Qısa Boyun Səbəbləri
Qısa boyun bir çox səbəbi ola bilər və bunlar arasında ən yaygın olanları:
Genetik Faktorlar:
Ailədəki genetik xüsusiyyətlər boy uzunluğunu müəyyən edən əsas faktorlardan biridir. Əgər valideynlərdən biri və ya hər ikisi qısa boyludursa, uşağın da qısa boylu olma ehtimalı yüksəkdir.
Hormonal Səbəblər:
Böyümə Hormonu Yetərsizliyi: Hipofiz vəzin böyümə hormonu (GH) istehsal etməməsi və ya kifayət qədər olmaması, uşaqlarda boy qısalığına səbəb ola bilər.
Hipotiroidizm: Tiroid hormonlarının yetərsizliyi də böyümənin ləngiməsinə səbəb ola bilər.
Cinsi Hormonların Yetərsizliyi: Estrogen və testosteron kimi hormonların yetərsizliyi cinsi yetkinliklə birlikdə boy uzanmasına təsir edə bilər.
Qidalanma və Sağlamlıq Problemləri:
Zəif qidalanma və ya bəzi xroniki xəstəliklər (məsələn, çölyak xəstəliyi, böyrək xəstəlikləri) uşaqların böyüməsinə mane ola bilər.
Genetik və İrsi Sindromlar:
Turner Sindromu: Qızlarda rast gəlinən və boy qısalığına səbəb olan bir genetik xəstəlikdir.
Noonan Sindromu, Down Sindromu, Prader-Willi Sindromu: Müxtəlif genetik sindromlar da boy qısalığı ilə nəticələnə bilər.
İntrauterin İnkişafın Ləngiməsi (İUGR):
Ana bətnində zəif qidalanma və ya digər səbəblər nəticəsində normaldan aşağı doğum çəkisi və boyu ilə doğulan uşaqlarda boy qısalığı inkişaf edə bilər.
Qısa Boy Müalicəsi
Qısa boyun müalicəsi, onun səbəbinə bağlı olaraq fərqli yanaşmalar tələb edir. Burada ən yaygın müalicə üsulları və yanaşmalar verilmişdir:
Böyümə Hormonu (GH) Müalicəsi:
Kimlər Üçün Uyğundur: Böyümə hormonu yetərsizliyi olan uşaqlar və böyüklər üçün təsirli bir müalicədir. Turner sindromu, Prader-Willi sindromu və ya xroniki böyrək xəstəliyi olan uşaqlarda da istifadə edilə bilər.
Müalicə Prosesi: Böyümə hormonu enjeksiyonları həkim nəzarəti altında gündəlik və ya həftəlik olaraq edilir. Müalicə illər boyu davam edə bilər və erkən yaşda başlandıqda daha təsirli olur.
Yan Təsirlər: Baş ağrısı, oynaq ağrısı, şişkinlik və nadir hallarda insulin müqaviməti kimi yan təsirləri ola bilər.
Tiroid Hormonları:
Kimlər Üçün Uyğundur: Hipotiroidizmi olan və tiroid hormonlarının çatışmazlığı səbəbindən boyu qısa olan uşaqlar üçün istifadə olunur.
Müalicə Prosesi: Tiroid hormonları (levotiroksin kimi) tabletlər şəklində verilir və doza xəstənin yaşına, çəkisinə və qan analizlərinə əsasən tənzimlənir.
Yan Təsirlər: Müvafiq dozada istifadə edildikdə çox nadir yan təsirləri olur.
Pubertal Gecikmələrin Hormonal Müalicəsi:
Kimlər Üçün Uyğundur: Pubertal inkişafı gecikən uşaqlar və ya cinsi hormon çatışmazlığı olan şəxslər üçün.
Müalicə Prosesi: Estrogen və ya testosteron hormonları enjeksiyon və ya tablet formasında verilir. Pubertal inkişafı stimullaşdıraraq boy uzanmasını artırmağa kömək edir.
Yan Təsirlər: Hormon müalicəsinin yan təsirləri və monitorinq ehtiyacı mövcuddur.
Qidalanma və Sağlam Yaşam Tərzi:
Uşaqlarda və yeniyetmələrdə boy uzanmasına təsir edən ən önəmli faktorlardan biri balanslı qidalanmadır. Zülal, kalsium, D vitamini, sink və digər vacib mineralların kifayət qədər alınması vacibdir.
Fiziki aktivlik, xüsusən də atlama, uzanma və gimnastika məşqləri, sümüklərin və əzələlərin böyüməsinə kömək edə bilər.
Genetik və İrsi Sindromların Müalicəsi:
Genetik sindromlara bağlı boy qısalığı üçün fərdi müalicə yanaşmaları tələb olunur. Məsələn, Turner sindromu olan qızlarda estrogen terapiyası və böyümə hormonu müalicəsi birgə istifadə edilə bilər.
Cərrahi Müdaxilə (Uzunluq Artırma Cərrahiyyəsi):
Bu, yalnız ağır hallarda və başqa müalicələrin təsir etmədiyi vəziyyətlərdə nəzərdən keçirilir. Bu prosedurda sümüklərin uzadılması üçün cərrahi implantlar və ya eksternal fiksatorlar istifadə olunur.
Risklər: Bu prosedur çox invazivdir və infeksiya, sinir zədələnməsi və digər ağırlaşmalar riski daşıyır. Bərpa müddəti də uzun ola bilər.
Qısa Boy Müalicəsində Mühüm Nöqtələr
Erkən Diaqnoz: Boy qısalığının səbəbi nə qədər erkən aşkar edilərsə, müalicə şansı və nəticələri bir o qədər yaxşı olur. Valideynlər uşaqlarının böyüməsini mütəmadi olaraq izləməlidir.
Fərdi Yanaşma: Hər xəstənin vəziyyəti fərqlidir və müalicə fərdiləşdirilməlidir. Həkimlə məsləhətləşmə və müvafiq testlər aparmaq vacibdir.
Psixoloji Dəstək: Qısa boy uşaqlar və yeniyetmələrdə psixoloji və emosional təsirlərə səbəb ola bilər. Psixoloji dəstək, sosial fəaliyyətlər və özünə inamın artırılması vacibdir.
