Pankreatitin Növləri
Kəskin Pankreatit: Birdən-birə başlayan və adətən qısa müddətli olan şiddətli pankreas iltihabıdır. Bu vəziyyət bir neçə gün ərzində düzələ bilər, lakin ağır hallarda həyati təhlükə yarada bilər.
Xroniki Pankreatit: Uzun müddət davam edən, təkrarlanan pankreas iltihabıdır. Bu vəziyyət, pankreas toxumasının daimi zədələnməsi ilə nəticələnir və bu da mədəaltı vəzinin həzm fermentləri və hormonları ifraz etmək qabiliyyətini azaldır.
Pankreatitin Əlamətləri
Pankreatit əlamətləri kəskin və xroniki növlərə görə dəyişə bilər. Ümumi simptomlar bunlardır:
Şiddətli Qarın Ağrısı: Əsasən qarının üst hissəsində, döş sümüyü altında və ya kürəyə yayılan ağrı. Ağrı yeməkdən sonra daha da şiddətlənə bilər.
Bulantı və Qusma: Xüsusilə kəskin pankreatit zamanı tez-tez müşahidə olunur.
İştahsızlıq: Uzun müddət davam edən mədə narahatlığı nəticəsində iştahsızlıq.
Çəki İtirilməsi: Xroniki pankreatit zamanı həzm fermentlərinin azaldığına görə qida maddələrinin sorulması çətinləşir və çəki itkisi baş verir.
Sarılıq: Pankreasın iltihabı nəticəsində öd yollarının tıxanması ilə dəri və gözlərin sararması.
Həzm Problemləri: Xroniki pankreatitdə yağlı və pis qoxulu nəcis (steatorrhea) müşahidə oluna bilər.
Pankreatitin Səbəbləri
Pankreatitin müxtəlif səbəbləri ola bilər. Əsas səbəblər aşağıdakılardır:
Safra Daşları: Safra daşları öd axarından keçərkən tıxanıqlığa səbəb ola bilər və bu, pankreasda iltihaba yol aça bilər.
Alkoqol İstifadəsi: Həddindən artıq alkoqol qəbulu, xüsusilə uzun müddət ərzində, pankreasın iltihabına səbəb ola bilər.
Qəbul Edilən Dərmanlar: Bəzi dərmanlar (antibiotiklər, diuretiklər və ya immunosupressivlər) pankreatitə səbəb ola bilər.
Metabolik Xəstəliklər: Hiperlipidemiya (yüksək qan yağları), hiperkalsemiya (yüksək qan kalsium səviyyəsi) kimi metabolik problemlər də pankreatitə səbəb ola bilər.
Genetik Faktorlar: Kistik fibroz və ya irsi pankreatit kimi genetik xəstəliklər pankreatit riskini artırır.
Mədəaltı Vəzinin Travması və ya Cərrahi Əməliyyatlar: Mədəaltı vəzinin zədələnməsi və ya cərrahi müdaxilələr pankreatitə səbəb ola bilər.
Pankreas Kanalının Tıxanıqlığı: Öd yollarında və ya pankreas kanalında tıxanma pankreatitə səbəb ola bilər.
Pankreatitin Müalicəsi
Pankreatitin müalicəsi səbəbindən və xəstəliyin şiddətinə görə fərqli ola bilər. Əsas müalicə üsulları bunlardır:
Damar Daxili Maye və Elektrolitlər: Kəskin pankreatitdə bədənin susuzlaşmasının və elektrolit balansının düzəldilməsi üçün xəstəxanada damardaxili maye terapiyası tətbiq olunur.
Ağrı Kəsicilər: Pankreatit zamanı qarın ağrısını idarə etmək üçün güclü ağrı kəsicilər təyin edilə bilər.
Qidalanma Dəyişiklikləri: Kəskin pankreatit zamanı mədəaltı vəzini yükləməmək üçün xəstəlik dövründə oral qidalanma məhdudlaşdırıla bilər. Xroniki pankreatitdə yağlı qidaların qəbulunun azaldılması və həzm fermenti əlavələri tövsiyə edilə bilər.
Antibiotiklər: İnfeksiya riskini azaltmaq üçün antibiotiklər təyin edilə bilər.
Safra Daşlarının Aradan Qaldırılması: Əgər pankreatitin səbəbi safra daşlarıdırsa, safra daşlarının cərrahi yolla çıxarılması tələb oluna bilər.
Cərrahi Müdaxilə: Xəstəliyin ağırlaşdığı və ya tıxanıqlıq olduğu hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Alkoqolun Tamamilə Dayandırılması: Xroniki pankreatit alkoqol istifadəsi ilə bağlıdırsa, xəstəyə alkoqolun tamamilə dayandırılması tövsiyə olunur.
Pankreatik Enzim Əlavələri: Xroniki pankreatitdə həzm fermentlərinin çatışmazlığını kompensasiya etmək üçün pankreatik enzim əlavələri təyin edilə bilər.
Pankreatitin Qarşısını Alma Yolları
Alkoqol İstifadəsindən Çəkinin: Alkoqol qəbulu pankreatit üçün əsas risk faktorlarından biridir. Alkoqoldan uzaq durmaq və ya istifadəsini minimuma endirmək pankreatitin qarşısını ala bilər.
Sağlam Qidalanma: Doymuş yağlar və sadə karbohidratlardan uzaq durmaq, meyvə-tərəvəz, tam taxıllar və sağlam yağlarla zəngin bir pəhriz saxlamaq vacibdir.
Safra Daşı Riskini Azaldın: Kifayət qədər su içmək, sağlam çəki saxlamaq və çox yağlı qidalardan uzaq durmaq safra daşlarının yaranmasının qarşısını ala bilər.
Qanda Lipid və Kalsium Səviyyələrinə Nəzarət: Qanda lipid və kalsium səviyyələrini nəzarət altında saxlamaq üçün müntəzəm olaraq tibbi müayinələrdən keçin.
Dərmanları Həkim Nəzarəti Altında İstifadə Edin: Pankreatitə səbəb ola biləcək dərmanların istifadəsi zamanı mütləq həkim nəzarətində olmaq vacibdir.
Siqaret Çəkməmək: Siqaret pankreatitin riskini artırır və ondan uzaq durmaq xəstəliyin qarşısını almağa kömək edə bilər.
Nəticə
Pankreatit həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərə bilən və bəzən həyati təhlükə yarada bilən bir xəstəlikdir. Erkən diaqnoz, düzgün müalicə və profilaktik tədbirlər pankreatitin idarə edilməsində və ağırlaşmaların qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır. Əgər pankreatit əlamətlərini hiss edirsinizsə və ya risk faktorlarınız varsa, mütləq bir həkimə müraciət edin.
