Paranoid Şəxsiyyət Pozğunluğunun Xüsusiyyətləri
Paranoid şəxsiyyət pozğunluğu olan insanlar müəyyən davranış və düşüncə nümunələrinə malikdirlər. Bu simptomlar həyatın müxtəlif sahələrində özünü göstərə bilər:
1. Şübhə və Etimadsızlıq
Başqalarının niyyətlərinin zərərli olduğunu düşünürlər.
İnsanların sözlərinə və ya hərəkətlərinə qarşı həddindən artıq şübhə ilə yanaşırlar.
2. Tənqidə Həssaslıq
Onlar tənqidi çox şəxsi qəbul edir və tez müdafiə vəziyyətinə keçirlər.
Tənqiddən sonra uzun müddət inciklik və ya kin saxlayırlar.
3. Nəticəsiz İddialar
Ətrafdakıların onları aldatmağa, incitməyə və ya manipulyasiya etməyə çalışdığını düşünürlər.
Sadə və ya mənasız hərəkətləri belə şübhə ilə analiz edirlər.
4. Gizliliyinə Həddindən Artıq Diqqət
Öz şəxsi həyatlarını qorumaq üçün çox gizli davranırlar.
İnsanlarla dərin əlaqələr qurmaqda çətinlik çəkirlər, çünki başqalarının niyyətlərinə etibar etmirlər.
5. Qəzəb və Aqressiya
Ətrafdakıları düşmən kimi qəbul etdikləri üçün qəzəb partlayışlarına meyilli olurlar.
Kin saxlamaq və başqalarından intiqam almaq istəkləri ola bilər.
6. Həddindən Artıq Müstəqillik
Başqalarına güvənmədikləri üçün hər şeyi özləri etmək istəyirlər.
Yardım almaqdan və ya təkliflər qəbul etməkdən çəkinirlər.
Paranoid Şəxsiyyət Pozğunluğunun Səbəbləri
1. Genetik və Bioloji Səbəblər
Ailəsində paranoid şəxsiyyət pozğunluğu və ya digər psixi pozğunluqlar olan insanlarda bu problemə meyillilik yüksəkdir.
2. Uşaqlıq Təcrübələri
Uşaqlıqda baş verən travmatik hadisələr (fiziki və ya emosional zorakılıq, rədd edilmə) paranoid davranışların formalaşmasına səbəb ola bilər.
3. Ətraf Mühit
Güvənilməz və ya qorxulu mühitdə böyümək insanın başqalarına qarşı şübhəli və qorxulu yanaşmasına səbəb ola bilər.
4. Beyin Strukturunda Dəyişikliklər
Araşdırmalar göstərir ki, beyindəki müəyyən struktur dəyişiklikləri paranoid davranışlara səbəb ola bilər.
Paranoid Şəxsiyyət Pozğunluğu ilə Digər Xəstəliklər Arasında Fərq
PŞP-nin simptomları bəzi digər psixi pozğunluqlarla qarışdırıla bilər:
Paranoid Şizofreniya: Paranoid şəxsiyyət pozğunluğu olan insanlar şizofreniyadakı kimi hallüsinasiyalar və ya dəliliklər yaşamırlar.
Bipolyar Pozğunluq: PŞP-də emosional epizodlar deyil, daha çox davamlı şübhə və etibarsızlıq hakimdir.
Paranoid Şəxsiyyət Pozğunluğu Nə Qədər Yayğındır?
Paranoid şəxsiyyət pozğunluğu ümumi əhalinin təxminən 2-4%-ində rast gəlinir. Bu pozğunluq qadınlara nisbətən kişilərdə daha çox müşahidə olunur.
Paranoid Şəxsiyyət Pozğunluğu Necə Müalicə Edilir?
PŞP olan şəxslər müalicəyə skeptik yanaşdıqları üçün terapiya mürəkkəb ola bilər. Lakin düzgün yanaşma ilə simptomların idarə olunması və münasibətlərin yaxşılaşdırılması mümkündür.
1. Psixoterapiya
Psixoterapiya, PŞP üçün ən təsirli müalicə üsuludur:
Koqnitiv-Davranışçı Terapiya (CBT):
Mənfi düşüncə tərzlərini dəyişdirməyə kömək edir.
Başqalarına qarşı daha çox güvən yaratmağa fokuslanır.
Fərdi Terapiya:
Şəxsin özünü tanımasına və şübhəli düşüncələrini idarə etməsinə kömək edir.
Sosial Bacarıqlar Təlimi:
İnsanlarla ünsiyyət qurmaq və münasibətləri inkişaf etdirmək üçün istifadə olunur.
2. Dərman Müalicəsi
PŞP üçün dərmanlar birbaşa təyin edilməsə də, bəzi hallarda yanaşı simptomları (məsələn, narahatlıq, depresiya) azaltmaq üçün istifadə oluna bilər:
Antidepresanlar.
Antipsixotiklər.
Narahatlıq əleyhinə dərmanlar.
3. Ailə və Sosial Dəstək
Ailənin və yaxınların dəstəyi şəxs üçün çox əhəmiyyətlidir.
Ətrafdakılar anlayış və səbir göstərərək müalicə prosesini asanlaşdıra bilər.
Valideynlər və Yaxınlar Üçün Məsləhətlər
Şəxsin Hisslərinə Hörmət Edin:
Onların şübhələrini qəbul edin, amma bu düşüncələrin hər zaman reallığı əks etdirmədiyini izah edin.
Münaqişələrdən Qaçının:
Onlarla münasibət zamanı müdafiəçi və ya tənqidçi olmaqdan çəkinin.
Həddindən Artıq Təsdiq Axtarmayın:
Onların şübhələrinə qarşı çıxmaq yerinə, sakit və anlayışlı bir şəkildə danışın.
Həddindən Artıq Təzyiq Göstərməyin:
Müalicə və ya terapiya ilə bağlı təzyiq göstərməyin. Əvəzində yumşaq şəkildə istiqamət verin.
Dəstəkçi Olun:
Onları başa düşməyə çalışın və çətin anlarında onların yanında olun.
Paranoid Şəxsiyyət Pozğunluğu ilə Həyat
PŞP olan insanlar üçün münasibətlər qurmaq və sosial mühitdə işləmək çətin ola bilər. Lakin düzgün dəstək, müalicə və ətraf mühit onların həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər.
