İlkin Sümük Xərçənginin Növləri
Osteosarkoma
Ən yaygın sümük xərçəngi növüdür.
Adətən uzun sümüklərdə, xüsusilə diz ətrafında meydana gəlir.
Gənc yeniyetmələr və gənc yetkinlər arasında daha çox rast gəlinir.
Ewing Sarkoması
Adətən uşaqlar və yeniyetmələr arasında müşahidə edilir.
Ən çox pelvis, uzun sümüklər və döş qəfəsində rast gəlinir.
Kondrosarkoma
Qığırdaq hüceyrələrindən inkişaf edir.
Daha çox yetkinlərdə görülür və əsasən pelvis, omba və çiyin sümüklərində meydana gəlir.
İkincil (Metastatik) Sümük Xərçəngi
İkincil sümük xərçəngi, bədənin başqa bir hissəsində başlayan və sümüyə yayılan xərçəngdir. Ən çox rast gəlinən metastaz verən xərçənglər arasında döş, prostat, ağciyər və böyrək xərçəngləri var.
Simptomlar
Sümük xərçənginin simptomları şişin yerindən, növündən və böyüklüyündən asılı olaraq dəyişə bilər. Ən yaygın simptomlar arasında:
Ağrı: Sümük ağrısı, xüsusilə gecələr və ya fəaliyyətdən sonra daha da pisləşə bilər.
Şişlik və ya kütlə: Xərçəngin yerləşdiyi yerdə şişkinlik və ya görünən kütlə.
Zəiflik və sümüklərin qırılması: Sümük zəiflədiyindən asanlıqla qırılma riski artar.
Yorğunluq: Ümumi zəiflik və yorğunluq hissi.
Çəki itkisi: Səbəbsiz çəki itkisi.
Ətrafdakı oynaqlarda ağrı və sərtlik: Xüsusilə şiş ətrafındakı oynaqlarda.
Diaqnoz
Sümük xərçənginin diaqnozu müxtəlif testlər və üsullar vasitəsilə qoyulur:
Görüntüləmə testləri
Rentgen: Sümükdəki dəyişiklikləri aşkar etmək üçün.
CT skan və ya MRI: Şişin yerini və yayılmasını müəyyən etmək üçün.
PET skan: Xərçəngin yayılmasını və fəaliyyətini yoxlamaq üçün.
Biopsiya
Şişdən toxuma nümunəsi götürülərək mikroskop altında müayinə edilir.
Qan testləri
Xüsusi markerlər və ümumi sağlamlıq vəziyyətini yoxlamaq üçün.
Müalicə
Sümük xərçənginin müalicəsi xərçəngin növünə, mərhələsinə və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə əsaslanır. Müalicə metodları arasında:
Cərrahi müdaxilə
Xərçəngli toxumanın çıxarılması üçün.
Bəzən şişi çıxarmaq üçün amputasiya tələb oluna bilər, lakin bu gün daha çox qoruyucu cərrahiyyə üsulları tətbiq edilir.
Radioterapiya
Xərçəng hüceyrələrini öldürmək üçün yüksək enerjili radiasiya istifadə olunur.
Xüsusilə əməliyyat mümkün olmadıqda və ya əməliyyatdan əvvəl şişi kiçiltmək üçün istifadə edilir.
Kimyaterapiya
Xərçəng hüceyrələrini öldürmək və ya böyüməsini yavaşlatmaq üçün dərmanlar istifadə olunur.
Əsasən əməliyyatdan əvvəl və ya sonra tətbiq edilir.
Məqsədli terapiya
Xərçəng hüceyrələrindəki spesifik molekulyar hədəflərə yönələn dərmanlar.
İmmunoterapiya
Bədənin immun sistemini xərçənglə mübarizə aparmaq üçün stimullaşdıran dərmanlar.
Reabilitasiya və Dəstək
Sümük xərçəngi müalicəsi uzun və çətin ola bilər. Xəstələrə reabilitasiya və dəstək proqramları ilə kömək etmək vacibdir:
Fiziki terapiya: Hərəkətlilik və funksionallığı bərpa etmək üçün.
Psixoloji dəstək: Xərçənglə mübarizə aparan xəstələr üçün psixoloji dəstək və məsləhət xidmətləri.
Qidalanma məsləhəti: Sağlam və balanslı qidalanma bərpa prosesində vacibdir.
Profilaktika
Sümük xərçənginin qarşısını almaq üçün spesifik tədbirlər yoxdur, lakin ümumi sağlamlığı qorumaq üçün aşağıdakı tövsiyələr faydalı ola bilər:
Sağlam qidalanma və müntəzəm fiziki fəaliyyət
Tütün və alkoqol istehlakından uzaq durmaq
Radiasiya və kimyəvi maddələrə məruz qalmanı minimuma endirmək
Sümük xərçəngi ciddi bir vəziyyətdir və erkən diaqnoz və müalicə şansını artırmaq üçün hər hansı simptomlar müşahidə edildikdə dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir.
