Səbəbləri və Risk Faktorları
Koronar arteriya xəstəliyinin əsas səbəbi ateroskleroz adlanan arteriya sərtləşməsi və daralması prosesidir. Bu proses zamanı arteriyaların daxili divarlarında yağ, xolesterol, kalsium və digər maddələrin toplanması ilə plakalar əmələ gəlir. Ateroskleroz nəticəsində damarlar daralır və qan axını azalır, bu da ürək əzələsinə kifayət qədər oksigen çatmamasına səbəb olur. Aşağıdakı risk faktorları aterosklerozun və koronar arteriya xəstəliyinin inkişafına kömək edir:
Yüksək Xolesterol: Qanda yüksək səviyyədə LDL ("pis" xolesterol) və aşağı səviyyədə HDL ("yaxşı" xolesterol) olması ateroskleroz riskini artırır.
Yüksək Təzyiq (Hipertoniya): Yüksək qan təzyiqi arteriyaların daxili divarlarına zərər verir və ateroskleroz prosesini sürətləndirir.
Siqaret Çəkmək: Siqaret çəkmək arteriyaları daraldır, qan laxtalanma riskini artırır və aterosklerozun yaranmasına səbəb olur.
Diyabet: Nəzarət olunmayan qan şəkəri səviyyəsi arteriyaların zədələnməsinə və aterosklerozun inkişafına kömək edə bilər.
Artıq Çəki və Obezlik: Artıq çəki, qan təzyiqini və xolesterol səviyyələrini artırır və bu da koronar arteriya xəstəliyi riskini yüksəldir.
Genetik Faktorlar: Ailədə ürək xəstəliyi tarixi olan insanlarda risk daha yüksəkdir.
Fiziki Aktivliyin Azlığı: Mütəmadi fiziki aktivlik etməmək qan dövranını pozur və ürək xəstəliklərinin inkişafına səbəb olur.
Stress: Uzun müddətli stress qan təzyiqini yüksəldə bilər və ürək xəstəliklərinin inkişafına gətirib çıxara bilər.
Simptomları
Koronar arteriya xəstəliyinin simptomları xəstəliyin ağırlığından asılı olaraq dəyişə bilər. Ən çox rast gəlinən simptomlar aşağıdakılardır:
Angina (Sinə Ağrısı): Ən yayılmış simptomdur. Sinədə sıxılma, təzyiq və ya yanma hissi kimi özünü göstərə bilər. Adətən fiziki aktivlik zamanı və ya stress hallarında baş verir və istirahət zamanı keçə bilər.
Nəfəs Darlığı: Ürək kifayət qədər qan nasoslamadığı halda nəfəs darlığı baş verə bilər.
Yorğunluq: Fiziki fəaliyyət zamanı və ya gündəlik işlərdə tez yorulmaq.
Ürək Tutması: Koronar arteriyanın tamamilə tıxanması nəticəsində meydana gələ bilər. Bu zaman şiddətli sinə ağrısı, sol qola və çənəyə yayılan ağrı, tərləmə, ürək bulanması və ya huşun itməsi kimi simptomlar yaranır.
Müalicə Yolları
Koronar arteriya xəstəliyinin müalicəsi xəstəliyin ağırlığından, simptomların şiddətindən və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətindən asılıdır. Müalicə üsulları aşağıdakılardır:
Həyat Tərzi Dəyişiklikləri: Sağlam qidalanma, siqaretdən imtina, mütəmadi fiziki aktivlik və stressin idarə olunması koronar arteriya xəstəliyinin inkişafını dayandıra və ya yavaşlada bilər.
Dərman Müalicəsi: Xolesterol səviyyələrini azaldan statinlər, qan təzyiqini tənzimləyən antihipertenzivlər, qan laxtalanmasını azaldan antikoaqulyantlar və ürək ritmini tənzimləyən beta-blokerlər kimi dərmanlar istifadə oluna bilər.
Angioplastika və Stent: Koronar arteriyaların genişləndirilməsi və açıq saxlanması üçün kateter vasitəsilə tətbiq olunan prosedurdur. Balon angioplastika və stent yerləşdirilməsi bu üsullardandır.
Koronar Arter Bypass Cərrahiyyəsi (CABG): Tıxanmış arteriya ətrafından yeni bir yol yaradılması üçün cərrahi prosedurdur. Bu əməliyyat daha ciddi hallarda istifadə olunur.
Nəticə
Koronar arteriya xəstəliyi ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola biləcək geniş yayılmış ürək-damar xəstəliyidir. Müntəzəm tibbi nəzarət, düzgün müalicə və sağlam həyat tərzi ilə bu xəstəliyin risklərini azaltmaq və yaşam keyfiyyətini artırmaq mümkündür. Risk faktorlarının idarə olunması və erkən diaqnoz, xəstəliyin gedişatını və nəticələrini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər.
