Yeniyetməlik Dövründə Stressin Əsas Səbəbləri
1. Bioloji Dəyişikliklər
Hormonal dəyişikliklər (məsələn, estrogen və testosteron səviyyələrinin artması) emosional dəyişkənliyə və stressə səbəb ola bilər.
Fiziki dəyişikliklər, məsələn, boy artımı, səs dəyişməsi və ya bədəndəki digər dəyişikliklər özünü qəbul etməkdə çətinlik yarada bilər.
2. Akademik Təzyiqlər
Yüksək qiymət gözləntiləri, imtahan stresi və dərs yükləri yeniyetmələrdə narahatlıq doğura bilər.
3. Sosial Təzyiqlər
Dostlarla uyğunlaşma və ya rədd edilmə qorxusu.
Sosial medianın təsiri, bədənin və həyat tərzinin başqaları ilə müqayisəsi.
4. Şəxsiyyət və Kimlik Axtarışı
Yeniyetmələr kim olduqlarını, dəyərlərini və maraqlarını müəyyən etmək üçün mübarizə aparır.
Bu, ailə və dostlar arasında fikir ayrılıqları yarada bilər.
5. Ailə Məsələləri
Boşanma, maliyyə problemləri və ya valideynlərlə konfliktlər yeniyetmələrin emosional vəziyyətinə təsir edə bilər.
6. Gələcəyə Yönəlik Qorxular
Peşə seçimi və gələcəkdə nə olacağı ilə bağlı narahatlıq.
Stressin Yeniyetmələrdəki Təsirləri
1. Emosional Təsirlər
Qorxu, narahatlıq, depressiya və özünə güvənsizlik.
Qəzəb partlayışları və emosional dəyişkənlik.
2. Fiziki Təsirlər
Yuxusuzluq və ya həddindən artıq yuxu.
Baş ağrısı, mədə narahatlığı və digər psixosomatik əlamətlər.
Enerji səviyyəsində azalma.
3. Davranış Təsirləri
Sosial mühitdən uzaqlaşma.
İtaətsizlik və ya riskli davranışlar (məsələn, siqaret çəkmək, spirt qəbul etmək).
Akademik performansda azalma.
Yeniyetmənizə Stresslə Başa Çıxmaqda Necə Kömək Edə Bilərsiniz?
1. Dəstəkləyici və Açıq Ünsiyyət Qurun
Yeniyetmənizi dinləyin və hisslərinə hörmətlə yanaşın.
“Səni başa düşürəm, bu vəziyyət sənə çətin gəlir” kimi ifadələrlə empatiya göstərin.
Onu mühakimə etmədən danışmağa təşviq edin.
2. Real Gözləntilər Qurun
Akademik və ya sosial gözləntilərinizdə həddindən artıq tələbkar olmayın.
Yeniyetmənizin öz sürətində öyrənməsinə və inkişaf etməsinə şərait yaradın.
3. Stresslə Başa Çıxmağı Öyrədin
Nəfəs Texnikaları:
Dərin və yavaş nəfəs alma stressi azalda bilər.
Fiziki Aktivlik:
Gəzinti, idman və ya yoga yeniyetmənin emosional tarazlığını təmin edə bilər.
Yaradıcılıq Fəaliyyətləri:
Rəsm çəkmək, musiqi dinləmək və ya yazmaq stressi azaldan faydalı vasitələrdir.
4. Müsbət Baxış Açısı Yaradın
Yeniyetmənizi müsbət düşünməyə təşviq edin.
“Bu problemi həll etmək üçün hansı yolları sınaya bilərsən?” deyərək onun diqqətini həll yollarına yönəldin.
5. Sağlam Rejim Tətbiq Edin
Yuxu: Yeniyetmələrin gündə 8-10 saat yuxuya ehtiyacı var.
Qidalanma: Düzgün və balanslı qidalanma, xüsusilə meyvə, tərəvəz və zülalla zəngin qidalar enerjini və emosional vəziyyəti yaxşılaşdırır.
6. Sosial Dəstək Şəbəkəsi Yaradın
Dostlarla münasibət qurmaq və sosial fəaliyyətlərdə iştirak yeniyetmələr üçün çox vacibdir.
Yeniyetmənizi könüllülük fəaliyyətlərinə və ya maraq dairəsinə uyğun dərnəklərə qoşulmağa təşviq edin.
7. Sosial Medianın İdarə Olunması
Sosial medianın həddindən artıq istifadəsi yeniyetmədə özünüqiymətləndirmə problemləri yarada bilər.
Onun sosial media istifadəsinə balans gətirməsinə kömək edin.
Stressli Yeniyetməlikdə Valideynlərin Rolu
1. Özünüzü Nümunə Göstərin
Öz stressinizlə necə mübarizə apardığınızı uşağınıza göstərin.
“Bu gün bir az stressli idim, amma idmana getdim və özümü daha yaxşı hiss edirəm” deyə bilirsiniz.
2. Tənqid və Mühakimədən Çəkinin
Yeniyetmənizin səhvlərini bağışlayın və bu səhvlərdən öyrənməsinə kömək edin.
Tənqid yerinə dəstək olun: “Bu sənin üçün çətin ola bilər, amma mən sənə kömək edəcəm.”
3. Ona Müstəqillik Verin
Yeniyetməniz öz qərarlarını verməyə və problemlərini həll etməyə çalışmalıdır. Onun seçiminə hörmət edin və müdaxilə etməyin.
4. Onun Güclü Tərəflərini Tərifləyin
Yeniyetmənizin uğurlarını qeyd edin və onun özünə güvənini artırın.
“Bu layihəni çox yaxşı hazırlamısan, işinə həqiqətən çox əziyyət vermisən.”
Stressin Artıq Olduğunu Nə Zaman Anlamaq Olar?
Əgər yeniyetməniz:
Daimi olaraq depressiv, qəzəbli və ya narahatdırsa,
Özünütəcridə meyillidirsə,
Yuxu problemləri ilə mübarizə aparırsa,
Akademik performansında ciddi azalma varsa,
Zərərli davranışlar nümayiş etdirirsə, onda mütləq peşəkar yardım (psixoloq və ya terapevt) almaq tövsiyə olunur.
Nəticə
Yeniyetməlik dövründə stress təbii bir hiss olsa da, düzgün dəstək və yanaşma ilə bu dövrü sağlam şəkildə keçmək mümkündür. Valideynlər yeniyetmələrinə sevgi, anlayış və səbir göstərərək onların bu çətin mərhələni daha rahat və inamlı bir şəkildə keçməsinə kömək edə bilərlər.
