Obsessiv Kompulsiv Pozuntunun Əlamətləri:
1. Obsesiyalar (Sarışan Düşüncələr):
Obsesiyalar, şəxsin ağlına istəmədən girən, təkrarlanan və narahatlıq yaradan düşüncə, təsəvvür, ya da impulslardır. Bunlar şəxsə qeyri-məqbul və narahatedici gələ bilər. Yayğın obsesiyalar bunlardır:
Çirklənmə qorxusu: Mikroblardan, kirlənməkdən və ya xəstəlikdən qorxmaq.
Zərər vermə qorxusu: Özünə və ya başqalarına zərər verməkdən narahat olmaq.
Təşkil etmə ehtiyacı: Hər şeyin müəyyən bir qaydada və ya simmetrik olmasını istəmək.
Təkrar yoxlama ehtiyacı: Bir işi düzgün etdiyindən əmin olmaq üçün təkrar-təkrar yoxlama (məsələn, qapının bağlı olduğundan, qazın söndürüldüyündən əmin olmaq).
2. Kompulsiyalar (Məcburi Davranışlar):
Kompulsiyalar, obsesiyaların yaratdığı narahatlığı və ya qorxunu azaltmaq üçün təkrarlanan davranışlar və ya zehni hərəkətlərdir. Şəxs bu davranışları etməklə bir müddətlik rahatlıq hissi əldə edir, lakin bu, narahatlığın tamamilə aradan qaldırılmasını təmin etmir. Yayğın kompulsiyalar bunlardır:
Təmizləmə: Çirklənmədən qorxduğuna görə əl yuma, əşyaları təmizləmə və ya dezinfeksiya etmə.
Yoxlama: Bir şeyi təkrar-təkrar yoxlama (məsələn, qapının kilidlənib kilidlənmədiyini, ocağın söndürülüb söndürülmədiyini).
Təşkil etmə: Əşyaların müəyyən bir sırada və ya şəkildə yerləşdirilməsi.
Sayma: Bəzi işləri müəyyən sayda təkrar etmə (məsələn, qapını üç dəfə vurmaq).
Dualar və ya təkrar düşüncələr: Narahatlığa səbəb olan düşüncələri neytrallaşdırmaq üçün zehni olaraq müəyyən sözləri və ya duaları təkrarlamaq.
Obsessiv Kompulsiv Pozuntunun Səbəbləri:
OKP-nin səbəbləri tam olaraq aydın deyil, lakin bir neçə amil bu pozuntuya təsir edə bilər:
Genetik Miras: Ailəsində OKP olan insanların bu pozuntuya sahib olma ehtimalı daha yüksəkdir.
Beyin Kimyası: Serotonin və digər nörotransmitterlərin qeyri-düzgün işləməsi OKP ilə əlaqəli ola bilər.
Psixoloji Travmalar: Keçmişdə yaşanan travmatik hadisələr və ya xroniki stress OKP-nin inkişafında rol oynaya bilər.
Obsessiv Kompulsiv Pozuntunun Müalicəsi:
OKP müalicəsi, şəxsin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa və simptomları idarə etməyə yönəlik müxtəlif yanaşmalarla həyata keçirilir.
1. Psixoterapiya:
Koqnitiv-Davranışçı Terapiya (KDT): OKP-nin müalicəsində ən təsirli terapiya növüdür. KDT, şəxsin obsesiv düşüncələrini tanımasına və bu düşüncələrə verdiyi reaksiyaları dəyişdirməsinə kömək edir. Bu terapiya eyni zamanda, şəxsin kompulsiv davranışlarını tədricən azaltmağı öyrədir.
Ekspozisiya və Cavabın Qarşısını Alma (ECQ): Bu, KDT-nin bir hissəsidir və şəxsi narahatlıq yaradan vəziyyətlərə tədricən məruz qoyaraq, kompulsiv davranışları dayandırmağa yönəlir.
2. Medikamentoz Müalicə:
Selektiv Serotonin Geri Alım İnhibitorları (SSRI-lar): Serotonin səviyyələrini artıraraq OKP simptomlarını azalda bilən antidepresan dərmanlar.
Serotonin-Norepinefrin Geri Alım İnhibitorları (SNRI-lar): Bəzi hallarda SSRI-ların təsirli olmadığı hallarda istifadə edilən dərmanlar.
Antipsikotiklər: Daha ağır hallarda, OKP-ni idarə etmək üçün istifadə edilə bilər.
3. Relaxasiya Texnikaları:
Meditasiya və Dərin Nəfəs Alma Texnikaları: Bu texnikalar şəxsin narahatlığını azaltmağa və ümumi stress səviyyəsini idarə etməyə kömək edə bilər.
4. Dəstək Qrupları:
OKP Dəstək Qrupları: OKP ilə mübarizə aparan digər insanlarla təcrübə paylaşmaq və dəstək almaq faydalı ola bilər.
OKP, uzun müddətli bir vəziyyət ola bilər, lakin doğru müalicə və dəstəklə simptomlar idarə edilə və şəxsin həyat keyfiyyəti artırıla bilər. Bu pozuntudan əziyyət çəkən şəxslərin bir psixoloq və ya psixoterapevtə müraciət etməsi vacibdir.
