1. Meningitin Növləri
Meningit infeksiyanın törədicisinə görə fərqli növlərə bölünür:
🔹 1. Bakterial Meningit (Meningokok İnfeksiyası)
✔ Ən təhlükəli formasıdır və sürətlə irəliləyə bilər.
✔ Meningokok (Neisseria meningitidis), Pnevmokok (Streptococcus pneumoniae) və Hemofilus influenza tip B bakteriyaları səbəb ola bilər.
✔ Ağır hallarda sepsis və orqan çatışmazlığı yarada bilər.
📌 Bakterial meningit təcili tibbi müdaxilə tələb edir.
🔹 2. Viral Meningit
✔ Daha yüngül keçir və adətən spesifik müalicə tələb etmir.
✔ Enteroviruslar, herpes virusları və parotit virusu səbəb ola bilər.
📌 Virus mənşəli meningit adətən öz-özünə sağalır, lakin ağır hallarda müalicə lazım ola bilər.
🔹 3. Göbələk və Parazitar Meningit
✔ İmmun sistemi zəif olan insanlarda (HİV/AIDS, xərçəng xəstələri) rast gəlinir.
✔ Kriptokokk və kandidiya tipli göbələklər səbəb ola bilər.
📌 Bu növ nadir görülür, lakin ağır immun çatışmazlığı olan insanlarda ölümlə nəticələnə bilər.
2. Meningitin Əsas Yoluxma Yolları
📌 Meningokok infeksiyası insandan-insana hava-damcı yolu ilə keçir.
✅ Öskürmə və asqırma yolu ilə yoluxma
✅ Təmas yolu (tüpürcək, öpüşmə, yaxın fiziki kontakt)
✅ Çirklənmiş su və qida (bəzi viruslar üçün)
📌 İnsanların sıx olduğu yerlərdə (yataqxana, məktəblər, hərbi hissələr) yoluxma riski daha yüksəkdir.
3. Meningitin Əsas Simptomları
📌 Bakterial meningitin simptomları çox sürətlə inkişaf edə bilər (bəzən bir neçə saat ərzində).
🩸 Ümumi Simptomlar:
✅ Yüksək hərarət (38-40°C)
✅ Şiddətli baş ağrısı
✅ Boyun tutulması və hərəkət məhdudiyyəti
✅ İşığa həssaslıq (fotofobiya)
✅ Ürəkbulanma və qusma
✅ Şüur bulanıqlığı, huşun itməsi
✅ Qıcolmalar (ağır hallarda)
🩸 Meningokok Sepsisi Əlamətləri:
✅ Bədən boyunca qırmızı və ya bənövşəyi səpkilər (petexiyalar)
✅ Tənəffüs çətinliyi
✅ Əllər və ayaqların soyuq olması, təzyiqin düşməsi
✅ Orqan çatışmazlığı (ağır hallarda)
📌 Səpkilər kiçik qırmızı ləkələr şəklində başlayıb sonradan bənövşəyi, göyümtül dəri lezyonlarına çevrilə bilər.
4. Meningitin Diaqnozu Necə Qoyulur?
📌 Meningitin diaqnozu üçün tibbi müayinə və laborator analizlər tələb olunur.
✅ Lomber punksiya (beyin-omurilik mayesinin analizi) – Xəstəliyin bakterial, viral və ya digər səbəblərdən olub-olmadığını göstərir.
✅ Qan testləri (hemokultura, CRP, qan qazları) – İnfeksiya və iltihabın dərəcəsini müəyyənləşdirir.
✅ MRT və ya CT müayinəsi – Beyində şiş və ya iltihab olub-olmadığını yoxlamaq üçün.
✅ Nazofarengeal yaxma testi – Meningokok bakteriyasını aşkar etmək üçün burun-udlaq nümunəsi götürülə bilər.
📌 Bakterial meningitdən şübhələnildikdə, diaqnoz gecikdirilmədən müalicəyə başlanılmalıdır.
5. Meningitin Müalicəsi
📌 Müalicə meningitin səbəbindən asılı olaraq dəyişir.
🔹 1. Bakterial Meningitin Müalicəsi (Təcili Tibbi Yardım)
✔ Xəstə təcili xəstəxanaya yerləşdirilməlidir.
✔ Güclü damar daxili antibiotiklər (seftriakson, sefotaksim, vankomisin) tətbiq edilir.
✔ Steroidlər (deksametazon) iltihabı azaltmaq üçün istifadə edilə bilər.
✔ Tənəffüs dəstəyi və infuziya müalicəsi aparılır.
📌 Bakterial meningit çox təhlükəlidir, vaxtında müalicə olunmazsa ölümcül ola bilər.
🔹 2. Viral Meningitin Müalicəsi
✔ Yüngül hallarda yataq rejimi və ağrıkəsici dərmanlarla müalicə olunur.
✔ Herpes virusu səbəbindən yaranmışsa, antiviral dərmanlar (asiklovir) təyin edilir.
📌 Viral meningitlər adətən öz-özünə sağalır, lakin ağır hallarda xəstəxana nəzarəti lazım ola bilər.
🔹 3. Göbələk və Parazitar Meningitin Müalicəsi
✔ Göbələk infeksiyası üçün antifungal dərmanlar (amfoterisin B) tətbiq edilir.
✔ Parazitar meningitlər nadir görülür və spesifik antiparazitar müalicə tələb edir.
📌 Bu meningit növləri əsasən immun sistemi zəif olan insanlarda inkişaf edir.
6. Meningitdən Necə Qorunmaq Olar?
📌 Meningitdən qorunma yolları əsasən peyvənd və gigiyena tədbirlərini əhatə edir.
✅ 1. Meningitə Qarşı Peyvəndlər
✔ Meningokok peyvəndi (MenACWY və ya MenB) – Meningokok infeksiyasına qarşı qoruyur.
✔ Pnevmokok peyvəndi – Streptococcus pneumoniae səbəb olduğu meningiti azaldır.
✔ Hemofilus influenza tip B (Hib) peyvəndi – Körpələrdə ağır meningit riskini azaldır.
📌 Peyvəndlər xüsusilə uşaqlar, tələbələr və hərbi hissələrdə olan şəxslər üçün vacibdir.
✅ 2. Gigiyena və Yoluxmadan Qorunma
✔ Əlləri mütəmadi yumaq
✔ Öskürərkən və asqırarkən ağız-burnu bağlamaq
✔ Şəxsi əşyaların (diş fırçası, stəkan) paylaşılmaması
✔ Yoluxmuş şəxslərlə təmasdan qaçmaq
📌 Xüsusilə qapalı mühitlərdə gigiyena qaydalarına riayət etmək çox vacibdir.
7. Nəticə: Meningit Həyati Təhlükəli Ola Bilər!
✨ Meningit sürətlə inkişaf edə bilən və vaxtında müalicə olunmazsa ölümcül ola bilən bir xəstəlikdir.
🔹 Bakterial meningitdə təcili tibbi yardım həyati əhəmiyyət daşıyır.
🔹 Viral meningit adətən yüngül keçir, lakin ciddi hallarda hospitalizasiya tələb edə bilər.
🔹 Meningitdən qorunmaq üçün peyvəndlər və gigiyena qaydalarına əməl etmək vacibdir.
💙 Erkən diaqnoz və düzgün müalicə meningitdən xilas olmaq üçün əsas faktordur! 😊
