Sosial Fobiyanın Əlamətləri:
Sosial vəziyyətlərdə həddindən artıq narahatlıq:
Sosial qarşılıqlı əlaqələr və ya ictimai mühitlərə girmək, başqalarının diqqətini üzərinə çəkmək, insanlar arasında olmaq böyük narahatlıq və qorxu yaradır.
Bədənə təsir edən fiziki simptomlar:
Titrəyiş, tərləmə, ürək döyüntüsü, baş gicəllənməsi, quru ağız və nəfəs darlığı kimi fiziki əlamətlər sosial vəziyyətlərdə narahatlıq hissini artırır.
Sosial vəziyyətlərdən qaçınma:
İctimai tədbirlərə, yığıncaqlara və toplantılara qatılmaqdan çəkinmə, sosial qarşılıqlı əlaqələri və sosial fəaliyyətləri qaçırmaq bu fobiyanın daha da güclənməsinə səbəb ola bilər.
Başqalarının tənqidinə qarşı həddindən artıq qorxu:
Sosial fobiyası olan insanlar başqalarının onları tənqid etməsi və ya pis qiymətləndirməsi barədə çox narahat olurlar. Bu narahatlıq, onların özünü göstərmə və ifadə etmə qabiliyyətini əngəlləyir.
Sosial mühitlərdə özünü zəif və qeyri-kafi hiss etmə:
Sosial vəziyyətlərdə başqalarına həm də onlara nəzarət etmə duyğusu, yeterli hiss etməmə və ya yetersiz olma qorxusu yaranır. Bu insanlar, özlərini pis hiss edə bilər və başqalarının nə düşündüyünə çox diqqət edirlər.
Günlər əvvəl sosial vəziyyət haqqında narahatlıq yaşamaq:
Sosial qarşılıqlı əlaqəyə daxil olmağı planlaşdırarkən, o insanın gələcəkdəki sosial vəziyyətlər üçün təlaşlı olmağa başlaması və gələcəkdə nə baş verəcəyi barədə düşüncələr artıq narahatlıq yaradır.
Sosial Fobiyanın Səbəbləri:
Sosial fobiyanın bir neçə genetik, psixoloji və çevresel səbəbləri ola bilər:
Genetik Faktorlar:
Sosial fobiya genetik meyllə bağlı ola bilər. Araşdırmalar, aile üzvlərində sosial fobiya varsa, digər üzvlərdə də bu xəstəliyin görülmə ehtimalının artdığını göstərir.
Beyin Kimyəvi Dəyişiklikləri:
Sosial fobiya ilə əlaqəli olan insanlar, bəzən beyin kimyasında müəyyən düzensizliklərə sahib ola bilərlər. Məsələn, serotonin kimi kimyəvi maddələrin düzgün işləməməsi bu vəziyyəti təşviq edə bilər.
Erkən Təcrübələr və Sosial Qorxu:
Uşaqlıq dövründə yaşanan istismar, tənqid, sosial izolasiya və ya güvənli olmayan münasibətlər sosial fobiyanın inkişafına səbəb ola bilər. Həmçinin, uşaqlıqda sosial vəziyyətlərə qarşı həddindən artıq narahatlıq və sosial qarşılıqlı əlaqələrdən qaçma da sosial fobiyanın təməlini ata bilər.
Təcrübə və Sosial Təzyiq:
Sosial səhvlər, tənqid və ya istəkləri qarşılamama kimi pis təcrübələr, insanlarda sosial vəziyyətlərə qarşı qorxu və özünə güvən azlığı yarada bilər.
Kültürel və Ailənin Təzyiqi:
Ailənin və cəmiyyətin yüksək gözləntiləri, mükəmməl olma təzyiqi və başqalarının tərəfindən qəbul edilmə arzusu, sosial fobiyanı daha da şiddətləndirə bilər.
Sosial Fobiyanın Müalicəsi:
Sosial fobiya, psixoterapiya, dərman müalicəsi və digər müalicə üsulları ilə idarə oluna bilər:
Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT):
Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT), sosial fobiya ilə mübarizə aparan ən təsirli üsullardan biridir. Bu terapiya, insanlara negativ düşüncə nümunələrini dəyişdirməyə və qorxularına qarşı mübarizə aparmağa kömək edir. CBT, həmçinin, sosial vəziyyətlərə daha sağlam yanaşma və özünə inam qurmağa imkan verir.
İlaçlar:
Antidepresanlar və ya anksiyolitik dərmanlar (bəzən SSRİ və ya SNRİ qrupunda olan dərmanlar) sosial fobiyanın müalicəsində istifadə edilə bilər. Bu dərmanlar, beyindəki kimyəvi maddələri tənzimləyərək narahatlıq və qorxunun qarşısını almağa kömək edir.
Bahar və Sosial Yanaşmalar:
Sosial qarşılıqlı əlaqələr və sosial təcrübələr artırılaraq sosial fobiyanın təsirlərini azaltmaq mümkündür. Kiçik sosial qruplara daxil olmaq və real həyat təcrübələri yaşamaq, bu xəstəliklə mübarizədə mühüm addımlardır.
Nəfəs Texnikaları və Relaxasiya:
Dərin nəfəs alma və relaksasiya üsulları sosial fobiyanın simptomlarını yüngülləşdirə bilər. Bu texnikalar, bədənə olan təzyiqi azaldır və narahatlıq hissini yüngülləşdirir.
Məqsədli və Kiçik Addımlar:
Sosial fobiyası olan insanlar, kiçik sosial hədəflər qoyaraq və yavaş-yavaş daha çətin sosial vəziyyətlərə daxil olaraq, təcrübə ilə güvənlərini artırabilir.
Nəticə:
Sosial fobiya, sosial qarşılıqlı əlaqələrdə və ictimai vəziyyətlərdə narahatlıq və korku ilə özünü göstərən bir psixoloji vəziyyətdir. Sosial fobiya ilə mübarizə aparan insanlar gözləntilərin və qorxuların qarşısını almaq, özünə inam artırmaq və sosial həyatın tələbləri ilə başa çıxmaq üçün peşəkar dəstəyə ehtiyac duya bilərlər. Müalicə edilə bilən bir vəziyyət olsa da, erkən müdaxilə və düzgün yanaşmalar bu xəstəliyi idarə etməyə və sosial həyatda daha rahat bir şəkildə iştirak etməyə kömək edə bilər.
