Tinnitusun Səbəbləri
Tinnitusun bir çox potensial səbəbi var və bunlar həm qulağın özündə, həm də sinir sistemindəki problemlərlə əlaqəli ola bilər. Əsas səbəblər aşağıdakılardır:
Səsə Uzunmüddətli Məruz Qalma:
Yüksək səsli mühitlərdə uzun müddət olmaq (məsələn, konsertlər, yüksək səsli iş mühitləri) qulaqda zərər verə və tinnitusa səbəb ola bilər. Səs-küy səbəbli tinnitus tez-tez musiqiçilər, sənaye işçiləri və ya hərbi personal arasında rast gəlinir.
Yaşlanma ilə Bağlı Qulaq Zədələnməsi (Presbycusis):
Yaş artdıqca qulaqda daxili qulaq hüceyrələri zədələnir və bu da eşitmə itkisinə və tinnitusun yaranmasına səbəb ola bilər.
Qulaq Mumunun Toplanması:
Qulaq mumu (serumen) çox yığıldıqda və qulaq kanalını tıxadıqda, səs dalğaları düzgün keçə bilməz və bu da tinnitusa səbəb ola bilər.
Qulaq İnfeksiyaları və ya Qulaq Kanalının Problemləri:
Qulaq infeksiyaları və ya qulaqda maye yığılması daxili qulaqda təzyiq yarada bilər və tinnitus simptomlarına səbəb ola bilər.
Baş və ya Boyun Zədəsi:
Baş və ya boyun bölgəsindəki travmalar qulaq və ya beyinlə bağlı sinirlərə zərər verərək tinnitusun meydana gəlməsinə səbəb ola bilər.
Meniere Xəstəliyi:
Bu, daxili qulaqdakı təzyiqin artması ilə xarakterizə olunan bir xəstəlikdir və tinnitusun inkişaf etməsinə səbəb ola bilər. Meniere xəstəliyi ilə birlikdə eşitmə itkisi və başgicəllənmə də meydana gələ bilər.
Ototoksik Dərmanlar:
Bəzi dərmanlar qulaqda zərər verə bilər və tinnitusun yaranmasına səbəb ola bilər. Xüsusilə bəzi antibiotiklər, diuretiklər, antidepresanlar və yüksək dozada aspirin qəbul etmək tinnitus riski yarada bilər.
Yüksək Qan Təzyiqi (Hipertoniya):
Yüksək qan təzyiqi və ya damar problemləri (ateroskleroz kimi) tinnitusun inkişafına səbəb ola bilər. Bu halda tinnitus ritmik, pulsasiya edən bir səs kimi ortaya çıxa bilər.
Temporomandibular Birgə (TMJ) Problemləri:
Çənə eklemi ilə bağlı problemlər də tinnitus simptomlarına səbəb ola bilər, çünki çənə və qulaq sinirləri bir-birinə çox yaxın yerləşir.
Stress və Anksiyete:
Şiddətli stress və ya narahatlıq bəzən tinnitus simptomlarını ağırlaşdıra və ya tetikleyebilir.
Tinnitusun Növləri
Tinnitusun fərqli növləri mövcuddur və bu növlər simptomların necə hiss edilməsinə görə fərqlənir:
Subyektiv Tinnitus:
Bu, yalnız xəstənin eşitdiyi və ən çox yayılmış tinnitus növüdür. Subyektiv tinnitus daxili qulaq və ya sinir sistemindəki problemlərdən qaynaqlanır.
Obyektiv Tinnitus:
Bu növ tinnitus nadirdir və bəzən həkim tərəfindən də eşidilə bilər. Obyektiv tinnitus əksər hallarda qan damarları, əzələlər və ya orta qulaq strukturlarındakı problemlərlə əlaqəlidir.
Tinnitusun Simptomları
Tinnitusun əsas əlaməti xəstənin qulağında xarici səs mənbəyi olmadan müxtəlif səslər hiss etməsidir. Bu səslər fərqli formalarda ola bilər:
Cingilti (zəng səsi kimi)
Vızıltı və ya səs-küy
Uğultu və ya qışqırıq
Nabız vuruşu (pulsasiyaedici səslər)
Pıçıltı və ya nəfəsləmə səsi
Şiddətli hallarda bu səslər kəskin olur və xəstənin gündəlik həyatını mənfi təsir edə bilər.
Tinnitusun Diaqnozu
Tinnitus diaqnozu adətən xəstənin tibbi tarixçəsi, simptomları və qulaq müayinəsi əsasında qoyulur. Diaqnozu dəqiqləşdirmək və tinnitusun səbəbini müəyyən etmək üçün aşağıdakı testlərdən istifadə edilə bilər:
Audiometriya (Eşitmə Testi):
Eşitmə testləri ilə xəstənin eşitmə səviyyəsi qiymətləndirilir və tinnitusun eşitmə itkisi ilə əlaqəli olub olmadığı müəyyən edilir.
