Qıcıqlanmış Bağırsaq Sindromunun Əlamətləri
QBS-in əlamətləri xəstədən xəstəyə fərqlənə bilər və yüngül, orta və ya ağır şəkildə baş verə bilər. Əsas simptomlar bunlardır:
Qarın Ağrısı və Kramp: QBS-in əsas simptomudur və adətən bağırsaq hərəkətləri və ya qazın xaric edilməsi ilə yüngülləşir.
Şişkinlik və Qaz: Qarında şişkinlik hissi və həddindən artıq qaz yığılması.
Bağırsaq Vərdişlərində Dəyişikliklər: Qəbizlik (nadirlər), diareya (tez-tez boş nəcis) və ya hər iki vəziyyətin növbələşməsi (qarışıq QBS).
Bağırsağın Tam Boşalmama Hissiyyatı: Defekasiya sonrası hələ də bağırsağın tam boşalmadığı hissi.
Selikli Nəcis: Nəcisdə ağ və ya şəffaf selik ola bilər.
İştahsızlıq və Çəki İtirilməsi: Nadir hallarda, xroniki narahatlıq nəticəsində iştahsızlıq və çəki itkisi.
Qıcıqlanmış Bağırsaq Sindromunun Səbəbləri
QBS-in dəqiq səbəbi bilinmir, lakin bir neçə əsas faktorun bu vəziyyətin yaranmasına səbəb ola biləcəyi düşünülür:
Bağırsaq Hərəkətlərində Anormallıqlar:
Bağırsaq Motilitesinin Pozulması: Həddindən artıq sürətli və ya yavaş bağırsaq hərəkətləri qarın ağrısı, kramp və dəyişən bağırsaq vərdişlərinə səbəb ola bilər.
Bağırsaq Həssaslığının Artması:
Visseral Həssaslıq: QBS olan insanlarda bağırsaq sinir sisteminin həddindən artıq həssas olduğu düşünülür, bu da ağrıya və digər həzm problemlərinə səbəb ola bilər.
Bağırsaq Mikroflorasının Dəyişməsi:
Disbakterioz: Normal bağırsaq mikroflorasının pozulması (daha az faydalı bakteriya və daha çox zərərli bakteriya) QBS əlamətlərini artıran faktor ola bilər.
Stress və Psixoloji Faktorlar:
Stress, Anksiyete və Depressiya: Bu psixoloji faktorlar QBS-in əlamətlərini şiddətləndirə bilər. Beyin-bağırsaq əlaqəsinin pozulması (beyin-bağırsaq oxu) da xəstəliyin patofizyologiyasında mühüm rol oynayır.
Qida İntoleransları:
Laktaza çatışmazlığı, qlüten həssaslığı və ya digər qida intoleransları QBS əlamətlərini artırır.
Bağırsaq İnfeksiyaları:
Postinfeksion QBS: Bağırsaq infeksiyalarından sonra bəzi insanlarda QBS inkişaf edə bilər.
Qıcıqlanmış Bağırsaq Sindromunun Diaqnostikası
QBS-in diaqnozu əsasən klinik əlamətlərə əsaslanır və digər xəstəliklərin istisna edilməsinə yönəlir. Rom IV kriteriyaları QBS-in diaqnozunda istifadə olunur:
Rom IV Kriteriyaları: Son 3 ayda, ayda ən azı 1 gün davam edən qarın ağrısı və aşağıdakı 2 əlamətdən ən azı 2-nin olması:
Defekasiya ilə əlaqəli olması (ağrı defekasiya ilə azala bilər və ya pisləşə bilər).
Bağırsaq hərəkətlərinin tezliyinin dəyişməsi.
Nəcisin formasında və ya görünüşündə dəyişiklik.
Diaqnostik Müayinə və Testlər
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə:
Həkim xəstənin simptomlarını, həyat tərzini, stress səviyyəsini və hər hansı əlaqəli tibbi tarixi öyrənir.
Laboratoriya Testləri:
Qan Testləri: Anemiya, iltihab markerləri (CRP) və tiroid funksiyasını yoxlamaq üçün.
Nəcisin Analizi: Qan izləri və bağırsaq infeksiyalarının istisna edilməsi üçün istifadə olunur.
