Övrə Xəstəliyinin Səbəbləri
Övrə xəstəliyinin səbəbi, immun sistemin müxtəlif amillərə qarşı həddindən artıq reaksiya verməsi nəticəsində dəridə histamin və digər kimyəvi maddələrin sərbəst buraxılmasıdır. Bu kimyəvi maddələr, dəriyə yaxın qan damarlarının genişlənməsinə və dəri altı toxumaların şişməsinə səbəb olur. Aşağıda övrə xəstəliyinin əsas səbəbləri verilmişdir:
Allergenlər:
Qida Allergiyaları: Fıstıq, yumurta, süd, balıq, qabıqlı dəniz məhsulları, soya və buğda kimi qidalar övrəyə səbəb ola bilər.
Dərman Allergiyaları: Antibiotiklər (məsələn, penisilin), qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar (məsələn, aspirin, ibuprofen) və ya qan təzyiqi dərmanları (məsələn, ACE inhibitorları) övrəyə səbəb ola bilər.
Heyvan Tükü və Polen: Xüsusilə atopik xəstəliyi olan insanlarda bu allergenlər övrə reaksiyalarına səbəb ola bilər.
İnsekt Allergiyaları: Arı, qarışqa və digər böcək sancmaları övrə ilə nəticələnə bilər.
İnfeksiyalar:
Bəzi bakterial, viral və ya parazitar infeksiyalar (məsələn, streptokok infeksiyaları, Hepatit B və C, HİV) övrə xəstəliyinə səbəb ola bilər.
Kimyəvi Maddələr və Qıcıqlandırıcılar:
Sabunlar, deterjanlar, boyalar, kosmetik vasitələr və ya bəzi kimyəvi maddələr övrə reaksiyalarını tetikleyebilir.
Fiziki Amillər:
İsti və Soğuk Ürtiker: Həddindən artıq soyuq və ya isti havaya məruz qalmaq övrəyə səbəb ola bilər.
Dermografizm: Dəriyə təzyiq və ya cızılma nəticəsində övrə yaranması.
Solar Ürtiker: Günəş işığına məruz qaldıqda meydana gələn övrə.
Autoimmün Reaksiyalar:
İmmun sistemin bədənin öz hüceyrələrinə qarşı hücum etməsi nəticəsində yaranan övrə. Autoimmün övrə hallarında başqa xəstəliklər (məsələn, Hashimoto tiroiditi, lupus, reaktiv artrit) də müşahidə edilə bilər.
Stress və Psixoloji Faktorlar:
Emosional stress və gərginlik övrənin tetiklenməsinə və ya alovlanmasına səbəb ola bilər.
Övrə Xəstəliyinin Əlamətləri
Övrə xəstəliyinin əlamətləri müxtəlif səbəblərdən və fərdi həssaslığa görə dəyişə bilər. Əsas əlamətlər bunlardır:
Qaşıntılı Qabarıq Ləkələr: Dəridə birdən-birə ortaya çıxan və qısa müddət ərzində yer dəyişən qızartılı, qaşıntılı və qabarıq ləkələr.
Angioödem: Övrə ilə birlikdə dodaqlar, göz qapaqları, dil, boğaz və ətrafların dərialtı toxumalarında şişmə (angioödem) müşahidə edilə bilər.
Qaşıntı: Xüsusilə gecə saatlarında şiddətlənən qaşıntı.
Dəri Dəyişiklikləri: Qabarıqların ölçüsü, forması və görünüşü dəyişə bilər və bəzən bir neçə saat və ya gün ərzində yox ola bilər.
Yanma və Batma Hissi: Bəzi xəstələrdə qabarıq yerlərdə yanma və batma hissi də müşahidə edilə bilər.
Övrə Xəstəliyinin Növləri
Övrə xəstəliyi müxtəlif formalarda meydana gələ bilər və hər bir növün özünəməxsus səbəbləri, simptomları və müalicə yanaşmaları vardır:
Akut Övrə: Simptomlar 6 həftədən qısa müddət ərzində davam edir və əksər hallarda qida allergiyaları, dərman reaksiyaları və ya infeksiyalar səbəbindən yaranır.
Xroniki Övrə: Simptomlar 6 həftədən daha uzun müddət davam edir və tez-tez dəqiq bir səbəb olmadan yaranır. Autoimmün xəstəliklər, hormonal pozğunluqlar və ya digər sistemik xəstəliklərlə əlaqədar ola bilər.
Fiziki Övrə: Dərinin fiziki təsirlərə (məsələn, təzyiq, istilik, soyuq, su, günəş işığı) məruz qalması nəticəsində meydana gəlir.
