1. PKOS Nədir və Necə Yaranır?
✔ PKOS zamanı yumurtalıqların ətrafında kiçik, maye dolu kistlər (folikullar) əmələ gəlir.
✔ Bu folikullar yumurtlamanın qarşısını ala bilər və hormonal balanssızlığa səbəb ola bilər.
✔ PKOS olan qadınlarda insulin müqaviməti, androgen hormonlarının artması və menstrual dövr problemləri tez-tez rast gəlinir.
📌 Bu sindrom həm reproduktiv sağlamlığa, həm də maddələr mübadiləsinə təsir edə bilər.
2. PKOS-un Əsas Səbəbləri
📌 PKOS-un dəqiq səbəbi tam məlum deyil, lakin bir neçə əsas faktor təsir edə bilər:
🔹 1. Genetik Miras
✔ PKOS irsi ola bilər.
✔ Ailəsində PKOS olan qadınların bu sindroma sahib olma ehtimalı daha yüksəkdir.
📌 Genetik faktorlar PKOS-un inkişafında əsas rola malikdir.
🔹 2. Hormon Balanssızlığı
✔ PKOS olan qadınlarda androgen (kişi hormonları) səviyyəsi normadan yüksək olur.
✔ Bu, menstrual dövrü pozur və yumurtlamanı çətinləşdirir.
📌 Androgenlərin artması tüklənmə və sızanaq kimi simptomlara səbəb ola bilər.
🔹 3. İnsulin Müqaviməti və Maddələr Mübadiləsi Problemləri
✔ PKOS xəstələrinin 70-80%-ində insulin müqaviməti olur.
✔ Bədəndə insulin düzgün istifadə olunmadıqda şəkər səviyyəsi yüksəlir və bədən daha çox insulin ifraz edir.
✔ Artıq insulin androgen hormonlarını artıraraq menstrual problemlərə və tüklənməyə səbəb olur.
📌 İnsulin müqaviməti çəki artımı və 2-ci tip diabet riskini artırır.
🔹 4. Piylənmə və Hərəkətsizlik
✔ Artıq çəki hormonal balanssızlığı daha da artıraraq PKOS simptomlarını ağırlaşdıra bilər.
✔ Sağlam olmayan pəhriz və az hərəkətlilik insulin müqavimətini gücləndirir.
📌 PKOS olan qadınların təxminən 50%-i artıq çəkilidir və bu vəziyyət hormonal pozğunluğu daha da dərinləşdirə bilər.
3. PKOS-un Əsas Simptomları
✅ Menstrual pozğunluqlar – Aylıq dövr gecikə bilər, çox az və ya çox ağır qanaxma baş verə bilər.
✅ Tüklənmə (Hirsutizm) – Üz, çənə, sinə və qarın bölgəsində kişi tipli tüklənmə.
✅ Dəri problemləri – Yağlı dəri, sızanaqlar və tünd dəri ləkələri (akantoz nigricans).
✅ Çəki artımı və arıqlama çətinliyi – Xüsusilə qarın bölgəsində piylənmə.
✅ Yumurtlama problemləri və sonsuzluq – Yumurtlamanın olmaması səbəbindən hamilə qalmaq çətinləşir.
✅ Tüklərin tökülməsi (alopesiya) – Başın yuxarı hissəsində saçların incəlməsi və seyrəkləşməsi.
✅ Əhval dəyişiklikləri – Depressiya, narahatlıq və duyğusal qeyri-sabitlik.
📌 Əgər yuxarıdakı simptomlardan bir neçəsini hiss edirsinizsə, həkimə müraciət edərək hormonal testlər etdirməyiniz tövsiyə edilir.
4. PKOS Necə Diaqnoz Edilir?
📌 PKOS diaqnozu üçün əsas meyarlar:
✅ Ultrasəs müayinəsi – Yumurtalıqlarda çoxlu kistlərin olub-olmadığını müəyyən etmək üçün.
