Əllərdə, Ayaqlarda və Üzdə Şişlik və Ödemin Mümkün Səbəbləri
1. Dehidratasiya və Yüksək Maye Qəbulu
Dehidratasiya bədəndə maye balansını pozaraq, bədənin toxumalarda maye saxlamağa çalışmasına səbəb ola bilər, bu da şişlik və ödemə yol açır.
Çoxlu su içmək və ya elektrolit balansının pozulması da bədənin müəyyən bölgələrində mayenin yığılmasına səbəb ola bilər.
2. Yüksək Duz Qəbulu
Həddindən artıq duz qəbulu bədəndə maye tutulmasına səbəb ola bilər. Bədən artıq duzu çıxarmağa çalışdıqca toxumalarda maye yığılmasına gətirib çıxarır, bu da əllərdə, ayaqlarda və üzdə şişlik yarada bilər.
3. Hamiləlik
Hamiləlik zamanı bədəndəki maye miqdarı artır və bu da əllərdə, ayaqlarda və üz nahiyəsində ödem yaranmasına səbəb ola bilər. Hamiləlik zamanı xüsusilə ayaqlarda və ayaq biləklərində şişlik daha çox müşahidə edilir.
4. Ayaq Üstə və ya Oturaraq Uzun Müddət Eyni Vəziyyətdə Qalmaq
Uzun müddət ayaq üstə qalmaq və ya oturmaq (məsələn, uzun məsafəli səyahətlərdə) qan və mayenin aşağı ətraflarda toplanmasına və ayaqlarda şişlik yaranmasına səbəb ola bilər.
5. Ürək-Damar Xəstəlikləri
Ürək çatışmazlığı və ya digər ürək-damar problemləri, ürəyin qanı səmərəli şəkildə pompalaya bilməməsinə və qan axınının zəifləməsinə səbəb olur. Bu, xüsusilə ayaqlarda və ayaq biləklərində maye yığılması ilə nəticələnir.
Damar tıxanmaları və ya varikoz damarlar da qan dövranının düzgün işləməməsi nəticəsində ödemə səbəb ola bilər.
6. Böyrək Xəstəlikləri
Böyrəklər bədəndə artıq maye və tullantıları süzən əsas orqanlardır. Böyrəklərin düzgün işləmədiyi hallarda (böyrək çatışmazlığı, nefrotik sindrom), bədəndə artıq maye yığıla bilər və bu, şişkinliyə səbəb ola bilər. Böyrək xəstəlikləri zamanı xüsusilə ayaqlarda və üzdə ödem yaranır.
7. Qaraciyər Xəstəlikləri
Qaraciyər xəstəlikləri (məsələn, sirroz) bədəndə zülal səviyyəsinin düşməsinə və qan dövranının pozulmasına səbəb ola bilər. Bu da bədənin müxtəlif bölgələrində, xüsusilə qarında (ascites), ayaqlarda və üzdə şişkinliyə yol aça bilər.
8. Limfa Dövranının Pozulması (Limfedema)
Limfa sistemində tıxanmalar və ya zədələnmələr bədənin limfa mayesini düzgün şəkildə bədəndən çıxara bilməməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, xüsusilə əməliyyat və ya radiasiya terapiyası keçirmiş insanlarda, əllərdə, ayaqlarda və üzdə şişkinlik və ödemə səbəb ola bilər.
9. Tirod Xəstəlikləri (Miksödem)
Hipotiroidizm (qalxanabənzər vəzin kifayət qədər hormon istehsal etməməsi) bədəndə şişkinliyə, xüsusilə üzdə və göz ətrafında şişliklərə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət miksödem adlanır və qalxanvari vəzi hormonlarının çatışmazlığı ilə əlaqədardır.
10. Dərmanların Yan Təsirləri
Bəzi dərmanlar (məsələn, steroidlər, bəzi yüksək təzyiq dərmanları, antidepressantlar və qeyri-steroid antiinflamatuar dərmanlar) bədəndə maye yığılmasına və ödemə səbəb ola bilər.
11. Allergik Reaksiyalar
Allergik reaksiyalar (məsələn, qida, dərman və ya həşərat sancmalarına qarşı) bədəndə histaminin sərbəst buraxılmasına səbəb olur, bu da toxumalarda şişkinlik və ödemə yol açır. Allergik reaksiyalar zamanı tez-tez üz və göz ətrafında şişkinlik baş verir.