Qulaq Müayinəsi:
Həkim qulaq kanalını və qulaqdakı strukturları müayinə edərək hər hansı bir fiziki problem (məsələn, qulaq mumu) olub-olmadığını yoxlayır.
MRİ və ya KT Görüntüləmə:
Tinnitusun səbəbini müəyyən etmək üçün beyin və daxili qulaqın MRT və ya KT görüntüləməsi aparıla bilər. Bu testlər beyin və ya sinir problemlərini aşkar etməyə kömək edir.
Qan Testləri:
Bəzi hallarda qan testi ilə yüksək qan təzyiqi, tiroid problemi və ya anemiya kimi potensial səbəblər yoxlanıla bilər.
Tinnitusun Müalicəsi
Tinnitus üçün xüsusi bir müalicə olmasa da, səbəbə görə simptomların azaldılması və idarə edilməsi üçün bir neçə üsul mövcuddur:
1. Əsas Səbəbin Müalicəsi:
Əgər tinnitusun səbəbi müəyyən edilərsə (məsələn, qulaq infeksiyası, qulaq mumu və ya dərmanlar), bu səbəbi aradan qaldırmaq simptomların azalmasına kömək edə bilər.
2. Tinnitusun Yüngülləşdirilməsi:
Səs Terapiyası: Tinnitus səslərini maskalamaq üçün yumşaq arxa plan səsləri (ağ səs, musiqi və ya təbiət səsləri) istifadə edilir.
Tinnitus Retraining Therapy (TRT): Bu terapiya xəstənin tinnitusa qarşı reaksiya vermə formasını dəyişdirmək və bu səsi görməməzliyə vurmaq üçün istifadə edilir.
Koqnitiv-Davranış Terapiyası (KDT): Bu terapiya metodu xəstəyə tinnitusla başa çıxma strategiyalarını öyrətmək üçün istifadə edilir və tinnitusa olan emosional reaksiyanı azaldır.
3. Dərman Müalicəsi:
Antidepresanlar və ya Anksiyolitiklər: Tinnitus narahatlıq və ya depressiyaya səbəb olursa, antidepresanlar və ya narahatlıq əleyhinə dərmanlar təyin edilə bilər.
Ginkqo Biloba: Bəzi tədqiqatlar Ginkqo Biloba bitkisinin tinnitus simptomlarını yüngülləşdirə biləcəyini göstərmişdir, lakin bu hələ də müzakirə olunan bir mövzudur.
4. Eşitmə Cihazları:
Eşitmə itkisi olan xəstələrdə eşitmə cihazları tinnitusun maskalanmasına və eşitmənin yaxşılaşdırılmasına kömək edə bilər.
5. Yaşam Tərzi Dəyişiklikləri:
Stress İdarəetməsi: Stress və narahatlıq tinnitusun şiddətini artıra bilər, buna görə stressi idarə etmək üçün meditasiya, yoga və digər relaksasiya üsulları istifadə edilə bilər.
Həddindən Artıq Səslərdən Uzaq Durmaq: Yüksək səslərdən mümkün qədər uzaq durmaq və ya qulaq tıxacları istifadə etmək qulaq zərərinə və tinnitusun ağırlaşmasına mane ola bilər.
Tinnitusun Qarşısının Alınması
Tinnitusun qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirləri görmək faydalıdır:
Yüksək Səsli Mühitlərdən Qaçınmaq: Uzun müddət yüksək səsə məruz qalmaqdan çəkinin və səsli mühitlərdə qulaq qoruyucularından istifadə edin.
Qulaq Mumunu Mütəmadi Olaraq Təmizləmək: Qulaq kanalını təmiz saxlamaq üçün həkim nəzarətində qulaq mumu təmizləmək tövsiyə olunur.
Sağlam Qan Təzyiqi Səviyyəsi Saxlamaq: Yüksək qan təzyiqi tinnitus riskini artıra bilər, buna görə sağlam həyat tərzi və düzgün pəhriz qan təzyiqinin idarə edilməsinə kömək edə bilər.
Dərmanların Yan Təsirlərinə Diqqət Etmək: Bəzi dərmanlar ototoksik ola bilər. Həkim nəzarəti olmadan dərman istifadəsindən çəkinmək vacibdir.
Nəticə
Tinnitus çox yayılmış bir problem olsa da, onun səbəblərini müəyyən etmək və simptomları idarə etmək mümkündür. Yaşam tərzi dəyişiklikləri, müalicə üsulları və qulaq sağlamlığına diqqət tinnitusun şiddətini azalda bilər.
