Riskli hamiləlik nədir?
Riskli hamiləlik, hamiləlik dövründə anada və ya körpədə sağlamlıq problemləri meydana gəlmə ehtimalı daha yüksək olan halları əhatə edir. Bu tip hamiləliklər xüsusi tibbi nəzarət tələb edir, çünki komplikasiyaların vaxtında aşkar edilməsi və müalicəsi ananın və körpənin təhlükəsizliyini təmin etmək baxımından çox vacibdir.
Riskli hamiləlik, əvvəlcədən mövcud olan sağlamlıq problemləri, hamiləlik zamanı ortaya çıxan vəziyyətlər və ya hamiləliklə əlaqəli risklər səbəbi ilə inkişaf edə bilər.
Riskli hamiləlik üçün risk faktorları:
Riskli hamiləlik bir neçə fərqli səbəbdən meydana gələ bilər. Əsas risk faktorlarına aşağıdakılar daxildir:
1. Ananın yaşı:
35 yaş və yuxarısı: 35 yaşdan böyük qadınlar riskli hamiləlik kateqoriyasına daxildir, çünki yaşla əlaqədar olaraq genetik problemlər, gestasyonel diabet və yüksək qan təzyiqi riski artır.
Çox gənc yaş: 18 yaşdan kiçik qadınlar da hamiləlik zamanı bəzi fəsadlarla qarşılaşa bilər, məsələn, erkən doğum və preeklampsi riski.
2. Əvvəlki hamiləliklə bağlı problemlər:
Əvvəlki hamiləlikdə preeklampsi, erkən doğum, körpənin aşağı çəkili olması və ya doğuş zamanı komplikasiyalar yaşayan qadınlar riskli hamiləlik kateqoriyasına daxil edilir.
3. Əvvəldən mövcud olan sağlamlıq problemləri:
Anada hamiləlikdən əvvəl mövcud olan xroniki xəstəliklər riskli hamiləlik risqini artırır. Bu xəstəliklərə aşağıdakılar daxildir:
Şəkərli diabet (tip 1 və tip 2)
Yüksək qan təzyiqi (hipertoniya)
Böyrək xəstəlikləri
Ürək xəstəlikləri
Epilepsiya
Astma
Autoimmun xəstəliklər (məsələn, lupus)
Qan laxtalanma problemləri (tromboz riski)
4. Çoxdöllü hamiləlik:
İkiz, üçüz və ya daha çox uşaq gözləyən qadınlarda erkən doğum, gestasyonel diabet, preeklampsi və körpələrdə inkişaf problemləri riski daha yüksəkdir.
5. Hamiləlik zamanı ortaya çıxan vəziyyətlər:
Gestasyonel diabet: Hamiləlik zamanı meydana gələn şəkərli diabet.
Preeklampsi: Hamiləlik zamanı yüksək qan təzyiqi və böyrək problemləri ilə xarakterizə olunan ciddi bir vəziyyətdir.
Plasenta problemləri: Plasenta previa (plasentanın aşağı yerləşməsi) və ya plasental ayrılma kimi problemlər riskli hamiləlik yarada bilər.
Erkən doğum riski: 37-ci həftədən əvvəl doğum riski olan qadınlar yaxından izlənir.
6. Ananın çəkisi:
Artıq çəki və ya piylənmə: Artıq çəkili və ya piylənmə (obez) olan qadınlarda gestasyonel diabet, yüksək qan təzyiqi və preeklampsi riski daha yüksəkdir.
Çox aşağı çəkili olmaq: Aşağı çəkili qadınlarda isə erkən doğum və körpənin aşağı doğum çəkisi riski var.
7. Genetik və ya xromosom qüsurları:
Körpədə Daun sindromu və ya digər genetik problemlər riski olan qadınlar daha yaxından izlənir.
Riskli hamiləliyin təqibində hansı müayinələr aparılır?
Riskli hamiləliyin təqibi, adi hamiləlik təqibindən daha intensiv və ətraflı müayinələrdən ibarət olur. Aşağıdakı testlər və müayinələr riskli hamiləlik təqibində daha çox tətbiq edilir:
1. Qan təzyiqinin müntəzəm izlənməsi:
Yüksək qan təzyiqi (preeklampsi) riski olan qadınlarda qan təzyiqi müntəzəm olaraq ölçülür və izlənir. Preeklampsi yüksək riskli hamiləliklərdə ciddi fəsadlara səbəb ola bilər, buna görə erkən müdaxilə vacibdir.
2. Sidik testi:
Sidik testi böyrək funksiyalarını və preeklampsi əlamətlərini izləmək üçün aparılır. Sidikdə protein səviyyələrinin yüksək olması preeklampsiyadan xəbər verə bilər.