Əllərdə, Ayaqlarda və Üzdə Şişlik və Ödemin Simptomları
Görünən şişlik və ya şişmiş sahələr (məsələn, ayaqlar, əllər, üz)
Dərinin gərgin və parlaq görünməsi
Şişkin olan bölgədə basıldıqda dərinin yavaş-yavaş geri qayıtması (çuxur əmələ gəlməsi, bu vəziyyətə "pitting ödem" deyilir)
Ayaqqabıların və ya üzüklərin dar gəlməsi
Şişkin bölgədə narahatlıq və ağırlıq hissi
Xüsusilə ayaqlarda uzun müddət oturarkən və ya ayaq üstə qalarkən ağrı
Əllərdə, Ayaqlarda və Üzdə Şişlik və Ödemin Diaqnostikası
Ödemin səbəbini müəyyən etmək üçün həkim bir sıra testlər və müayinələr təyin edə bilər:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə:
Həkim sizin tibbi tarixiniz, son dəyişikliklər və şişkinliyin nə zaman başladığı haqqında suallar verəcək. Fiziki müayinə zamanı şişkin bölgələri qiymətləndirəcək.
Sidik və Qan Testləri:
Böyrək və qaraciyər funksiyasını yoxlamaq üçün qan və sidik testləri aparıla bilər. Anemiya və zülal səviyyələrini qiymətləndirmək üçün tam qan analizi təyin edilə bilər.
Elektrolit və Zülal Testləri:
Elektrolit və zülal səviyyələrini yoxlamaq üçün qan testləri təyin oluna bilər. Bu testlər maye balansını və ödemin mümkün səbəbini müəyyən etməyə kömək edir.
Ultrasəs və ya CT Müayinəsi:
Ultrasəs və ya kompüter tomoqrafiyası (CT) ödemin olduğu bölgələrdəki toxumaları, damarları və orqanları qiymətləndirmək üçün istifadə edilə bilər.
EKQ və ya Ürək Testləri:
Ürək-damar xəstəliklərindən şübhələnildikdə, elektrokardioqram (EKQ) və ya ürəyin funksiyasını yoxlamaq üçün digər testlər aparıla bilər.
Əllərdə, Ayaqlarda və Üzdə Şişlik və Ödemin Müalicəsi
Ödemin müalicəsi səbəbdən asılı olaraq dəyişir:
1. Duz və Maye Qəbulu Məhdudiyyəti
Həddindən artıq duz qəbulu ödemin artmasına səbəb ola bilər. Aşağı duzlu pəhriz və gündəlik maye qəbulu məhdudiyyəti bədəndə maye yığılmasının qarşısını almağa kömək edə bilər.
2. Diuretiklər (Sidikqovucu Dərmanlar)
Ödemin müalicəsində bəzən diuretiklər (sidikqovucular) təyin edilir. Bu dərmanlar bədəndən artıq mayenin çıxarılmasına kömək edir, lakin həkim nəzarətində istifadə olunmalıdır.
3. Böyrək və Ürək Problemlərinin Müalicəsi
Böyrək və ya ürək problemləri səbəbindən yaranan ödemin müalicəsi üçün bu xəstəliklərin düzgün idarə olunması vacibdir. Böyrək xəstəlikləri zamanı qan təzyiqinin idarə olunması və böyrəklərin qorunması üçün dərmanlar təyin oluna bilər.
Ürək çatışmazlığı səbəbindən ödem yaranırsa, ürək-damar funksiyalarını yaxşılaşdırmaq üçün müalicə aparılmalıdır.
4. Qaraciyər Xəstəliklərinin Müalicəsi
Qaraciyər problemlərindən qaynaqlanan ödemlərdə qaraciyər funksiyasını dəstəkləmək və zülal səviyyələrini normallaşdırmaq üçün dərman müalicəsi tətbiq edilə bilər.
5. Allergik Reaksiyaların Müalicəsi
Allergik reaksiyalardan qaynaqlanan şişkinliklərdə antihistamin dərmanları və ya daha ağır hallarda kortikosteroidlər təyin edilə bilər.
6. Fiziki Fəaliyyət və Ayaqların Yuxarı Qaldırılması
Uzun müddət oturduqda və ya ayaq üstə qalanda ayaqları yuxarı qaldırmaq və fiziki hərəkətlilik qan dövranını yaxşılaşdırır və ödemin azalmasına kömək edir.
Nəticə
Əllərdə, ayaqlarda və üzdə şişlik və ödem müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər. Ödem bəzən müvəqqəti və zərərsiz ola bilsə də, bəzi hallarda ciddi xəstəliklərin əlaməti ola bilər. Ödem uzun müddət davam edərsə və ya digər narahatedici simptomlarla müşayiət olunarsa, mütləq tibbi yardıma müraciət etmək vacibdir.
