Skolioz Növləri
İdiopatik Skolioz
Skoliozun ən yaygın növüdür və səbəbi dəqiq bilinmir. Əksər hallarda yeniyetməlik dövründə (Adolescent Idiopathic Scoliosis) başlayır. Yeniyetmə qızlarda oğlanlara nisbətən daha çox rast gəlinir.
Konjenital Skolioz
Doğuşdan gələn bir onurğa anomaliyasıdır və adətən onurğanın inkişafı zamanı vertebral (onurğa sümüyü) problemlər səbəbindən baş verir. Bu növ skolioz doğumda mövcuddur və uşaqlıq dövründə aşkar edilə bilər.
Neyromuskular Skolioz
Neyromuskular xəstəliklər (serebral iflic, əzələ distrofiyası və ya spinal müsküler atrofi kimi) səbəbiylə onurğa əzələlərinin zəifləməsi və ya koordinasiya olunmaması nəticəsində yaranır. Bu vəziyyət ciddi dərəcədə əyilmə və balanssızlıqla xarakterizə olunur.
Yetkinlik Dövrü (Dejenerativ) Skolioz
Yetkinlərdə yaşlanma prosesi, degenerativ disk xəstəlikləri və ya osteoporoz kimi faktorlarla əlaqədar olaraq meydana gələn skolioz növüdür. Daha çox 50 yaşdan yuxarı insanlarda müşahidə edilir.
Skoliozun Əlamətləri və Simptomları
Onurğanın Yanlara Əyilməsi: Skoliozun ən aşkar əlaməti, onurğanın yana doğru əyilməsi və asimmetriyanın olmasıdır.
Qabırğaların və ya Çiyinlərin Asimmetri: Bir çiyin digərindən daha yüksək ola bilər və ya bir tərəfdə qabırğaların daha çıxıq olması.
Bel və ya Ombanın Asimmetri: Beldə və ombada asimmetriya və ya çıxıntı ola bilər.
Duruşun Qeyri-düzgün Olması: Bədənin bir tərəfə əyilməsi və ya önə doğru əyilməsi.
Ağrı: Adətən skolioz yüngül hallarda ağrısızdır, lakin şiddətli hallarda bel və arxa ağrıları ola bilər.
Hərəkət Məhdudiyyəti: Onurğanın əyilməsi səbəbindən bükülmə və hərəkət məhdudluğu.
Tənəffüs Problemləri: Şiddətli skolioz hallarında, qabırğaların təzyiqi nəticəsində ağciyər və ürək fəaliyyətləri təsirlənə bilər.
Skoliozun Diaqnostikası
Skolioz diaqnozu aşağıdakı üsullarla aparılır:
Fiziki Müayinə
Həkim xəstənin arxadan görünüşünü və duruşunu qiymətləndirir. Xəstə öndən əyilərək onurğa əyriliyi və qabırğa asimmetriyası qiymətləndirilir (Adam's Forward Bend Test).
Radioloji Görüntüləmə
X-Ray (Rentgen): Onurğanın strukturunu və əyriliyin dərəcəsini (Cobb Angle) ölçmək üçün əsas vasitədir.
Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası (MRT): Onurğanın yumşaq toxuma strukturlarını daha yaxşı qiymətləndirmək üçün istifadə edilə bilər.
Kompüter Tomoqrafiyası (CT): Onurğanın sümük strukturlarını dəqiq görüntüləmək üçün istifadə edilir.
Skolimetriya və ya Skolioz Metrikası
Onurğa əyriliyinin dərəcəsini ölçmək və izləmək üçün istifadə edilə bilən qeyri-invaziv bir üsuldur.
Skoliozun Müalicəsi
Skoliozun müalicəsi əyriliyin dərəcəsinə, xəstənin yaşına, simptomların şiddətinə və skoliozun növünə görə dəyişir. Aşağıda əsas müalicə üsulları təqdim olunur:
İzləmə və Müşahidə
20 dərəcədən az olan yüngül əyriliklər üçün müntəzəm izləmə və qiymətləndirmə aparılır. Əyilmənin pisləşməsini izləmək üçün həkimlər tez-tez 6 ay və ya 1 il aralıqlarla rentgen müayinələri təyin edirlər.
Korset (Ortez) İstifadəsi
Əyilmə 25-40 dərəcə arasında olduqda və xəstə hələ böyümə mərhələsindədirsə, korset istifadəsi tövsiyə edilə bilər. Korset əyriliyin daha da pisləşməsinin qarşısını alır, lakin mövcud əyriliyi düzəltmir.
Fiziki Terapiya və Reabilitasiya
Skolioz üçün xüsusi məşqlər (Schroth Metodu kimi) onurğa əzələlərini gücləndirir və duruşu yaxşılaşdırır. Fiziki terapiya skoliozun müalicəsində və əyriliyin idarə edilməsində mühüm rol oynayır.
Cərrahi Müdaxilə
Skolioz əyriliyi 45-50 dərəcədən çox olduqda və ya şiddətli simptomlar (ağrı, hərəkət məhdudiyyəti, tənəffüs problemləri) meydana gəldikdə cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Cərrahi müdaxilələr arasında onurğanın metal çubuqlar və vintlər vasitəsilə düzəldilməsi və sabitləşdirilməsi (spinal fussion) yer alır.
Skoliozun Qarşısını Almaq və İdarə Etmək
Erkən Müayinə: Xüsusilə uşaqlıq və yeniyetmə dövrlərində skoliozun erkən aşkarlanması üçün müntəzəm tibbi müayinələr aparılmalıdır.
Düzgün Duruş Təcrübələri: Düzgün duruş və oturma vərdişlərinin təşviq edilməsi.
Fiziki Aktivlik: Onurğanı dəstəkləyən əzələlərin gücləndirilməsi üçün müntəzəm idman və məşqlər.
Yükü Bərabər Paylamaq: Çantaların, xüsusən də məktəb çantalarının ağırlığının bərabər şəkildə paylanması.
Skolioz müalicəsi və idarəsi fərdi yanaşma tələb edir. Skolioz ilə bağlı narahatlıq və ya əlamətləriniz varsa, bir ortoped və ya fizioterapistlə məsləhətləşmək tövsiyə olunur.
