OKB-nin Əlamətləri:
OKB, obsesyonlar və kompulsiyalar arasında qarşılıqlı əlaqə ilə inkişaf edir:
Obsesyonlar (Təkrarlanan Düşüncələr):
Obsesyonlar, şəxsin irəliləmək istəmədiyi, lakin düşüncələrini idarə edə bilmədiyi narahat edici və ya qeyri-kontrollü düşüncələrdir. Bu düşüncələr adətən qorxu və ya narahatlıq hissi yaradır.
Məsələn, bir insan gələcəkdə baş verə biləcək bir təhlükəyə qarşı düşüncələrdən narahat olur və ya kirli bir şeyə toxunmuş və ya görünməyən bir xəstəlik yaymış olma qorxusuyla qarşılaşır.
Obsesyonlar təkrarlanan və dayanılmaz düşüncələrdir. Bu düşüncələr çox vaxt irrasyonaldır və şəxsin özünü güvənli və ya rahat hiss etməsinə mane olur.
Kompulsiyalar (Təkrarlanan Hərəkətlər və Davranışlar):
Kompulsiyalar, obsesyonlara qarşı olaraq görülən təkrarlanan davranışlar və ya zehni fəaliyyətlərdir. Şəxs bu davranışları, obsesyonların yaratdığı narahatlıq və qorxuları yüngülləşdirmək üçün yerinə yetirir.
Məsələn, əgər bir insan kirli bir şeyə toxunma qorxusu ilə qarşılaşırsa, o, təkrarlanan şəkildə əllərini yumaq və ya təkrarlanan təmizləmə hərəkətləri etmək məcburiyyətində qala bilər.
Kompulsiyalar, obsesyonları dayandırmaq və ya təhlükəsizliyi təmin etmək üçün görülən davranışlardır, amma bu hərəkətlər çox vaxt irrasyonaldır və ya faydasızdır.
OKB-nin Səbəbləri:
OKB-nin yaranmasında bir neçə amil rol oynaya bilər:
Genetik Faktorlar:
OKB-nin inkişafında genetik meyllər mühüm rol oynaya bilər. Araşdırmalar, OKB-nin ailə üzvləri arasında daha çox yayılmağa meylli olduğunu göstərir. Yəni, əgər bir yaxınınızda OKB varsa, sizdə bu xəstəliyin yaranma ehtimalı daha yüksək ola bilər.
Beyin Kimyası:
Beyindəki bəzi kimyəvi maddələrin (nevrotransmitterlər) disbalansı OKB ilə əlaqəli ola bilər. Məsələn, serotonin və dopamin kimi maddələrin qeyri-bərabərliyi, bu xəstəliyin yaranmasına təsir göstərə bilər.
Ətraf Mühit və Həyat Təcrübələri:
Stresli həyat təcrübələri, travmalar və ya böhran dövrləri OKB-nin başlanmasına və ya simptomlarının şiddətlənməsinə səbəb ola bilər. Uşaqlıqda yaşanan zorakılıq və ya kontrolsuz mühitlər də OKB-yə yol aça bilər.
Psixoloji Amillər:
Mükəmməlçilik və ya yüksək qorxu hissi olan insanlar daha çox OKB-yə meylli ola bilərlər. Belə insanlar tam və mükəmməl olmaq istəyirlər və bu, təkrarlanan davranışlara və düşüncələrə səbəb olur.
OKB-nin Təqdimatları:
OKB-nin simptomları fərqli insanlar arasında dəyişə bilər, amma bəzən aşağıdakı hallarda özünü göstərir:
İrreal təhlükələr və ya qorxulara qarşı narahatlıq:
İnsanlar irrasyonaldır və böyük narahatlıq duyurlar, məsələn, onları xəstəliklərin yayılmasından qorunmaq və ya bir şeyin yaxşı və ya düzgün olmadığından əmin olmaq üçün təkrarlanan hərəkətlər edirlər.
Sosial əlaqələrdə çətinliklər:
OKB-lə yaşayan insanlar sosial əlaqələrdə çətinlik çəkə bilərlər, çünki kompulsiv davranışlar və obsesyonlar gündəlik həyatlarına maneə ola bilər.
İş və gündəlik fəaliyyətlərdə əngəllər:
OKB, şəxsin işini yerinə yetirməsini və ya gündəlik fəaliyyətlərə qatılmasını çətinləşdirə bilər. Təkrarlanan hərəkətlər və ya obsesyonlarla əlaqədar çox vaxt vaxt itkisi yaranır.
Qeyri-kontrollu düşüncələr:
Təkrarlanan düşüncələr, məsələn, ağır təhlükə barədə narahatlıq, bir insanın rahatlıq hissini tamamilə poza bilər.
OKB-nin Müalicəsi:
OKB müalicəsi çox vaxt psixoterapiya və dərman müalicəsi kombinasiya ilə həyata keçirilir:
Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT):
Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT), OKB-nin müalicəsində ən təsirli üsullardan biridir. Bu terapiya, insanların negativ düşüncə və davranışlarını dəyişdirməyə və daha sağlam reaksiyalar inkişaf etdirməyə kömək edir. Eksponensial terapiya (Exposure Therapy) və reaksiya dayandırma (Response Prevention) texnikaları istifadə edilərək, xəstələr öz obsesyonlarına qarşı mübarizə aparmağa və kompulsiyaları azaltmağa öyrədilir.
İlaçlar:
Antidepresanlar və SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) dərmanları, OKB-nin müalicəsində istifadə edilə bilər. Bu dərmanlar, serotonin səviyyələrini tənzimləyərək, obsesyonları və kompulsiyaları azaldır.
Dəstək Qrupları:
Dəstək qrupları, OKB ilə yaşayan insanlara sosial dəstək və təcrübə paylaşımı təqdim edərək müalicəyə kömək edir. İnsanlar bir-birilərinə öz təcrübələrini paylaşaraq, bu vəziyyətlə necə başa çıxdıqlarını öyrənə bilərlər.
Nəticə:
Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB), obsesyonlar və kompulsiyalar ilə özünü göstərən bir psixoloji pozğunluqdur. İnsanların narahatlıq, qorxu və təkrarlanan davranışlar ilə mübarizə apardıqları bu vəziyyət, onların gündəlik həyatını mənfi təsir edə bilər. OKB-nin müalicəsi mümkündür və psixoterapiya və dərman müalicəsi ilə insanların həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq mümkündür. Bu xəstəliyə qarşı erkən müdaxilə və uyğun müalicə üsulları çox vacibdir.
