İltihabi Poliplər: Ümumiyyətlə iltihablı bağırsaq xəstəlikləri (məsələn, xoralı kolit) olan insanlarda rast gəlinir. Xərçəng riski azdır, lakin bu xəstəliyin özü xərçəng riski yarada bilər.
Uşaqlıq (Endometrial) Polipləri
Uşaqlığın daxili təbəqəsi (endometrium) üzərində yaranan poliplərdir. Bu poliplər hormonal dəyişikliklərdən qaynaqlana bilər və menstrual qanaxma problemlərinə səbəb ola bilər. Bəzi hallarda bu poliplər xərçəngə çevrilə bilər.
Mədə Polipləri
Mədə polipləri adətən mədənin daxili səthində yaranan xoşxassəli kütlələrdir. Bu poliplərin bir çoxu zərərsizdir, lakin adenomatöz növ poliplər xərçəng riski daşıyır.
Burun Polipləri
Burun boşluğunda və sinuslarda meydana gələn yumşaq, xoşxassəli şişlərdir. Adətən allergik rinit və ya astma kimi xroniki iltihabi proseslərdən qaynaqlanır. Burun polipləri tənəffüs çətinliyi və burun tıkanıklığına səbəb ola bilər.
Sidik Kisəsi Polipləri
Sidik kisəsi daxilində meydana gələn poliplərdir. Bu poliplər adətən nadir hallarda rast gəlinir və bəzi hallarda xərçəng riski daşıya bilər.
Poliplərin Səbəbləri və Risk Faktorları
Poliplərin yaranma səbəbləri tam olaraq bilinməsə də, bir neçə risk faktoru təsirli ola bilər:
Genetik Yatqınlıq: Ailəsində polip və ya xərçəng tarixi olan insanlarda daha yüksək risk var.
Yaş: Poliplər adətən 50 yaşdan yuxarı insanlarda daha çox rast gəlinir.
İltihabi Xəstəliklər: Xroniki iltihabi proseslər, xüsusən də bağırsaq və burun polipləri riskini artırır.
Pəhriz və Həyat Tərzi: Yağlı qidalardan zəngin və lifdən kasıb qidalanma bağırsaq polipləri riskini artıra bilər.
Hormonal Dəyişikliklər: Endometrial poliplər hormonal balanssızlıqlar və ya menopoz öncəsi dövr kimi faktorlarla əlaqəli ola bilər.
İmmunitet Sistemi: İmmun sistemi zəif olan şəxslər müəyyən növ poliplər üçün risk altında ola bilər.
Simptomlar
Poliplərin əksəriyyəti simptom vermədən inkişaf edir və təsadüfən tibbi müayinələr zamanı aşkarlanır. Ancaq bəzi hallarda aşağıdakı simptomlar müşahidə oluna bilər:
Bağırsaq Polipləri: Qanlı nəcis, qarın ağrısı, qəbizlik və ya ishal.
Uşaqlıq Polipləri: Anormal menstrual qanaxma, menstruasiya dövrləri arasında qanaxma, ağır menstruasiya və ya menopoz sonrası qanaxma.
Mədə Polipləri: Qarın ağrısı, həzmsizlik, şişkinlik, ürəkbulanma.
Burun Polipləri: Tənəffüs çətinliyi, burun tıkanıklığı, baş ağrısı və ya burun axıntısı.
Sidik Kisəsi Polipləri: Tez-tez sidik ifrazı, ağrılı sidik və ya qanlı sidik.
Diaqnostika
Poliplərin diaqnozu müxtəlif diaqnostik üsullarla həyata keçirilir:
Endoskopiya və Kolonoskopiya: Kolon və mədədəki polipləri aşkar etmək və bəzən çıxarmaq üçün istifadə olunur.
Ultrasonoqrafiya (USG) və Histeroskopiya: Uşaqlıq poliplərinin aşkarlanması üçün istifadə edilir.
Kompüter Tomoqrafiyası (CT) və Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası (MRT): Daxili orqanlardakı polipləri aşkarlamaq üçün.
Biopsiya: Polipin xərçəngə çevrilmə riskini təyin etmək üçün hüceyrə nümunəsi götürülərək laboratoriyada analiz edilir.
Müalicə
Poliplərin müalicəsi, polipin növünə, ölçüsünə, simptomlarına və xərçəng riski olub-olmamasına görə dəyişir:
İzləmə və Müşahidə: Kiçik və simptomatik olmayan poliplər üçün müntəzəm müayinələr aparıla bilər.
Cərrahi Müdaxilə: Polipin cərrahi yolla çıxarılması (polipektomiya) simptomatik və ya potensial xərçəng riski olan poliplər üçün tətbiq edilir.
Dərman Müalicəsi: Hormonal poliplər üçün hormonal dərmanlar, burun polipləri üçün kortikosteroid spreylər və s. istifadə edilə bilər.
Profilaktika
Poliplərin qarşısını almaq üçün bəzi addımlar atıla bilər:
Sağlam Pəhriz: Lifdən zəngin və balanslı qidalanma.
Müntəzəm İdman: Fiziki aktivlik bağırsaq sağlamlığına müsbət təsir göstərə bilər.
Tütün və Alkoqoldan Çəkinmək: Tütün və alkoqol istifadəsinin qarşısını almaq polip riskini azalda bilər.
Müntəzəm Skrininq: Xüsusilə bağırsaq polipləri üçün 50 yaşdan sonra müntəzəm kolonoskopiya tövsiyə olunur.
