Mis Zəhərlənməsinin Səbəbləri
Qida və su mənbələri:
Çox miqdarda mis ehtiva edən qida və içkilərin istehlakı.
Misin sızdığı su borularından içməli su qəbul etmək.
Genetik xəstəliklər:
Vilson xəstəliyi: Qaraciyərin misin təmizlənməsindəki pozulması.
Misin sənaye istifadəsi:
Misə tez-tez məruz qalma (zavod və sənaye işçilərində).
Qeyri-düzgün pəhriz əlavələri:
Mis tərkibli qida əlavələrinin həddindən artıq istifadəsi.
Mis Zəhərlənməsinin Əlamətləri
Mis zəhərlənməsi kəskin və ya xroniki ola bilər. Əlamətlər qəbul miqdarına və təsir müddətinə görə dəyişir.
1. Kəskin Mis Zəhərlənməsi:
Ani və çox miqdarda mis qəbulundan sonra baş verir.
Əsas əlamətlər:
Ürəkbulanma və qusma (tez-tez yaşıl və ya mavi rəngli qusma).
Qarında şiddətli ağrı.
Diareya (tez-tez qansız və ya qanlı).
Susuzluq və zəiflik.
Başgicəllənmə və ya huşunu itirmə.
2. Xroniki Mis Zəhərlənməsi:
Uzun müddət az miqdarda mis qəbulunun nəticəsidir.
Əsas əlamətlər:
Ümumi zəiflik və yorğunluq.
Qaraciyər zədələnməsi (sarılıq, qarında şişkinlik).
Mərkəzi sinir sistemi pozuntuları (depressiya, əsəbilik, yaddaş problemləri).
Qan azlığı (anemiya): Qırmızı qan hüceyrələrinin parçalanması ilə əlaqəli.
Böyrək funksiyasının pozulması (sidikdə qan və ya protein).
Tırnaqlarda, saçlarda və dəri rəngində dəyişiklik.
Vilson Xəstəliyi və Mis Zəhərlənməsi
Vilson xəstəliyi qaraciyərdə mis yığılması ilə xarakterizə olunur.
Əlamətlər:
Qaraciyər və böyrək problemləri.
Sinir sistemi pozuntuları (tremorlar, hərəkət problemləri).
Gözlərdə Kayser-Fleyşer halqası (kornea ətrafında qəhvəyi-yaşıl rəngli halqa).
Mis Zəhərlənməsinin Diaqnozu
Qan testi:
Qanda misin və seruloplazmin (mis daşıyan protein) səviyyəsinin yoxlanması.
Sidik analizi:
Sidikdə yüksək mis səviyyəsi.
Qaraciyər funksiyası testləri:
Qaraciyər fermentlərinin yüksəkliyi.
Görüntüləmə üsulları:
Qaraciyərdə zədələnmə olub-olmadığını yoxlamaq üçün ultrasəs və ya MRT.
Göz müayinəsi:
Kayser-Fleyşer halqasının yoxlanması (Vilson xəstəliyi üçün).
Mis Zəhərlənməsinin Müalicəsi
1. Kəskin Mis Zəhərlənməsi:
Mədə yuyulması: Zəhərlənmənin erkən mərhələlərində istifadə edilir.
Aktiv kömür: Misin bağırsaqdan sorulmasını azaldır.
Simptomatik müalicə: Maye və elektrolit balansını bərpa etmək üçün.
2. Xroniki Mis Zəhərlənməsi:
Kelaçı terapiya:
Penisilamin və ya trientin: Bədəndəki artıq misin bağlanaraq sidiklə xaric olunmasını təmin edir.
Sink əlavələri:
Sink misin bağırsaqdan sorulmasını azaldır.
Diyet nəzarəti:
Misin yüksək olduğu qidaların məhdudlaşdırılması (dəniz məhsulları, qaraciyər, kakao, fındıq).
Qaraciyər transplantasiyası: Ağır qaraciyər zədələnməsində.
Mis Zəhərlənməsinin Qarşısını Alma Yolları
Təmiz su mənbələrindən istifadə:
Su borularının mis sızdırmadığından əmin olun.
Misin sənaye istifadəsinə nəzarət:
İşçilərin qoruyucu geyimlərdən istifadə etməsi.
Qida əlavələrinin düzgün istifadəsi:
Mis ehtiva edən qida əlavələrini həkim nəzarəti olmadan qəbul etməyin.
Diyetə diqqət:
Mis tərkibi yüksək qidaları həddindən artıq istehlak etməyin.
Nəticə
Mis zəhərlənməsi ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər, lakin erkən diaqnoz və müalicə ilə vəziyyət nəzarət altına alınır. Əlamətlər müşahidə olunarsa və ya mis mənbələri ilə tez-tez təmasda olduğunuzu düşünürsünüzsə, dərhal tibbi yardım axtarın. Profilaktik tədbirlərə riayət etməklə zəhərlənmə riskini minimuma endirə bilərsiniz.
