Mədəaltı Vəzinin Ekzokrin Funksiyaları
Ekzokrin funksiyalar mədəaltı vəzin həzm sistemindəki roluna aiddir. Bu funksiyalar aşağıdakılardır:
Həzm Fermentlərinin İstehsalı və İfrazı:Pankreasın ekzokrin hüceyrələri (asinar hüceyrələr) həzm prosesində vacib olan bir sıra fermentlər istehsal edir və onları onikibarmaq bağırsağa (duodenuma) ifraz edir. Bu fermentlər qidaların (xüsusən yağlar, zülallar və karbohidratlar) parçalara ayrılmasına və onların bədəndə mənimsənilməsinə kömək edir. Əsas fermentlər:
Amilaz: Karbohidratları (məsələn, nişasta) sadə şəkərlərə (məsələn, maltaza) qədər parçalayır.
Lipaz: Yağları yağ turşuları və qliserinə qədər parçalayır.
Tripsin və Kimotripsin: Zülalları daha kiçik peptidlərə və aminturşulara qədər parçalayır.
Sodyum Bikarbonatın İfrazı:
Pankreas, həmçinin sodyum bikarbonat kimi maddələr ifraz edir ki, bu da mədə turşusunu neytrallaşdıraraq onikibarmaq bağırsaqdakı pH səviyyəsini tənzimləyir. Bu, mədə şirəsinin asidik təsirini azaldaraq bağırsaqda fermentlərin aktivliyini təmin edir.
Mədəaltı Vəzinin Endokrin Funksiyaları
Endokrin funksiyalar mədəaltı vəzin hormon istehsalı və onların qana ifraz olunması ilə əlaqədardır. Bu funksiyalar aşağıdakılardır:
İnsulin İstehsalı:
Pankreasın Langerhans adacıqlarında yerləşən beta hüceyrələri tərəfindən ifraz olunan insulin hormonu qlükozanın (şəkərin) hüceyrələrə daşınmasını təmin edir. İnsulin qan şəkərini azaldır və bədən hüceyrələrinin qlükozadan enerji mənbəyi kimi istifadə etməsinə kömək edir. Qan şəkəri səviyyəsinin tənzimlənməsi, diabetin qarşısının alınmasında vacibdir.
Qlükagon İstehsalı:
Pankreasın Langerhans adacıqlarında yerləşən alfa hüceyrələri tərəfindən ifraz olunan qlükagon hormonu qanda şəkər səviyyəsini artırır. Qlükagon qaraciyərdəki qlikogenin qlükozaya çevrilməsini təşviq edir və lazım olduqda qlükozanın qana ifrazını artırır, bu da xüsusilə aclıq vəziyyətlərində vacibdir.
Somatostatin İstehsalı:
Pankreasın delta hüceyrələri tərəfindən ifraz olunan somatostatin hormonu həzm sistemində müxtəlif prosesləri tənzimləyir. Bu hormon həm insulin, həm də qlükagonun ifrazını inhibə edir və həzm fermentlərinin ifrazını azaldır.
Pankreatik Polipeptid İstehsalı:
PP hüceyrələri pankreatik polipeptid hormonu ifraz edir ki, bu da mədəaltı vəzinin eksokrin və endokrin funksiyalarını tənzimləyir və həzm sisteminə təsir göstərir.
Mədəaltı Vəzinin Tənzimləyici Rol
Mədəaltı vəzi bədənin həm qida həzmini, həm də qan şəkər səviyyəsini tənzimləməkdə əsas rol oynayır. Onun funksiyalarının pozulması ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər:
Pankreatit: Mədəaltı vəzin iltihabı olub, həzm fermentlərinin vaxtından əvvəl aktivləşməsi və pankreasın özünü həzm etməsi ilə nəticələnir.
Diabet: İnsulin ifrazının çatışmazlığı və ya bədənin insulinə qarşı həssaslığının azalması nəticəsində yaranan bir xəstəlikdir.
Pankreas Xərçəngi: Mədəaltı vəzinin hüceyrələrində şişlərin yaranması və yayılması.
Pankreas Enzim Çatışmazlığı: Pankreas fermentlərinin çatışmazlığı səbəbindən qidaların həzmində və mənimsənilməsində problemlər.
Nəticə
Mədəaltı vəzi bədənin düzgün işləməsi üçün çox vacib olan iki əsas funksiya yerinə yetirir: həzm sistemində qida maddələrinin parçalanmasını təmin edən fermentləri istehsal edir və qan şəkərini tənzimləyən hormonları ifraz edir. Bu funksiyaların hər hansı birinin pozulması ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Mədəaltı vəzinin sağlamlığını qorumaq üçün düzgün qidalanma, siqaret və alkoqol istifadəsindən çəkinmək və müntəzəm tibbi müayinələrdən keçmək tövsiyə olunur.
