qanaxmanı dayandırmaq və beynin zədələnməsinin qarşısını almaq üçün.
Cərrahi Müdaxilə: Anevrizmanın bağlanması və ya qanaxma sahəsinin boşaldılması üçün.
Endovaskulyar Prosedurlar: Kateter vasitəsilə anevrizma və ya AVM-nin müalicəsi.
Davamlı Rehabilitasiya: Fiziki terapiya, iş terapiyası və danışma terapiyası.
Qarşısının Alınması
Sağlam Həyat Tərzi
Düzgün Qidalanma: Meyvə, tərəvəz, tam taxıllar və az yağlı qidalarla zəngin bir pəhriz.
Fiziki Aktivlik: Gündəlik müntəzəm fiziki fəaliyyət.
Siqaret və Alkoqoldan Uzaq Durmaq: Siqareti tərgitmək və alkoqolu məhdudlaşdırmaq.
Qan Təzyiqinin Nəzarət Edilməsi
Düzenli Yoxlamalar: Qan təzyiqini müntəzəm olaraq yoxlamaq.
Dərmanlar: Hipertoniya üçün təyin edilmiş dərmanları düzgün qəbul etmək.
Qan Şəkərinin Nəzarət Edilməsi
Diabetin İdarə Edilməsi: Qan şəkərinin nəzarət altına alınması üçün düzgün qidalanma və dərmanlar.
Xolesterolun Nəzarət Edilməsi
Düşük Xolesterollu Diyet: Sağlam qidalanma ilə xolesterol səviyyələrini aşağı saxlamaq.
Dərmanlar: Həkim təyinatlı xolesterol dərmanlarını qəbul etmək.
Ürək Xəstəliklərinin Müalicəsi
Atrial Fibrilasiya və Digər Ürək Problemləri: Ürək xəstəliklərinin düzgün müalicəsi və nəzarət altında saxlanılması.
Həm işemik, həm də hemorragik insult çox ciddi tibbi vəziyyətlərdir və erkən müdaxilə həyat qurtarıcı ola bilər. Insultun ilk əlamətləri göründükdə dərhal tibbi yardım axtarmaq vacibdir.