3. Qlükoza dözümlülük testi:
Gestasyonel diabet riski olan qadınlarda qlükoza dözümlülük testi aparılır. Bu testlə anada şəkərli diabetin olub-olmaması müəyyən edilir və diabet xəstəliyi varsa, uyğun müalicə planı tətbiq olunur.
4. Qan testləri:
Anemiyanın (qanazlığı), tiroid problemlərinin və digər qidalanma pozğunluqlarının aşkar edilməsi üçün qan testləri aparılır. Eyni zamanda, qan qrupunun müəyyən edilməsi və Rh faktoru uyğunsuzluğu riski olan xəstələrdə xüsusi tədbirlər görülür.
5. Ultrasəs müayinəsi:
Riskli hamiləliklərdə ultrasəs müayinəsi daha tez-tez aparıla bilər. Körpənin böyüməsi, inkişafı, plasentanın yerləşməsi və amnion mayesinin miqdarı diqqətlə izlənir.
Doppler ultrasəs: Doppler ultrasəsi ilə körpənin qan dövranı və plasentanın funksiyası qiymətləndirilir. Plasenta və göbək ciyəsi vasitəsilə körpəyə gedən qan axını yoxlanılır.
6. Fetal monitorinq:
Körpənin ürək döyüntülərini və hərəkətlərini izləmək üçün non-stress test (NST) tətbiq edilir. NST körpənin vəziyyətini və doğum risklərini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur.
7. Amniosentez və ya xorion villus biopsiyası:
Genetik problemlər riski olan hamiləliklərdə körpənin xromosom qüsurlarını yoxlamaq üçün amniosentez və ya xorion villus biopsiyası kimi testlər aparıla bilər.
8. Doğuşdan əvvəlki konsultasiya:
Yüksək riskli hamiləliklərdə, ananın və körpənin doğum zamanı daha yaxşı dəstəklənməsi üçün yüksək ixtisaslı bir doğum mütəxəssisi və ya neonatoloqla məsləhətləşmələr aparıla bilər.
Riskli hamiləlikdə sağlamlıq məsləhətləri:
Riskli hamiləlik keçirən qadınlar həkimlərin məsləhətlərinə əməl etməli və müəyyən tədbirləri həyata keçirməlidirlər:
Sağlam qidalanma:
Ananın balanslı və qidalandırıcı bir pəhriz tətbiq etməsi çox vacibdir. Xüsusilə proteinlər, dəmir, kalsium və fol turşusu qəbuluna diqqət yetirilməlidir.
Fiziki aktivlik:
Riskli hamiləlik zamanı ağır fiziki fəaliyyətlər məhdudlaşdırıla bilər, lakin mülayim yürüş və ya yüngül fiziki məşqlər həkim məsləhəti ilə həyata keçirilə bilər.
Zərərli maddələrdən uzaq durmaq:
Siqaret, spirtli içkilər və zərərli dərmanlardan uzaq durmaq çox vacibdir. Bu maddələr həm anaya, həm də körpəyə ciddi zərər verə bilər.
Qan təzyiqinin və çəkini izləmək:
Qan təzyiqi və çəki müntəzəm olaraq izlənməlidir. Qəfil çəkidə artım və ya yüksək təzyiq preeklampsiya əlaməti ola bilər.
İstirahət və stressin idarə edilməsi:
Riskli hamiləlik zamanı ananın kifayət qədər istirahət etməsi və stresdən uzaq durması vacibdir. Stressi idarə etmək üçün yoga, meditasiya və ya nəfəs məşqləri tövsiyə oluna bilər.
Riskli hamiləlik təqibinin faydaları:
Riskli hamiləlik təqibi ananın və körpənin sağlamlığını qorumaq üçün çox vacibdir. Aşağıdakı faydaları təmin edir:
Komplikasiyaların erkən aşkarlanması: Riskli hamiləlik zamanı müntəzəm tibbi nəzarət komplikasiyaların erkən aşkarlanmasını və müalicə edilməsini təmin edir.
Ananın və körpənin təhlükəsizliyini təmin etmək: Əlavə testlər və müayinələrlə ananın və körpənin təhlükəsizliyi təmin edilir.
Doğuma hazırlıq: Riskli hamiləlik keçirən qadınlar doğuma daha yaxşı hazırlana bilər və doğuş zamanı qarşılaşa biləcəkləri risklərə qarşı tədbirlər görülə bilər.
Nəticə:
Riskli hamiləlik təqibi, ananın və körpənin sağlamlığını qorumaq və komplikasiyaların qarşısını almaq üçün daha ətraflı və intensiv tibbi nəzarət tələb edən bir prosesdir. Müntəzəm müayinələr, testlər və ultrasəs yoxlamaları ilə ananın və körpənin sağlamlığı yaxından izlənir, risklər vaxtında aşkarlanır və müvafiq tədbirlər görülür.
