Səbəblər
Penis xərçənginin dəqiq səbəbləri tam olaraq bilinməsə də, bəzi risk faktorları müəyyən edilmişdir:
İnsan Papilloma Virus (HPV) İnfeksiyası:
HPV infeksiyası penis xərçəngi riskini artırır. Xüsusilə yüksək riskli HPV tipləri (məsələn, HPV-16 və HPV-18) daha yüksək risk yaradır.
Siqaret Çəkmək:
Siqaret çəkən insanlarda penis xərçəngi riski daha yüksəkdir.
Fimoz:
Fimoz (sünnətsiz kişilərdə prepusiumun daralması) penis xərçəngi riskini artırır. Fimozlu kişilərdə adekvat gigiyena təmin edilmədiyi təqdirdə infeksiyalar və iltihablar meydana gələ bilər.
Uzunmüddətli Qıcıqlanma:
Penis dərisinin uzun müddət qıcıqlanması və iltihabı penis xərçəngi riskini artırır.
Sünnətsiz Olmaq:
Sünnətsiz kişilərdə penis xərçəngi riski daha yüksəkdir.
Növlər
Penis xərçənginin əsas növləri aşağıdakılardır:
Skuamöz Hüceyrəli Karsinoma:
Penis xərçənginin ən yaygın növüdür və penis dərisindəki yastı hüceyrələrdə başlayır. Əksər hallarda, glans penis və ya prepusiumda (sünnətsiz dərinin altında) meydana gəlir.
Adenokarsinoma:
Sümük yağ bezlərində başlayan nadir bir penis xərçəngi növüdür.
Melanoma:
Penis dərisindəki melanin hüceyrələrindən başlayır və nadir rast gəlinir.
Sarkoma:
Penis toxumalarında başlayan nadir bir xərçəng növüdür.
Simptomlar
Penis xərçənginin erkən mərhələlərində simptomlar az və ya qeyri-spesifik ola bilər. İrəliləmiş mərhələlərdə isə aşağıdakı simptomlar görünə bilər:
Penis üzərində yara və ya şişlik
Qanama və ya iltihab
Penis başında və ya sünnət dərisinin altında ağrı
Dəri rənginin dəyişməsi və ya qalınlaşması
Penis başında qızartı və ya şişkinlik
İfrazat və ya xoşagəlməz qoxu
Müalicə Yolları
Penis xərçənginin müalicəsi növünə, mərhələsinə və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə bağlı olaraq dəyişir. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
1. Cərrahiyyə
Lokal Eksizyon:
Xərçəngli toxumanın və ətrafındakı sağlam toxumanın çıxarılması. Əsasən erkən mərhələdə olan xərçənglər üçün tətbiq edilir.
Qismən Penisektomiya:
Penisin bir hissəsinin çıxarılması. Xərçəngin yalnız bir hissədə olması halında tətbiq edilir.
Total Penisektomiya:
Bütün penisin çıxarılması. Xərçəngin irəliləmiş mərhələlərində tətbiq edilir.
Lazer Cərrahiyyəsi:
Yüksək enerjili lazer şüaları ilə xərçəngli toxumanın çıxarılması. Kiçik və səthi xərçənglər üçün istifadə edilir.
2. Radioterapiya
Eksternal Şüa Radioterapiyası:
Xarici bir cihazla xərçəng hüceyrələrinə radiasiya verilir. Adətən kemoterapiya ilə birgə tətbiq edilir.
Brahiterapiya:
Radioaktiv toxumların və ya digər mənbələrin birbaşa xərçəngli bölgəyə yerləşdirilməsi ilə daxili radiasiya müalicəsi.
3. Kemoterapiya
Topikal Kemoterapiya:
Dəriyə tətbiq olunan kremlər və ya məlhəmlər vasitəsilə xərçəng hüceyrələrini məhv etmək.
Sistemik Kemoterapiya:
Dərmanlar damara və ya ağız yolu ilə verilir və bədənin hər tərəfinə yayılır. Xərçəng hüceyrələrini öldürmək və ya böyüməsini dayandırmaq üçün istifadə edilir.
4. İmmunoterapiya
İmmun Checkpoint İnhibitorları:
Bədənin immun sistemini xərçəng hüceyrələrinə qarşı daha güclü reaksiya verməyə təşviq edən dərmanlar.
Dəstək Müalicələri
Psixososial Dəstək:
Psixoloji və emosional dəstək, fərdi və qrup terapiyası.
Reabilitasiya:
Fiziki terapiya və fəaliyyət səviyyəsini artırmaq üçün reabilitasiya proqramları.
Paliativ Baxım:
Yaşam keyfiyyətini artırmaq və simptomları idarə etmək üçün dəstək və rahatlama təmin edən xidmətlər. Xüsusilə irəliləmiş mərhələdə olan xərçənglər üçün vacibdir.
Profilaktika və Erkən Diaqnoz
HPV Peyvəndi:
İnsan papilloma virusuna (HPV) qarşı peyvənd olmaq penis xərçəngi riskini azalda bilər.
Siqaretdən Qaçınmaq:
Siqaret çəkməmək və ya tərgitmək penis xərçəngi riskini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.
Gigiyena:
Penisin müntəzəm təmizlənməsi və gigiyenik qaydalara riayət etmək risk faktorlarını azaltmağa kömək edə bilər.
Müntəzəm Sağlamlıq Yoxlamaları:
Penis və ətrafındakı toxumalarda hər hansı bir dəyişiklik və ya simptom olduqda dərhal tibbi yardım almaq.
Nəticə
Penis xərçəngi ciddi və potensial həyati təhlükə yaradan bir xəstəlikdir, lakin erkən diaqnoz və müasir müalicə üsulları ilə müalicə edilə və idarə oluna bilər. Müalicə planları fərdin xüsusi ehtiyaclarına uyğun olaraq fərdiləşdirilməlidir. Sağlamlıq mütəxəssisləri ilə sıx əməkdaşlıq etmək və hər hansı yeni simptomlar haqqında dərhal məlumat vermək çox vacibdir. Profilaktik tədbirlər də penis xərçəngi riskini azaltmaq üçün mühüm rol oynayır.
