Rəng Korluğunun Növləri
Rəng korluğu müxtəlif növlərə ayrılır və ən çox təsir göstərən rənglərin çeşidinə görə fərqlənir:
Qırmızı-Yaşıl Rəng Korluğu: Bu, ən çox rast gəlinən rəng korluğu növüdür və qırmızı ilə yaşıl rəngləri ayırd etməkdə çətinlik çəkən insanlarda meydana gəlir. Qırmızı-yaşıl rəng korluğunun iki əsas növü vardır:
Protanomaliya və Protanopiya: Qırmızı rəngə qarşı zəif görmə və ya tam görməmə halıdır. Protanomaliya olan şəxslər qırmızı rəngi daha az parlaq görürlər, Protanopiya olanlar isə qırmızı rəngləri ümumiyyətlə görə bilməzlər.
Deuteranomaliya və Deuteranopiya: Yaşıl rəngə qarşı zəif görmə və ya tam görməmə halıdır. Deuteranomaliya olan şəxslər yaşıl rəngi daha solğun görürlər, Deuteranopiya olanlar isə yaşıl rəngi ümumiyyətlə görə bilməzlər.
Mavi-Sarı Rəng Korluğu: Bu növ daha az yaygındır və mavi ilə sarı rəngləri ayırd etməkdə çətinlik çəkən insanlarda meydana gəlir:
Tritanomaliya və Tritanopiya: Tritanomaliya olan şəxslər mavi və sarı rəngləri ayırd etməkdə çətinlik çəkirlər, Tritanopiya olanlar isə bu rəngləri ümumiyyətlə görə bilməzlər. Bu növ rəng korluğu genetik deyil və adətən xromosom xəstəlikləri və ya göz zədələri səbəbindən baş verir.
Ümumi Rəng Korluğu (Monokromaziya): Bu, çox nadir rast gəlinən bir vəziyyətdir və rəngli görmə qabiliyyətinin tamamilə olmadığı haldır. Monokromaziya olan şəxslər hər şeyi boz tonlarda görürlər. İki növü var:
Çubuq Monokromaziyası: Çubuq hüceyrələrinin normal işlədiyi, lakin konus hüceyrələrinin işləmədiyi haldır. Bu insanlar yalnız qara-ağ görürlər.
Konus Monokromaziyası: Bütün konus hüceyrələrinin işlədiyi, lakin rənglərin düzgün algılanmadığı haldır.
Rəng Korluğunun Səbəbləri
Genetik Faktorlar: Əksər rəng korluğu növləri genetik olaraq valideynlərdən uşağa ötürülür. Xromosomlarda (əsasən X xromosomunda) olan mutasiyalar rəng korluğuna səbəb ola bilər. Bu səbəbdən, rəng korluğu kişilərdə daha çox rast gəlinir.
Göz və Retina Problemləri: Retina gözün arxa hissəsində işığı və rəngləri qəbul edən fotoreseptor hüceyrələrdən ibarətdir. Rəng korluğu, konus hüceyrələrinin funksiyasında pozğunluq və ya olmaması nəticəsində baş verə bilər.
Yaşa Bağlı Degenerasiya: Yaş artdıqca rəng qavrayışı da dəyişə bilər. Katarakta və makulyar degenerasiya kimi göz problemləri yaşla bağlı rəng korluğuna səbəb ola bilər.
Zədələr və Xəstəliklər: Baş zədələri, optik sinir xəstəlikləri (məsələn, optik nevrit), diabetik retinopatiya və ya glaukoma kimi göz xəstəlikləri rəng korluğuna səbəb ola bilər.
Dərmanlar və Kimyəvi Maddələr: Bəzi dərmanlar (məsələn, digoksin, etambutol) və kimyəvi maddələr (məsələn, karbon monoksid, styren) rəng qavrayışına təsir edə bilər.
Əlamətləri
Rəng korluğu olan şəxslərin əlamətləri müxtəlif ola bilər, lakin ən çox görülən əlamətlər aşağıdakılardır:
Rəngləri fərqləndirməkdə çətinlik çəkmək (xüsusilə qırmızı, yaşıl, mavi və ya sarı rənglərdə)
Rənglərin daha solğun və ya bulanıq görünməsi
Oxşar rəngləri ayırd etməkdə çətinlik
Qaranlıq və ya az işıqlı mühitlərdə rəng fərqlərini görməkdə çətinlik
Bəzən görmə problemləri, xüsusilə monokromaziya olan insanlarda
Diaqnoz
Rəng korluğu diaqnozu üçün müxtəlif testlər və üsullar istifadə edilir:
İshihara Rəng Görmə Testi: Bu test, içərisində nömrələr və ya naxışlar olan rəngli nöqtə diaqramlarından ibarətdir. Rəng korluğu olan şəxslər bu diaqramlardakı rəqəmləri düzgün görə bilməzlər.
Farnsworth-Munsell 100 Hue Testi: Bu test, fərdlərin fərqli rəng çalarlarını müəyyən etmək bacarıqlarını qiymətləndirir. Bu üsul rəng korluğunun növünü və şiddətini müəyyənləşdirməyə kömək edir.
Anomaloskopiya: Anomaloskop, fərqli rəng çalarlarını qarışdıraraq rəng qavrayışını qiymətləndirən xüsusi bir cihazdır. Bu üsul rəng korluğunun dəqiq növünü və səviyyəsini müəyyən edə bilər.
Müalicə və Yardım
Rəng korluğu üçün tam bir müalicə yoxdur, lakin rəng fərqlərini görməyə və həyat keyfiyyətini artırmağa kömək edən bəzi üsullar mövcuddur:
Rəng Korluğu Eynəkləri: Xüsusi linzalar rəng fərqlərini artıraraq rəng korluğu olan insanların daha yaxşı rəng görməsinə kömək edir.
Rəng Filtresi Proqramları və Tətbiqləri: Mobil cihazlarda və kompüterlərdə rəng filtrləri və rəng dəyişikliyi təmin edən proqramlar rəng korluğu olan şəxslərin daha yaxşı rəng qavramasına kömək edə bilər.
Öyrətmə və Təlim: Rəng korluğu olan insanlar rəngləri fərqləndirmək üçün işarə, şəklə və ya digər təlim metodlarından istifadə edərək müxtəlif adaptasiya üsulları öyrənə bilərlər.
Göz Sağlığının Qorunması: Müntəzəm göz müayinələri və sağlam göz baxımı, rəng korluğunun və digər göz problemlərinin erkən diaqnozu və idarə olunmasına kömək edə bilər.
Nəticə
Rəng korluğu olan insanlar fərqli rəngləri tam və ya düzgün şəkildə görə bilmədikləri üçün bəzi çətinliklərlə üzləşə bilərlər. Lakin texnologiyanın və müxtəlif təlim metodlarının inkişafı ilə, rəng korluğu olan şəxslər gündəlik həyatlarında daha yaxşı adaptasiya üsulları tapa və həyat keyfiyyətini artırmaq üçün dəstək alırlar. Əgər rəng korluğundan şübhələnirsinizsə, müvafiq diaqnoz və dəstək üçün bir göz həkiminə müraciət etməyiniz tövsiyə olunur.