Övrə Xəstəliyinin Diaqnostikası
Övrə xəstəliyinin diaqnozu əsasən tibbi tarix, fiziki müayinə və bəzən laboratoriya testlərinə əsaslanır:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə:
Həkim, xəstənin simptomlarını, övrənin yaranma tezliyini, alovlanmaya səbəb ola biləcək faktorları və xəstənin tibbi tarixini öyrənir.
Allergiya Testləri:
Dəri Prik Testi: Müxtəlif allergenlərə qarşı həssaslığı təyin etmək üçün dəriyə tətbiq edilir.
Qan Testləri (IgE): Qanda spesifik IgE anticisimlərinin səviyyəsini ölçərək allergiyanın mövcudluğunu göstərə bilər.
Laboratoriya Testləri və Görüntüləmə:
Tam Qan Sayımı (CBC): İltihab markerlərini yoxlamaq üçün.
Autoimmün Panellər: Autoimmün xəstəliklərin olub-olmadığını yoxlamaq üçün.
Biopsiya: Xüsusilə xroniki övrə hallarında övrənin altındakı səbəbləri araşdırmaq üçün dəri biopsiyası tələb oluna bilər.
Övrə Xəstəliyinin Müalicəsi
Övrə xəstəliyinin müalicəsi əsasən səbəbə yönəldilmişdir və simptomların yüngülləşdirilməsi üçün müxtəlif müalicə üsulları tətbiq edilə bilər:
Allergiyadan Qaçınma:
Övrə səbəbinin müəyyən edilməsi halında, həmin allergenlərdən və ya qıcıqlandırıcılardan qaçınmaq vacibdir.
Antihistaminlər:
1-ci Nəsil Antihistaminlər: Difenhidramin, klemastin kimi qısa təsirli antihistaminlər qaşıntını azaltmaq üçün istifadə edilə bilər, lakin sedativ təsirə malikdirlər.
2-ci Nəsil Antihistaminlər: Loratadin, setirizin, feksofenadin kimi daha az yan təsiri olan antihistaminlər xroniki övrə müalicəsində daha çox istifadə olunur.
Kortikosteroidlər:
Şiddətli hallarda və ya angioödemlə müşayiət olunan övrə hallarında qısa müddətli oral və ya topikal kortikosteroidlər istifadə edilə bilər.
Leukotrien Reseptor Antaqonistləri:
Montelukast kimi leukotrien reseptor antaqonistləri antihistaminlərlə birlikdə və ya onlara alternativ olaraq istifadə edilə bilər.
İmmunomodulyatorlar və Bioloji Dərmanlar:
Xroniki və ya refrakter (müalicəyə davamlı) övrə hallarında immunomodulyatorlar (məsələn, omalizumab, siklosporin) istifadə edilə bilər.
Soyuq Kompres və Nəmləndiricilər:
Qaşıntını azaltmaq və dəridə rahatlama təmin etmək üçün soyuq kompres tətbiq etmək və nəmləndirici kremlərdən istifadə etmək faydalıdır.
Epinefrin İnyeksiyası (Adrenalin):
Anafilaksi halında həyati təhlükəni aradan qaldırmaq üçün epinefrin inyeksiyası istifadə edilir.
Övrə Xəstəliyinin Qarşısını Alma Yolları
Allergenlərdən Qaçınmaq: Mümkün olduqca müəyyən edilmiş allergenlərdən və qıcıqlandırıcılardan uzaq durmaq.
Dərmanları Yoxlamaq: Hər hansı bir dərmanın övrə yaratdığı təyin olunarsa, həmin dərmanların istifadəsindən çəkinmək və alternativ dərmanlar haqqında həkimlə məsləhətləşmək.
Stresin İdarə Olunması: Stressin övrə alovlanmalarını tetikleyebileceği üçün, stressi azaltmaq üçün meditasiya, yoga və ya digər rahatlama texnikalarından istifadə etmək.
Yüngül və Pambıq Paltarlar Geyinmək: Dərini qıcıqlandıran geyimlərdən çəkinmək.
Nəticə
Övrə xəstəliyi, müxtəlif səbəblərdən meydana gələ bilən və həyat keyfiyyətini təsir edən qaşıntılı bir dəri xəstəliyidir. Düzgün diaqnoz, müalicə və profilaktik tədbirlər övrənin simptomlarını yüngülləşdirə və xəstəliyin idarə olunmasına kömək edə bilər. Əgər övrə simptomlarınız varsa, bir dermatoloq və ya allerqoloqla məsləhətləşmək vacibdir.
