Səbəblər
Kariesin yaranmasının əsas səbəbləri aşağıdakılardır:
Bakteriyalar: Ağız boşluğunda Streptococcus mutans kimi kariyes törədən bakteriyaların olması.
Qidalanma: Şəkər və karbohidratlarla zəngin qidaların tez-tez istehlakı.
Ağız gigiyenası: Dişlərin düzgün və müntəzəm təmizlənməməsi.
Tüpürcək: Tüpürcəyin az olması və ya keyfiyyətinin aşağı olması.
Genetik faktorlar: Dişlərin quruluşu və mina keyfiyyəti ilə bağlı genetik meyllər.
Ağız quruluğu: Ağız quruluğuna səbəb olan dərmanlar və ya xəstəliklər.
Simptomlar
Kariesin erkən mərhələlərində simptomlar minimal ola bilər, lakin xəstəlik irəlilədikcə aşağıdakı simptomlar müşahidə oluna bilər:
Ağrı: Dişdə həssaslıq və ya ağrı, xüsusən şirin, isti və ya soyuq qidalara qarşı.
Diş səthində ləkələr: Dişlərin üzərində ağ, qəhvəyi və ya qara ləkələrin yaranması.
Çürüklər: Dişlərin üzərində gözlə görülən çuxurlar və ya çürüklər.
Pis nəfəs: Davamlı pis nəfəs və ağız dadı.
Dişin zəifləməsi: Çeynəmə zamanı dişin qırılması və ya zədələnməsi.
Diaqnoz
Kariesin diaqnozu adətən diş həkimi tərəfindən klinik müayinə və radioloji görüntüləmələr vasitəsilə qoyulur:
Fiziki müayinə: Diş həkimi dişlərin səthini xüsusi alətlərlə yoxlayır və kariyesi aşkar edir.
Rentgen: Dişlərin və diş ətlərinin daha ətraflı görüntülənməsi və kariyesin dərinliyini və yayılmasını qiymətləndirmək üçün.
Müalicə
Kariesin müalicəsi dişin zədələnmə dərəcəsinə və kariyesin yayılma səviyyəsinə bağlı olaraq dəyişir:
Erkən mərhələ müalicəsi:
Florid tətbiqi: Dişlərin yenidən minerallaşmasını təşviq etmək və kariyesin irəliləməsini dayandırmaq üçün.
Daha irəli mərhələdə müalicə:
Doldurma (plomba): Çürük dişin zədələnmiş hissəsini çıxarıb boşluğu doldurmaq üçün.
Köklə müalicəsi: Dişin pulpası zədələnibsə, dişin içərisindəki zədələnmiş toxumanı çıxarıb kanalları təmizləyərək doldurmaq.
Köklə qapağı: Çox zədələnmiş dişlərdə daha çox struktur dəstəyi təmin etmək üçün dişin üzərinə qapaq yerləşdirilməsi.
Ən ağır hallarda müalicə:
Dişin çəkilməsi: Dişin çox zədələnməsi və bərpa olunmaması halında dişin çıxarılması.
Profilaktika
Kariesin qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirləri görmək vacibdir:
Daimi diş fırçalama və diş ipi istifadə: Hər gün ən azı iki dəfə dişləri fırçalamaq və diş ipindən istifadə etmək.
Fluorid istifadə: Fluoridli diş məcunları və ağız yuyucu vasitələrdən istifadə.
Sağlam qidalanma: Şəkər və karbohidratları məhdudlaşdırmaq və balanslı qidalanma.
Daimi diş həkimi ziyarətləri: Müntəzəm diş müayinələri və professional təmizləmələr üçün diş həkiminə müraciət etmək.
Ağız quruğu və tüpürcək problemlərinin idarə edilməsi: Ağız quruğu problemi varsa, su içmək və tüpürcək artırıcı vasitələrdən istifadə etmək.
Karies ciddi və diş sağlamlığını təhlükə altına alan bir xəstəlikdir. Erkən diaqnoz və müalicə ilə dişlərin zədələnməsinin qarşısını almaq və diş sağlamlığını qorumaq mümkündür. Ağız gigiyenasına diqqət yetirmək və müntəzəm diş həkimi ziyarətləri etmək kariyesin qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır.