✅ Qan testləri – Androgen hormonlarının (testosteron və DHEA-S) səviyyəsi yoxlanılır.
✅ İnsulin və qlükoza testləri – İnsulin müqaviməti və şəkər səviyyəsinin yoxlanması üçün.
✅ Menstrual tarixin təhlili – Aybaşı dövrünün nə qədər nizamsız olduğu yoxlanılır.
📌 PKOS diaqnozu üçün Rotterdam Kriteriyaları istifadə edilir. Əgər aşağıdakı 3 kriteriyadan ən azı ikisi varsa, PKOS diaqnozu qoyula bilər:
1️⃣ Menstrual pozğunluq və ya ovulyasiya olmaması.
2️⃣ Androgen səviyyəsinin yüksəlməsi və tüklənmə.
3️⃣ Ultrasəsdə polikistik yumurtalıq görüntüsü.
5. PKOS Müalicəsi və İdarəetmə Yolları
PKOS-un müalicəsi səbəblərə və simptomlara əsasən fərdi şəkildə aparılır.
🔹 1. Həyat Tərzi Dəyişiklikləri və Pəhriz
✔ Çəki nəzarət altında saxlanmalıdır.
✔ Gündəlik 30-45 dəqiqə idman etmək insulin müqavimətini azalda bilər.
✔ Meyvə, tərəvəz, tam taxıllar və zülalla zəngin qidalar yeyilməlidir.
✔ Şəkərli və işlənmiş qidalardan uzaq durmaq tövsiyə edilir.
📌 5-10% çəki itkisi menstrual dövrü normallaşdıra bilər.
🔹 2. Hormonal Dərmanlar (Həkim Nəzarətində)
✔ Doğum kontrol həbləri – Menstrual dövrü tənzimləmək və androgenləri azaltmaq üçün istifadə olunur.
✔ Anti-androgen dərmanlar (Spironolakton) – Tüklənməni və sızanaqları azaldır.
✔ Metformin – İnsulin müqavimətini azaltmağa kömək edir və menstrual dövrü normallaşdıra bilər.
✔ Ovulyasiya stimulyatorları (Klomifen, Letrozol) – Hamilə qalmaq istəyən qadınlar üçün istifadə olunur.
📌 Hər dərman müalicəsi yalnız həkim nəzarətində aparılmalıdır.
🔹 3. Dəri və Kosmetik Müdaxilələr
✔ Lazer epilyasiya və elektroliz tüklənməni azaltmağa kömək edə bilər.
✔ Dərman müalicəsi ilə yanaşı sızanaq və ləkələr üçün dermatoloq məsləhəti alınmalıdır.
📌 Tüklənməyə qarşı müalicə uzun müddət tələb edə bilər, amma müntəzəm prosedurlar effektiv ola bilər.
6. PKOS Olan Qadınlar Hamilə Qala Bilərmi?
🔹 PKOS olan qadınlar təbii yolla hamilə qala bilər, lakin çətinliklər yaşaya bilərlər.
🔹 Hormonal müalicə və ovulyasiya stimulyatorları hamiləlik şansını artıra bilər.
🔹 Sağlam qidalanma və həyat tərzi dəyişiklikləri hamiləlik ehtimalını artırır.
📌 Hamilə qalmaq istəyənlər üçün həkim müayinəsi və fərdi müalicə planı vacibdir.
7. Nəticə: PKOS Necə İdarə Oluna Bilər?
✨ PKOS tam müalicə edilə bilməsə də, düzgün yanaşma ilə simptomlar idarə oluna bilər.
🔹 Hormonal balansı qorumaq üçün sağlam həyat tərzi vacibdir.
🔹 Menstrual dövrü tənzimləmək üçün həkim nəzarəti altında müalicə aparılmalıdır.
🔹 İnsulin müqaviməti ilə mübarizə aparmaq üçün pəhriz və idman vacibdir.
💙 PKOS diaqnozu qoyulmuş qadınlar düzgün müalicə və qayğı ilə sağlam həyat sürə bilərlər! 😊
