Kişi Sonsuzluğunun Əsas Səbəbləri
Sperma Problemləri
Aşağı Sperm Sayı (Oligospermiya): Sperm sayının normaldan az olması.
Spermin Hərəkət Problemləri (Astenospermiya): Spermlərin düzgün hərəkət etməməsi, onların yumurtaya çatmasını çətinləşdirir.
Abnormal Sperm Şəkli (Teratospermiya): Anormal formalı sperm hüceyrələri, yumurtanı dölləmə qabiliyyətini azaldır.
Azospermiya: Spermin heç bir şəkildə istehsal olunmaması və ya spermanın ejakulatda olmaması.
Sperma Problemlərinin Səbəbləri:
Varikosel: Xayalığa qan daşıyan damarların genişlənməsi. Bu, xayalıqdakı istiliyi artıraraq sperma istehsalına mənfi təsir göstərir.
Hormonal Problemlər: Hipotalamus və ya hipofiz vəzinin düzgün işləməməsi nəticəsində hormon səviyyələrinin aşağı olması.
Genetik Faktorlar: Klinefelter sindromu kimi genetik xəstəliklər sperm istehsalını poza bilər.
İnfeksiyalar: Mumps orxiti, cinsi yolla keçən infeksiyalar (xlamidiya, qonoreya) və prostat və ya xayalıq infeksiyaları.
Kriptorxidizm (Kriptorxidizm): Xayalıqların normal olaraq aşağı enməməsi və bədənin içərisində qalması.
Spermanın Yaradılması və Yaşaması ilə Bağlı Problemlər: Bəzi hallarda sperm hüceyrələrinin yaradılması prosesində anormallıqlar və ya testikulyar zədələr.
Ejakulyasiya və Cinsi Funksiya Problemləri
Erektil Disfunksiya: Kişinin ereksiyanı təmin edə bilməməsi və ya davam etdirə bilməməsi.
Retrograd Ejakulyasiya: Spermanın penis yerinə sidik kisəsinə keçməsi.
Erkən Boşalma: Kişinin çox tez ejakulyasiya etməsi.
Ejakulyasiya Problemlərinin Səbəbləri:
Diabet: Diabet sinir sisteminə təsir edərək retrograd ejakulyasiya kimi problemlərə səbəb ola bilər.
Cərrahi Müdaxilələr: Prostat əməliyyatları və ya digər pelvik cərrahiyyə əməliyyatları.
Sinir Sistemi Xəstəlikləri: Skleroz kimi nevroloji xəstəliklər cinsi funksiya problemlərinə səbəb ola bilər.
Hormon Pozuntuları
Kişi sonsuzluğu bəzən hipotalamus, hipofiz və ya testislərdən qaynaqlanan hormonal pozğunluqlarla əlaqəli ola bilər. Kişinin bədənində kifayət qədər testosteron və ya digər hormonlar istehsal edilmədikdə, sperma istehsalı da azalır.
Hormon Problemlərinin Səbəbləri:
Hipofiz və Hipotalamus Problemləri: Hormonların düzgün ifraz olunmaması sperma istehsalını poza bilər.
Steroid İstifadəsi: Anabolik steroidlərin uzun müddət istifadəsi hormon səviyyələrini və sperma istehsalını azalda bilər.
Prolaktinoma: Hipofiz vəzində prolaktin hormonunun həddindən artıq istehsalı.
Anatomik Problemlər
Testikulyar Anatomik Problemlər: Spermanın daşındığı borularda tıxanıqlıqlar spermanın düzgün hərəkət etməsinə mane olur.
Xayalıq Yaralanmaları: Testislərə dəyən zədələr, cərrahi müdaxilələr və ya şişlər sperma istehsalını poza bilər.
Tibbi Şərtlər və Xəstəliklər
Xərçəng: Xərçəng və ya xərçəng müalicəsi (kimyaterapiya və ya radioterapiya) sperm hüceyrələrini məhv edə bilər.
Diabet: Diabet sinirləri və damarları zədələyərək erektil disfunksiya və ejakulyasiya problemlərinə səbəb ola bilər.
Müxtəlif Cərrahi Müdaxilələr: Prostat, testis və ya sidik yollarında aparılan cərrahiyyə əməliyyatları.