Endoskopik Müayinələr:
Kolonoskopiya və ya Sigmoidoskopiya: 50 yaşdan yuxarı və ya alarm əlamətləri (qanlı nəcis, izahsız çəki itkisi, gecə diareyası və ya anemiya) olan xəstələrdə bağırsaq xəstəliklərinin istisna edilməsi üçün istifadə olunur.
Qida İntoleransı Testləri:
Laktaz çatışmazlığı və qlüten həssaslığının istisna edilməsi üçün qida intoleransı testləri aparıla bilər.
Qıcıqlanmış Bağırsaq Sindromunun Müalicəsi
QBS-in müalicəsi simptomların yüngülləşdirilməsi və həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına yönəlmişdir. Müalicə fərdi olaraq təyin olunur və bir neçə yanaşmanı əhatə edə bilər:
Diyet Dəyişiklikləri:
Aşağı FODMAP Pəhrizi: Fermentləşə bilən qida maddələrinin (oligosaxaridlər, disaxaridlər, monosaxaridlər və poliollar) qəbulu məhdudlaşdırılaraq simptomların azalmasına kömək edə bilər.
Qida İntoleranslarının İdarə Edilməsi: Laktaza çatışmazlığı, qlüten həssaslığı və ya digər qida intoleranslarını nəzərə alaraq qidalanma tərzinin dəyişdirilməsi.
Lifli Qidalar və Bol Su İçmək: Qəbizliyi olan xəstələr üçün faydalı ola bilər.
Farmakoloji Müalicə:
Antispazmodiklər: Həyəcansız bağırsaq hərəkətlərini azaltmaq və ağrını idarə etmək üçün istifadə edilir.
Laksativlər və ya Antidiareya Dərmanları: Bağırsaq hərəkətlərini tənzimləmək üçün istifadə olunur.
Probiotiklər: Bağırsaq mikroflorasını yaxşılaşdırmaq üçün probiotik əlavələr və ya probiotiklərlə zəngin qidalar.
Antidepressanlar: Xüsusilə ağrılı QBS hallarında aşağı dozada triciklik antidepressanlar (TCA) və ya SSRI-lər istifadə edilə bilər.
Psixoterapiya və Stressin İdarə Olunması:
Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT): Stress və anksiyetenin idarə olunması üçün istifadə olunur.
Hipnoterapiya və Dəstək Qrupları: Xəstələrin simptomlarla başa çıxmasına kömək edə bilər.
Fiziki Aktivlik və Yaşam Tərzi Dəyişiklikləri:
Müntəzəm fiziki fəaliyyət, yoqa və meditasiya kimi rahatlama üsulları simptomları yüngülləşdirə bilər.
Qıcıqlanmış Bağırsaq Sindromunun Qarşısını Alma Yolları
Sağlam Qidalanma Vərdişləri: Aşağı FODMAP pəhrizinə əməl etmək, balanslı bir pəhriz saxlamaq və qida intoleranslarını nəzərə almaq vacibdir.
Müntəzəm Fiziki Aktivlik: Müntəzəm idman bağırsaq hərəkətlərini tənzimləyə və stressi azalda bilər.
Stressin İdarə Olunması: Meditasiya, yoga, nəfəs məşqləri və digər stressin idarə olunması üsulları istifadə edilə bilər.
Qidaları Yavaş-yavaş Yeyin: Yeməyi yaxşıca çeynəmək və yemək zamanı tələsməmək həzmi yaxşılaşdıra bilər.
Kofein və Alkoqolun Məhdudlaşdırılması: Qıcqırmaya səbəb ola biləcək qidaların və içkilərin istehlakını məhdudlaşdırmaq.
Nəticə
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu funksional bir bağırsaq pozğunluğudur və həyat keyfiyyətinə təsir göstərə bilər. Düzgün qidalanma, stressin idarə edilməsi, dərman müalicəsi və digər dəstəkləyici müalicələr ilə QBS-in simptomlarını yüngülləşdirmək və idarə etmək mümkündür. Xəstəliyin əlamətləri hiss edildikdə və ya şiddətləndikdə həkimə müraciət etmək vacibdir.