Həyat Tərzi Faktorları
Siqaret Çəkmək və Alkoqol: Spermanın keyfiyyətini və hərəkətliliyini azaldır.
Stress və Depressiya: Cinsi funksiya və sperma keyfiyyəti üzərində mənfi təsir göstərə bilər.
Piylənmə: Artıq çəki hormon səviyyələrini və sperm istehsalını mənfi təsir edə bilər.
Kimyəvi Maddələr və İstilik: Zəhərli kimyəvi maddələr və ya həddindən artıq istilik (məsələn, sauna, isti vannalar) sperm istehsalına zərər verə bilər.
Kişi Sonsuzluğunun Diaqnostikası
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə:
Həkim əvvəlcə tibbi tarix, keçmiş cinsi fəaliyyət, cinsi yolla keçən infeksiyalar və ya travmalar barədə sorğu keçirəcək. Daha sonra fiziki müayinə aparılaraq xayalıqlar, penis və prostat vəzi yoxlanılacaq.
Sperma Analizi:
Spermanın sayını, formasını və hərəkət qabiliyyətini yoxlamaq üçün sperma nümunəsi analiz edilir.
Qan Testləri:
Hormonal Testlər: Testosteron və digər reproduktiv hormonların səviyyələrini ölçmək.
Genetik Testlər: Klinefelter sindromu və ya digər genetik pozğunluqların aşkar edilməsi üçün testlər.
İmage Testləri:
Ultrasonoqrafiya: Xayalıqların və reproduktiv yolların ultrasəs müayinəsi ilə şişlər, tıxanıqlıqlar və ya varikosel kimi problemlər müəyyən edilə bilər.
Testikulyar Biopsiya:
Xayalıqlarda sperma istehsalının normal olub-olmadığını yoxlamaq üçün.
Post-Ejakulyasiya Sidik Testi:
Retrograd ejakulyasiyanı müəyyən etmək üçün.
Kişi Sonsuzluğunun Müalicəsi
Dərman Müalicəsi:
Hormonal Müalicə: Əgər hormonal pozğunluqlar varsa, testosteron və ya digər hormonların səviyyələrini tənzimləmək üçün hormonal müalicə təyin edilə bilər.
Antibiotiklər: Sperma və ya reproduktiv orqanlara təsir edən infeksiyalar varsa, müalicə üçün antibiotiklər təyin olunur.
Antiestrogen Dərmanlar: Testosteron səviyyələrini artırmaq üçün bəzi hallarda klomifen kimi dərmanlar istifadə edilə bilər.
Cərrahi Müdaxilə:
Varikosel Cərrahiyyəsi: Varikoseli düzəltmək və sperm keyfiyyətini artırmaq üçün.
Tıxanma Problemlərinin Aradan Qaldırılması: Sperma kanallarında tıxanıqlıqlar varsa, cərrahi müdaxilə ilə aradan qaldırıla bilər.
Spermanın Bərpası: Testikulyar biopsiya və ya digər üsullarla spermanın bərpası və süni döllənmədə istifadə olunması.
Yardımçı Reproduktiv Texnologiyalar (ART):
İntrauterin İnseminasiya (IUI): Spermanın laboratoriyada yuyularaq birbaşa qadının uşaqlıq boşluğuna yerləşdirilməsi.
İn Vitro Fertilizasiya (IVF): Yumurtanın laboratoriyada döllənməsi və embrionun qadının uşaqlığına yerləşdirilməsi.
İntrasitoplazmik Sperm İnyeksiyası (ICSI): Birbaşa sperm hüceyrəsinin yumurtanın içərisinə inyeksiya edilməsi (IVF-in bir forması).
Həyat Tərzi Dəyişiklikləri:
Siqareti Dayandırmaq: Siqareti dayandırmaq sperma keyfiyyətini yaxşılaşdıra bilər.
Alkoqolu Məhdudlaşdırmaq: Alkoqol istifadəsini azaltmaq hormon səviyyələrini yaxşılaşdıra bilər.
Müntəzəm Məşq və Sağlam Qidalanma: Piylənmədən çəkinmək və sağlam həyat tərzi kişi sonsuzluğu üçün faydalıdır.
İstilik Mənbələrindən Çəkinmək: Xayalıqlara istilik verən vərdişlərdən (məsələn, sauna, isti vannalar) qaçmaq məsləhətdir.
